متاسفانه بررسی‌ها نشان داده‌اند که بسیاری از مبتلایان به ایدز از بیماری خود آگاه نیستند اما مشکل اصلی این است که آنها در عین حال قادر به آلوده كردن دیگران هم هستند و بنابراین شناسایی افراد ناشناس از اهمیت فوق‌العاده‌‌ای در جلوگیری از گسترش این بیماری برخوردار است.
از سوی دیگر، علائم ایدز در مراحل ابتدایی بیماری كاملاً غیر اختصاصی هستند و بسیاری از مبتلایان به بیماری ایدز ممكن است برای مدت‌ها هیچ‌گونه علائمی غیر از علائم سرماخوردگی نظیر تب، سردرد، گلودرد و تورم غدد لنفاوی كه در بسیاری از بیماری‌های شایع دیده می‌شوند نداشته باشند.
در چنین مواردی شاید نه پزشك و نه بیمار هیچ‌كدام فكرشان به ایدز نرسد در حالی كه ویروس آن به آرامی در بدن در حال تكثیر بوده و می‌تواند سایرین را هم مبتلا كند. به همه این دلایل است كه روش‌های تشخیص ایدز اهمیت فراوانی می‌یابد.
گذشته از انگی كه حول و حوش بیماری ایدز وجود دارد، تشریفات زیاد و طولانی بودن مدت زمان انجام آزمایش در كنار عدم آگاهی كافی از لزوم غربالگری افراد بی‌علامت از نظر ابتلا به این بیماری از جمله مهمترین دلایل عدم مراجعه مردم برای انجام غربالگری است.
با توجه به این مسأله، دانشمندان طی چند سال گذشته سعی كرده‌اند تا با معرفی روش‌های ساده‌تر و ارزان‌تر كه قادرند جواب سریع‌تری بدهند علاقه مردم به شركت در بررسی‌ها و دریافت جواب سریع را بالا ببرند.
در همین راستا چندی پیش دانشمندان انگلیسی یك نوع تست ساده‌ای كه قابل انجام در منزل است را ابداع كرده‌اند كه قادر است بیماران را از نظر احتمال ابتلایشان به ایدز بررسی كند. انگلستان كشوری است كه در آن یك‌سوم افراد مبتلا به ایدز از وجود بیماریشان خبر ندارند. به‌همین دلیل دانشمندان آن كشور به‌طور جدی به فكر پیدا کردن همه مبتلایان افتادند.
در این روش افراد شركت كننده یك نمونه از بزاقشان را به آزمایشگاه می‌فرستند. در آزمایشگاه متخصصین مربوطه به دنبال پادتن‌های ترشح شده علیه ایدز در بزاق می‌گردند و اگر بزاق آن فرد از نظر پادتن منفی باشد، جواب آزمایش را از طریق ایمیل برایش ارسال می‌كنند.
اما اگر نشانه‌هایی از وجود پادتن ضد ایدز در بزاق مشاهده شود، در آن صورت متخصص مربوطه طی یك تماس تلفنی راهنمایی‌های لازم جهت انجام بررسی‌های بیشتر و مراجعه به پزشك متخصص را به آن فرد خواهد نمود.
اما سایر روش‌های تشخیص ایدز چگونه عمل می‌كنند؟
تنها در سال 2005، ویروس ایدز موجب مرگ حدود 3 میلیون نفر در سراسر جهان شد. ایدز یك بیماری با همه‌گیری جهانی است و بر اساس بررسی‌ها، در حال حاضر چیزی در حدود 6/0 درصد از كل جمعیت زنده دنیا به ویروس ایدز آلوده هستند در حالی كه بسیاری از آنها از ابتلایشان خبر ندارند.
با توجه به احتمال انتقال ویروس از این افراد به اشخاص سالم، همگی ما در معرض خطر هستیم و بدین‌گونه می‌توان دریافت كه دسترسی به یك تست ساده غربالگری از نظر احتمال ابتلا به ایدز چه‌قدر اهمیت می‌تواند داشته باشد.
مشكل اصلی در ایدز آن است كه این بیماری به یكی از مهمترین سیستم‌های بدن حمله میكند یعنی سیستم ایمنی یا همان دفاع بدن. وقتی بدن شما دچار عفونتی می‌شود، سیستمی به نام سیستم ایمنی كه وظیفه دفاع از بدن را عهده‌دار است به جنگ آن عفونت رفته و با نابود كردن آن از بدن محافظت میكند. اما بیماری ایدز به سیستم ایمنی بدن حمله میكند و به‌تدریج قابلیت دفاع در مقابل عفونت‌ها را با نابود كردن سلول‌های ایمنی از بین می‌برد.
هنگامی كه مقاومت به حداقل ممكن كاهش پیدا كند، بدن دچار یك‌سری عفونت‌های بسیار ناجور می‌شود كه در حالت معمولی به دلیل سالم بودن سیستم دفاعی كمتر می‌توانند به بدن حمله كنند. این عفونت‌ها درمان بسیار مشكلی دارند و در نهایت منجر به مرگ بیمار می‌شوند.
آلودگی به ویروس ایدز بیشتر از طریق استفاده از سرنگ‌های آلوده، نزدیكی بدون استفاده از محافظ نظیر كاندوم، محصولات خونی آلوده و نیز انتقال از مادر به فرزند در حین زایمان و یا توسط شیر مادر اتفاق می‌افتد.
این ویروس در خون، ترشحات جنسی آلوده و شیر مادر وجود دارد و از طریق آنها قابل انتقال است. البته بررسی‌ها نشان داده‌اند كه ویروس ایدز در غلظت‌های كم در بزاق، اشك و ادرار افراد آلوده هم پیدا می‌شود اما هیچ مورد ثبت شده‌ای از انتقال بیماری از این طریق تاكنون ثبت نشده است.
ویروس به محض ورود به بدن به سلول‌های سیستم ایمنی حمله كرده و به آهستگی شروع به تكثیر و تخریب دستگاه ایمنی میكند. در این مرحله یك‌سری علائم اولیه بیماری نظیر تب، سردرد، گلودرد دیده شده و غدد لنفاوی مقداری بزرگ می‌شوند.
اینها علائمی هستند كه در خیلی از بیماری‌ها نظیر سرماخوردگی پیدا می‌شوند و اختصاصی نبودن آنها موجب عدم شك به بیماری ایدز می‌گردد. سپس این ویروس به آهستگی و در طول زمان شروع به تكثیر و تخریب میكند. در این مرحله كه ممكن است 9-8 سال یا حتی بیشتر هم طول بكشد، فرد مبتلا حتی در صورت بی‌علامتی باز قادر است بیماری را به سایرین منتقل كند تا این‌كه علائم به مرور زمان جدی‌‌تر شده و فرد مبتلا وارد مرحلة اصلی بیماری ایدز یا سندرم نقص ایمنی اكتسابی می‌شود.
با پیشرفت بیماری و تخریب سیستم ایمنی، بیمار مستعد ابتلا به عفونت‌های فرصت‌طلب و یا حتی سرطان می‌شود كه علائمی همچون تعریق شدید، لرز، تب بالا، سرفه‌های خشك همراه با تنگی نفس، عفونت‌های خارجی متعدد، سردرد، كاهش وزن غیرقابل توجیه را به دنبال دارند.
پیدایش می‌كنیم!
متأسفانه بسیاری از افراد آلوده به ویروس نقص ایمنی انسانی از ابتلای خود باخبر نیستند. بررسی‌ها نشان داده‌اند كه تنها 1 درصد از جمعیت شهرنشین ساكن كشورهای جنوب صحرای آفریقا برای بررسی از نظر آلودگی به ویروس به مراکز درمانی مراجعه کرده‌اند.
به همین دلیل مراكز پزشكی معتبر دنیا همیشه مردم جهان به‌ویژه ساكنین كشورهای پرخطر را برای انجام غربالگری تشویق می‌كنند، اگرچه در مراحل پیشرفته بیماری تشخیص آن ساده‌تر است، اما تشخیص سریع‌تر موارد مخفی و در حال تكثیر ایدز در افراد مشكوك نقش بسیار مهمی در جلوگیری از گسترش این بیماری و بقای عمر مبتلایان دارد.
بیشتر روش‌های تشخیصی ایدز به دنبال پادتن ترشح شده در بدن علیه ویروس می‌گردند. یك اشكال این‌گونه روش‌ها آن است كه خیلی دقیق نیستند و نمی‌توانند بلافاصله پس از ابتلا به عفونت، درگیری در فرد مبتلا را نشان دهند. علت آن است كه پس از ورود ویروس عامل ایدز به بدن چیزی در حدود 12 هفته یعنی نزدیک به 3 ماه طول می‌كشد تا این پادتن‌ها علیه ویروس در بدن ساخته شوند. این زمان شاید گاهی حتی تا 6 ماه هم برسد.
برای سالیان متمادی تنها روش بررسی ویروس ایدز تستی بود به نام الیزا ELISA كه در نمونه‌های خونی به دنبال پادتن‌های ترشح شده علیه ویروس می‌گردد. اگر این آزمایش جواب مثبت می‌داد معنی‌اش این بود كه به احتمال زیاد پادتن علیه ویروس در بدن وجود دارد.
در این صورت آزمایش را دوباره تكرار می‌كردند و اگر دوباره پاسخ مثبت می‌شد یك تست تأیید كننده خونی دیگر به نام وسترن بلات را انجام می‌دادند. آزمایش وسترن بلات بر خلاف الیزا به دنبال پروتئین‌های ویروس نقص ایمنی انسانی می‌گردد یعنی در واقع وجود خود ویروس (و نه پادتن) را مشخص میكند. اهمیت تست وسترن بلات از آن جهت است كه در صورت حضور پادتن‌های مشابه پادتن‌های ایدز در بیمار و جواب مثبت در الیزا، می‌تواند دقت تشخیص را بالا برده و موارد كاذب را شناسایی كند.
یك مشكل این‌گونه تست‌ها آن است كه معمولاً برای گرفتن نتایج كاملشان چیزی در حدود 2 هفته زمان لازم است. این مدت زمان می‌تواند موجب نگرانی شدید بیمار و بروز عوارض عاطفی در وی شده و موجب شود تا بسیاری از مردم حتی به دنبال دریافت جواب آزمایش هم نروند.
اما اخیراً تست‌های جدیدی ابداع شده‌اند كه می‌توانند تنها در طی 20 دقیقه فرد را از نظر احتمال ابتلا به بیماری بررسی کنند. در این تست‌ها یک نوع وسیله مخصوصی بر روی لثه‌ها مالیده می‌شود که قادر است به دنبال پادتن علیه ویروس بگردد. مزیت این تست آن است كه به همان اندازه تست‌های خونی حساسیت دارد و از طرف دیگر نیاز به خون‌گیری هم ندارد.
اگر این تست جواب مثبت داشته باشد در آن صورت بایستی آزمایشات خونی برای تأیید تشخیص انجام شوند. این تست‌ها در حال حاضر تنها در مكان‌های خاص و تحت شرایط خاص در برخی كشورها انجام می‌شوند و البته خالی از اشکال هم نیستند.
ویروس در خانه
مهمترین مزیت تست‌های خانگی سهولت انجام آنهاست. در نخستین روش خانگی ارائه شده توسط اداره غذا و داروی آمریكا، فرد آزمایش دهنده بایستی یك قطره از خون نوك انگشتش را بر روی یك كاغذ مخصوص كه تنها توسط شماره‌ای شناخته می‌شود گذاشته و آن را به مراكز مربوطه پست كند.
در ادامه آن شخص بایستی طی 3-7 روز با مركز مربوطه برای گرفتن جواب آزمایش تماس بگیرد و به این منظور تنها از كد كاغذ استفاده میكند. بدین ترتیب دیگر هیچ‌گونه نگرانی از احتمال شناسایی فرد وجود ندارد، البته متخصصین خاطرنشان كرده‌اند كه در صورت بروز جواب مثبت در این آزمایش بایستی بیمار حتماً تحت آزمایش خون هم قرار بگیرد. علاوه بر این، در صورت جواب مثبت بایستی حتماً همسر را از وجود خطر آگاه كرد و ازاو خواست تا دنبال آزمایش‌های لازمه برود.
بزرگترین اشكال این روش عدم دسترسی به مشاوره و تماس پزشك به منظور راهنمایی و جلوگیری از ناامیدی بیمار است. ایدز در حال حاضر به بدی گذشته نیست و فرد مبتلا در صورت دریافت داروها و درمان‌های مناسب زندگی راحت‌تری را سپری خواهد كرد. علاوه بر این، ممکن است در برخی موارد جواب آزمایش به‌صورت کاذب مثبت باشد. اینها مسایلی هستند كه بسیاری از بیماران از آن آگاهی ندارند و ممكن است در صورت جواب مثبت دچار ناامیدی شوند كه می‌تواند عوارض جدی نظیر خودكشی را به همراه داشته باشد.
آخرین روش
جدیدترین روش تشخیص و غربالگری ایدز چندی قبل توسط دانشمندان انگلیسی ابداع شد. در این روش كه روش دكتر تام نام دارد و هزینه‌اش 25 پوند است، افراد مبتلا نمونه بزاقشان را به آزمایشگاه می‌فرستند. آزمایشگاه نمونه‌های بزاق را از نظر وجود پادتن علیه ویروس ایدز بررسی كرده و در صورت وجود جواب منفی نتیجه را از طریق ایمیل به آن فرد ارسال میكند.
اما اگر پاسخ مثبت باشد در آن صورت احتمال وجود ویروس در بدن مطرح می‌شود. در این حالت یك پزشك مجرب با بیماران تماس گرفته و آنها را در مورد لزوم مراجعه به مراكز درمانی جهت انجام آزمایشات خون و مشورت با پزشك متخصص راهنمایی میكند. مزیت اصلی این روش غیر از آسان بودن، تشویق كسانی است كه دربارة ابتلایشان به ویروس ایدز نگرانند و دوست ندارند به نزد پزشك بروند و یا اشخاصی كه از انجام بررسی‌ها می‌ترسند.
یك ایرادی كه به این تست می‌گیرند آن است كه همانند تست‌های خونی قادر به نشان دادن پادتن در مراحل اولیه‌اش نیست و تنها در مواردی كه حداقل 14 هفته از ورود ویروس گذشته باشد پاسخ مثبت می‌دهد (كمی بیشتر از مدت زمان لازم برای آزمایشات خونی)، از سوی دیگر، در برخی موارد ممكن است پاسخ‌های كاذب یا غلط هم وجود داشته باشند. به همین دلیل اكثر مراكز درمانی در انگلستان به مردم توصیه می‌كنند تا حتماً به یك كلینیك شهری هم رفته و تحت مشاوره، بررسی و آزمایش بیشتر و کامل‌تر قرار گیرند
نظر شما