سلامت نیوز :علمای فن آلودگى هوا را به معناى مخلوط شدن هوا با گازها،قطرات و ذراتی كه كیفیت هوا را كاهش مى‌دهند می‌دانند. در شهرهای بزرگ معمولا، ماشین‌ها، اتوبوس‌ها، هواپیماها و نیز صنایع مختلف و ساختمان‌سازى ممكن است باعث آلودگى هوا شوند. بر این مواد آلوده كننده نام آلاینده می‌گذارند كه این نام بر ماده‌ای اطلاق می‌شود که تراکم آن بیش از حد معمول و استانداردهای تعریف شده باشد.

تهران امروز نوشت : به عنوان مثال دی‌اکسیدکربن، اکسیدهای نیتروژن و برخی از ترکیباتی که حاصل از مصرف سوخت در خانه‌ها، کارخانه‌ها و موتور خودروها هستند، به شکل عادی در طبیعت یافت می‌شوند؛ اما زمانی که تولید و انتشار آنها از حد مجاز بگذرد، آلاینده خواهند بود. در طول این سال‌ها كه آلودگی بر آسمان تهران پرده افكنده، هر بار هر كدام از مسئولان و كارشناسان از عاملی به عنوان مهمترین آلاینده‌های هوای تهران نام برده‌اند كه در ادامه اطلاعاتی درباره هر كدام از آنها می‌خوانید.

آزبست

آزبست یا همان «پنبه کوهی» (Asbestos) در لوله‌های سیمانی، ناودانی و صفحه‌های ایرانیت، لباس‌ها و مواد نسوز، صفحه کلاچ، لنت ترمز، انواع واشر و همچنین به‌عنوان ماده پرکننده در آسفالت، رنگ شیمیایی، کاشی و پلاستیک به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. الیاف پنبه کوهی می‌تواند به ذرات بسیار ریز و نامری تبدیل شود. این ذرات نامرئی که قطر آنها کمتر از نیم میکرون است، در هنگام تنفس به اعماق شش نفوذ می‌کنند و برای همیشه در آن جا می‌مانند. با گذشت زمان این ذرات بر اثر تحریکات مداوم خود می‌توانند سبب بیماری‌های آزبستوسیس (Asbestosis)، سرطان ریه و سرطان حنجره شوند که همه آنها در نهایت به مرگ منتهی می‌شوند.

طبق آمارها میزان آزبست در هوای تهران 50برابر شهرهای پیشرفته دنیا است و در هر شبانه روز حدود هفت تن آزبست ناشی از لنت ترمز خودروها در هوای تهران وارد می‌شود. با توجه به ممنوعیت استفاده از آزبست در تاریخ دوم مرداد 1379 اتمام مهلت به صنایع اما همچنان شاهد استفاده برخی صنایع از این ماده آلاینده هستیم.



بنزن

بنزن ترکیبی بسیار خطرناک است که به سرعت تبخیر می‌شود و ماده‌ای خوشبوست که در بنزین تولید داخل به مقدار زیادی وجود دارد این ماده همچنین درصنایع پلاستیک، رزین و نایلون‌سازی‌به کار می‌رود. عامل اصلی به وجود آمدن آلاینده بنزن، بخارات ناشی از مصرف بنزین است که متاسفانه در ایران کنترلی بر این بخارها که ناشی از فعالیت پمپ‌های بنزین و خودروها است وجود ندارد. حد استاندارد بنزن در اروپا پنج میلی گرم در متر مكعب و در ژاپن سه میلی گرم در متر مكعب است، این در حالی است كه در تهران در مناطق آلوده میزان بنزن 150 میلی گرم در متر مكعب و در مناطق شمال تهران 50 میلی گرم در متر مكعب است.

خواب آلودگی، سرگیجه، سردرد و بیهوشی از جمله عوارض‌عصبی‌آلاینده بنزن‌است و‌تنفس این بخارات نیز موجب سوزش چشم و مشكلات شدید تنفسی می‌شود.كارشناسان معتقدند تماس طولانی مدت با بنزن تاثیرات مخربی بر بافت‌های سازنده سلول‌های خونی و مغز استخوان‌دارد و‌موجب‌سرطان‌خون‌می‌شود. بنزن توسط آژانس محیط‌زیست آمریكا در‌گروه A مواد سرطانزا معرفی شده حال آنكه این آلاینده‌در‌تهران و در شهرهای آلوده كشور بیداد‌می‌كند‌و‌مرگ‌خاموشی را برای تهرانیها رقم خواهد زد.



بنزین

در حال حاضر میزان مصرف بنزین 57 میلیون لیتر در روز است. معصومه ابتکار، رئیس کمیته محیط‌زیست استان تهران اعتقاد دارد آنچه آلودگی هوای تهران را تشدید کرده ترکیبات آلی فرار همین سوخت‌ها و بنزین است: «اگر بنزین و استانداردهایش جدی گرفته شود ما با مشکلات این چنینی روبه‌رو نخواهیم بود.» از سوی دیگر انوشیروان محسنی بندپی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی هم همین اعتقاد را دارد: « اگر کسی بگوید سوخت ما استاندارد یورو پنج دارد، اصلا در جریان نیست. میزان سولفور سوخت گازوئیل ما 200 برابر سوخت‌های استاندار جهانی است و من نمی‌دانم بر اساس کدام مدارک و مستنداتی گفته می‌شود که سوخت ما از استاندارد یوروی پنج برخوردار است. ما سرب را حذف کرده و بنزن را به بنزین اضافه کرده‌ایم که این آلودگی‌اش هم خطرناک‌تر است. ما با این کار در واقع ذرات معلق را حذف کرده و یک ماده آلی، فرار و سرطانزا را به سوختمان اضافه کرده‌ایم. اگر سوخت سالم و استاندارد باشد و از طرف دیگر این گفته خودرو سازان داخلی که خودروهای تولیدی داخل از استاندارد یورو پنج برخوردارند، درست باشد، دیگر باید مشکلی نداشته باشیم، درحالیکه وضعیت بحرانی آلودگی هوای تهران نشان می‌دهد که این‌ها درست نیست.»



خودروها

مسئولان می‌گویند 80 درصد از آلودگی هوای تهران ناشی از آلودگی تولید‌شده توسط خودروهاست. در حال حاضر روزانه سه میلیون و ۵۰۰ هزار خودرو به صورت عادی در شهر تهران در حال ترددند که با اضافه شدن تعداد ۳۰۰ هزار خودرو به این تعداد روزانه حدود ۱۰ تن به میزان آلودگی هوای شهر تهران و همچنین مسائل جانبی دیگر ترافیک تهران که بر سلامتی مردم شهر تهران بسیار تاثیرگذار است، افزوده می‌شود. خودروهای بی‌کیفیت و فاقد کاتالیست و كنیستردر تولید و افزایش آلاینده بنزن بسیار تاثیر گذارند. باید منتظر بود و دید مصوبه دوم مرداد سال 1379 مطابق این 11 سال گذشته همچنان در گوشه‌ای خاک می‌خورد یا اقدامی اساسی از سوی مسئولین صورت خواهد گرفت.



موتور سیکلت‌ها

در تهران برای موتورسیکلت‌ها که تعداد آن‌ها حدود 3میلیون دستگاه و تقریبا نزدیک به تعداد خودروهاست کمترین محدودیت و اعمال قانونی وجود دارد و این جای سوال دارد که چرا این وسایل نقلیه که عامل حدود 24 درصد آلودگی هوا و 49 درصد آلودگی صوتی هستند همچنان بدون اعمال قانون جدی می‌توانند در شهر تردد کنند. در حال حاضر 10 خط برای معاینه فنی موتورسیکلت‌ها در مراکز معاینه فنی وجود دارد و این مراکز در حالت عادی روزانه قادر به معاینه فنی 3 هزار دستگاه موتورسیکلت هستند اما عملاموتورسیکلت‌ها خود را موظف نمی‌دانند که به مراکز معاینه فنی مراجعه کنند، از این رو اکنون ماهانه میزان مراجعه موتورسیکلت‌ها به مراکز معاینه فنی تنها حدود 400 دستگاه است.



ذرات معلق

این ذرات از سد دفاعی طبیعی بدن عبور می‌کنند و به طور عمقی به ریه‌ها نفوذ کرده و باعث تشدید آسم و اختلال عملکرد ریوی می‌شوند.ذرات معلق موجود در هوا اگر غلظت آنها بالاتر از حدمعینی باشد باعث مرگ و میر خواهند شد.به این صورت که اگر غلظت ذرات معلق به حدود

۳۵ میکروگرم در مترمکعب باشد میزان مرگ و میر بالا می‌رود که با این محاسبه سالانه در شهر تهران اگر غلظت ذرات جامد به این میزان (۳۵ میکروگرم) برسد احتمال مرگ و میر سه تا چهار هزار نفر وجود دارد. دی اکسید نیتروژن، منواکسید کربن، سرب، دی اکسید گوگرد، سولفات‌ها و سولفیدهیدروژن، آکرولئین Acrolein و دیوکسین از دیگر ذرات آلوده‌کننده هوا هستند. آکرولئین باعث تشدید آسم و دیوکسین باعث تشدید اختلال در تکامل جنین و افزایش خطر سرطان می‌شود.



مواد آلی

یکی دیگر از آلاینده‌هایی که سرطان زا هستند موادآلی یا هیدروکربن‌ها هستند که در هر ۱۰۰ هزار نفر اگر میزان غلظت آلاینده ۳۵ میکروگرم باشد ۵۵ نفر می‌میرند.مواد آلی احتمال سرطانزایی بیشتری دارند و عمده سرطان ناشی از آنها سرطان ریه است. عامل تشدیدکننده سرطان ریه در کنار عامل آلودگی هوا سیگار است بر اساس بررسی‌های انجام شده بین میزان مرگ و میر سیگاری‌هایی که در شهرهای بزرگ و در معرض آلودگی‌های هوا زندگی می‌کنند در مقایسه با سیگاری‌هایی که به دور از این آلودگی‌ها و در هوای پاک روستاها به سر می‌برند بیشتر است.



شاخص آلودگی هوا چیست؟

اگر شاخص آلودگی هوا را ۱۰۰ فرض کنیم چنانچه غلظت آلاینده‌ها مطابق با ۱۰۰ باشد هوا استاندارد و چنانچه غلظت آلاینده‌ها کمتر از این میزان باشد کیفیت هوا خوب یا متوسط است و اگر بالاتر از ۱۰۰ باشد نشان‌دهنده افزایش غلظت آلاینده‌های هواست. شاخص آلودگی هوا بر اساس تقسیم بندی هوا به‌صورت هوای سالم، هوای ناسالم یا غیر بهداشتی، هوای خیلی ناسالم و هوای خطرناک یا بحرانی تعریف می‌شود. سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست، شاخص‌های کیفی هوا را با ۵ نوع آلوده‌کننده هوا محاسبه می‌کنند که شامل ازن روی سطح زمین، منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد، دی اکسید نیتروژن و گرد و غبار است. برای هر یک از این موارد، سازمان‌های حفاظت محیط‌زیست، استانداردی را جهت حفظ سلامت تعریف کرده‌اند. میزان آلایندگی هر یک از این آلاینده‌ها بر اساس اندازه‌گیری حدود ۱۱ تا ۱۳ ایستگاه دائمی تعیین آلودگی هوای تهران صورت می‌گیرد این ایستگاه‌ها به‌طور شبانه‌روزی آلودگی هوا را مورد سنجش قرار می‌دهند. اعداد و ارقامی که در نتیجه این سنجش‌ها حاصل می‌شود تحت عنوان شاخص آلودگی هوا یا شاخص کیفیت هوا به کار برده می‌شود. عدد شاخص کیفیت هوا را با استفاده از فرمول‌های خاصی به‌دست می‌آورند اگر این عدد بین ۱۵۱ تا ۲۰۰ پی‌پی‌ام (یک میلی لیتر آلودگی هوا در یک متر مکعب هوا) باشد هوا غیر بهداشتی، صفر تا ۵۰ هوا پاک و از ۵۱ تا ۱۰۰ متوسط است و اگر این رقم بالای ۳۰۰ باشد آلودگی هوا خطرناک است و اگر از ۴۰۰ تجاوز کند شرایط بحران آلودگی هوا اعلام می‌شود. در چنین شرایطی باید یکسری اقدامات ‌ در جهت کاهش منابع آلودگی هوا مانند تعطیلی مدارس یا تعطیلی عمومی انجام شود که به دنبال آن دود ناشی از استفاده از وسایل نقلیه نیز کاهش می‌یابد.