سلامت نیوز : کارمندان دولت و مؤسسات خصوصی و به طور کلی پشت میزنشینها چون بخش مهمی از ایام زندگی خود را در یک چاردیواری محصور و گاهی به دور از نور خورشید، هوای آزاد ، در حالت نشستن مداوم بر روی صندلی و به ویژه قرار گرفتن در یک استرس عاطفی شدید می گذارنند ، در صورت عدم رعایت دستورات پزشکی و بهداشتی ، برای مبتلا شدن به بیماریهای روحی، روانی ، قلبی، عروقی و ضایعات ستون فقرات مستعدتر هستند.

به عنوان نمونه یک کارمند اداری را در شهر تهران با توجه به زندگی ماشینی امروز در نظر می گیریم. او از صبحدم، آغاز وقت اداری تا چند ساعت بعدازظهر را در اداره می گذارند و با کوله باری از خستگی، مشکلات روحی ، اجتماعی و خانوادگی و همچنین ماندن در راه بندانها ، استنشاق هوای آلوده و طاقت فرسای شهر، و احتمالاً مشاهدۀ رفتارهای ناهنجار ناشی از عصبیت رهسپار منزل می شود.

در منزل نیز با حضور جسمانی، ونه عاطفی و روحانی ، ساعاتی را سپری می کند. اکنون او حتی رمق هدیۀ یک لبخند به همسر و فرزندان دلبندش را نیز ندارد. سپس چند ساعت خواب معمولاً ناآرام و باز صبح فردا تکرار همین ماجرا. در نتیجه این فرد فارغ از لذایذ زندگی و شادکامیهای طبیعی ، به طور ناخواسته به سمتی سوق داده می شود که توأم با فرسودگی جسمانی، معنوی است که سرانجام مرگی تدریجی را به دنبال خواهد داشت.
چه باید کرد؟ از کدام زاویه باید به این ماجرا نگریست ؟

ایمنی مکانیزم اندام هنگام کار اهمیت زیادی دارد. با کمی دقت و برنامه ریزی و توجه در مورد به کارگیری صحیح ستون فقرات هنگام نشستن ، برخاستن ، ایستادن و بلند کردن اجسام این امر میسر است. کوشش ما بر این است تا افزون بر آگاهی دادن به افراد مورد بحث، در این باره که چه بیماریهایی آنها را تهدید می کند، روشهای درمانی و مبارزه با بروز این گونه بیماریها را به اختصار توضیح دهیم:   

1ـ دیسک و آرتروز :
 بدن افراد پشت میزنشین به بیماریهای ستون فقرات  به صورت آرتروز گردن، کمر، زانو و یا ضایعات دیسکی کمر مستعد است. ستون فقرات که از روی هم قرار گرفتن 33 استخوان کوچک بنام مهره تشکیل شده و در ناحیۀ خلفی اسکلت انسان قرار دارد، از نخاع پاسداری می کند و افزون بر اینکه ستون اسکلت انسان است غلاف مطمئن و محکمی برای نخاع شوکی محسوب می شود. از آنجا که کارمندان در طول ساعات متوالی به طور خمیده در پشت میزها مشغول به کار هستند، عضلات شانه متحمل خستگی مفرط می شود و این فشار وارده به طرف زانوها نیز کشیده می شود و ضایعات زانو را به دنبال خواهد داشت.

مفصل زانو بزرگترین مفصل بدن است که محکمترین و قویترین استخوان بدن ، یعنی لگن را پشتیبانی می کند. به افراد پشت میز نشین توصیه می شود برای اینکه به دردهای منتشر شانه و گردن و دستها مبتلا نشوند، در فواصل مختلف، بین ساعات کار، تغییر وضعیت داده و از طریق قدم زدن در محیط کار و یا با جابه جا شدن از شکل ثابت، خون رسانی عضلانی و استخوانی بدنشان را نیز متعادل سازند. زیرا یکی از علل بروز آرتروز زانو، قطع ارتباطات خونی در استخوان زیر غضروف مفصلی در اثر تحمل فشار غیر متعادل بر زانوها است. به همین علت نیز بیشتر افراد پشت میزنشین در طول روزهای کاری به دردهای زانو، عضلات ساق و ران به طور پراکنده مبتلا می شوند که در آینده می تواند تهدید کننده باشد.

از طرف دیگر طرز نشستن روی صندلی نیز بسیار مهم است.همیشه باید از یک صندلی با نشیمنگاه سفت و با تکیه گاه مستقیم استفاده شود، پاها به طور مسطح در روی زمین قرار گیرد و مفاصل لگن و شانه نیز در مقابل پشتی صندلی قرار گیرد. باید از نشستن بر روی صندلیهای چرخدار و دوار و کوتاه یا خیلی نرم پرهیز شود زیرا در آرتروز خرابی مفاصل و سپس به صورت تغییرات دژنراتیو ومخرب عمل می کند. استقرار ناجور بدن در نشستن روی صندلی ، از عوامل بسیار مهمی در تخریب دیسک کمر است. زیرا فشار وارده در طول سالیان متمادی د روضعیت نشستن به مهره های کمری که بیشترین وزن بدن را تحمل می کند، زمینه ای برای بروز این بیماری مزمن است.

مطالعاتی که روی تعداد زیادی از اجساد صورت گرفته است ، نشان می دهد که در 95 درصد از افراد بالای 40 سال که با این شیوه زندگی می کنند ضایعات نکروتیک و تخریب شده غضروف مفصلی که زمینه ساز آرتروز است ، وجود دارد و به ویژه  ارتباط مستقیم بین ازدیاد سن و ژنتیک هر فرد با آرتروز نیز وجود دارد ، یعنی در افراد تقریباً چاق که تا حدی اضافه وزن دارند، نه تنها دردهای منتشر زانوها و شانه های آنها در طول روز بیشتر از افراد لاغر اندام است بلکه به دلیل وجود زیاد بافت چربی در احشا و عضلات آنان اکثراً عوارض نفخ شکم تا ساعاتی پس از صرف غذا، تهوع، دل دردو سرگیجه را نیز به همراه دارند.برای این افراد تنها راه پیشگیری از بروز این گونه عوارض، کم کردن وزن از طریق پیاده روی و دویدن به طور آهسته و خوردن غذاهای کم حجم و کم چربی، اما پر انرژی است.

از آنجایی که استعداد به آرتروز و چاقی در زنان سه برابر مردان است، زنان کارمند باید حداکثرتلاش خود را در متعادل نگهداشتن وزن بدن خود و رعایت مراقبتهای پزشکی در ساعت کار اداری بکنند زیرا زنان کارمند به دلیل وضعیت آناتومیکی بدنشان که در اثر دوران حاملگی به وجود می آید و مسئولیتهای اجتماعی و خانوادگی سنگینی که معمولاً پس از پایان کار اداری نیز نسبت به مردان کارمند دارند، به پیدایش عوارض حاصله مساعدتر هستند. بنابراین شایسته است از نظر ساعات کاری و نوع مسئولیتی که به آنها واگذار می شود، حداکثر تخفیف را قائل شد تا بتوانند افزون بر وظیفۀ کاری که به عهده دارند، به امور فرزندان و زندگی زناشویی خود نیز به شیوۀ مطلوب و با روحیۀ مناسبی برسند.

به عنوان آخرین توصیه ها در پیشگیری از آرتروز، هرگز در یک وضعیت ثابت به مدت طولانی ننشینید بلکه در فواصل کاری قدم بزنید و توجه داشته باشید که هنگام نشستن زانوها مختصری از مفصل ران بالاتر باشد، می توان پلۀ کوچکی زیر پاها قرار داد و گاهی نیز باید یک زانو روی زانوی دیگر قرار گیرد، تا از افزایش قوس کمر پیشگیری شود.

2ـ استعداد بیشتر به بروز بیماریهای قلبی و عروقی:
 از عوارض نشستن پشت میز در چند ساعت طی روز و برای سالهای متمادی، در صورتی که ورزش و و تحرکات جسمانی صورت نگیر، این است که غذای مصرفی که به صورت قندها، چربیها، پروتئین ها و ویتامین ها وارد بدن می شود، از نظر هضم و جذب دچار اختلال شده و قندهای مصرفی به صورت چربی در بافتهای بدن از جمله در داخل عروق کرونر قلب، اطراف معده ، سطح روده ها و زیر پوست رسوب می کند. وخیمترین عارضۀ رسوب چربی در بدن را باید در عروق قلبی دانست چرا که این ذرات چربی در آغاز، به طور میکروسکوپی و سپس به صورت پلاکهای بزرگ چربی در عروق قلب و مغز رسوب کرده و باعث اسکلروز و سفتی عروق و در نتیجه ازدیاد فشار خون شده که در آینده باعث انسداد عروق کوچک و سرانجام سکتۀ قلبی و مغزی خواهد شد. این چرخه به ویژه در افرادی که ریسک فاکتورهایی چون، سیگاری بودن ، فشار خون بالا، استعداد به چاقی، داشتن بیماری قند و جنس مذکر بودن را نیز دارا هستند بسیار شدیدتر است.

همچنین در نزد افرادیکه کوتاه قد وچاق ، و کسانی که همیشه زندگی پر اضطراب و پرکشمکش دارند نیز به مراتب بیشتر است.  زیرا افرادی با شخصیت A (یا تیپ الف) ، عجول و شتابزده و ناشکیبا بوده و رفتاری تند و احساس شدید رقابتی و پرخاشگری دارند.

بهترین راه برای پیشگیری از عوارض ذکر شده ، انجام تمرینات ورزشی سبک به طور عادتی طی روزهای متوالی است. از آنجا که برای کارمندان، رفتن به یک مکان ورزشی با توجه به مشکلات زندگی و اجتماعی که دارند از نظر زمانی و مکانی کمتر میسر می شود، بهترین روش این است که مسیرهایی از منزل تا اداره را که در حد فقط چند کیلومتر باشد، به پیاده روی ویا آهسته دویدن بپردازید و در بینابین این نرمش و ورزش با انجام تنفس عمیق و بازدم مناسب، تهویۀ ریوی خوبی نیز ایجاد کنند ویا در محیط اداره با قدم زدن های گاه به گاه در بین ساعت کار، به نرمش روزانه بپردازند تا از این طریق هم از افزایش کلسترول و تری گلیسیریدهای جاری در خون که در جدار عروق رسوب می کنند جلوگیری شود و هم از بروز دردهای گوارشی و عضلانی ناشی از عدم تحرک ممانعت به عمل آید.زیرا ورزشهای ملایم ، سبب ازدیاد میتوکندریهای عضلات قلبی و اسکلتی شده و فعالیت آنزیمی را تسریع و سبب سوزاندن چربی و قند در بدن به صورت کالری و تولید حرارت می شود. همچنین ورزش سبب درمان فشار خون می شود، زیرا سبب کاهش حجم کار قلبی و تعداد ضربان شده و برون ده قلبی را بیشتر         می کند.

ورزش نیاز افراد به انسولین را کاهش، استرس عاطفی و خروج خصومتهای نهفته از بدن، از بین بردن پندارها و گرایشهای خشم آلود، بروز آرامش کامل روانی و جسمانی و نشاط از طریق ترشح هورمونهای نشاط آور و ضد دردی چون آندورفین و آنکفالین را سبب می شود.

3 ـ زندگی کارمندی و اثرات روحی و روانی حاصله :
بیشترین استرس و هیجانات روحی و اجتماعی را مدیران و کارمندان متعهد و دلسوزی دارند که نسبت به موقعیت شغلی و مسئولیت خطیری که به عهده شان گذاشته شده ، احساس وظیفه می کنند و              حتی الامکان سعی دارند آن را به بهترین نحو و به دور از هیچ گونه خطا و یا کارشکنی به انجام برسانند. در نتیجه رویدادهای استرس زای روزانه که برای یک کارمند در برخورد با ارباب رجوع و یا رئیس و مسئول اداره به وجود می آید در طول سالیان متمادی عوارضی به دنبال دارد. مکانیسمهایی که در این خصوص دخالت دارند در اثر استرس و فشارهای روحی از دستگاه عصبی و غدۀ هیپوفیز، میزان بیشتری هورمون ACTH ترشح می شود که این هورمون از راه خون به غدۀ فوق کلیه رسیده و آن را وادار به ترشح هورمونی به نام کورتیزول می نماید.

این هورمون افزون بر اثرات مفید ، انسان را از هیجانات ناگوار و مشکلات روحی می رهاند و به عنوان ضد التهاب انجام وظیفه می کند، در عوض اگر به میزان بیشتری ترشح شود، میزان تراکم اسیدهای چرب و دیگر چربیهای خون را افزایش می دهد و از این طریق می تواند در بروز آترواسکلروز دخیل باشد، زیرا کورتیزول سبب تبدیل پروتئین های داخلی سلول به اسید های آمینه و ازدیاد قند خون می شود.

از طرف دیگر در اثر استرس، هورمونهای دیگری چون اپی نفرین و نوراپی نفرین ( نورآدرنالین ) ترشح می شود و ازدیاد این هورمونها سبب افزایش فشار خون و ضربان قلب شده و ریتم نرمال قلب را مختل می سازد و این همان هورمونی است که در مسابقات ورزشی و موارد ترس و گریز از بخش مرکزی غدۀ فوق کلیه ترشح می شود. در برابر ترشح این هورمونها باید از نظر روحی مقاوم و صبور باشیم تا به طور طبیعی  سبب مهار ترشح بیشتر آنها شویم.

چرا که از طریق آداب معاشرت خوشایند و داشتن روحیه ای شاداب و شوخ طبع و قلبی مهربان و رئوف می توان در برابر این گونه واکنش های منفی بدن مقاوت کرد و از بروز برخی بیماریهای ناشی از آن خود را بیمه کرد. زیرا اگر نتوانیم استرس عاطفی را در خود مهار کنیم در تمام اعضای بدن خود بیماریهای مختلفی را پذیرا خواهیم شد. از جمله می توان به اثرات قلبی استرس اشاره کرد که قادر است سبب دردهای سینه به صورت حملات تیرکشنده شود که ازدیاد تپش و ضربان قلب را به دنبال خواهد داشت و علائم عاطفی دیگر چون ضعف ، عصبانیت و کم خوابی نیز بروز خواهد کرد.
در دستگاه گوارش نیز ، استرس عاطفی و اجتماعی زمینۀ تهوع و دردهای شکمی، از بین رفتن اشتها ، سوء هاضمه ، سوزش سردل ، نفخ شکم و حتی زخمهای معده و دوازدهه را فراهم می کند. استرس نقش مستقیمی در افزایش میزان نازایی دارد. این اثر از راه مهار ترشح هورمونهایی اعمال می شود که در تخمک گذاری نقش دارند. همچنین مطالعات نشان داده است که استرس با بیماری پوستی پسویازیس مرتبط است.

عوارض ذکر شده را به وضوح در کارمندان می توان مشاهده کرد. بیشتر افرادی که برای اختلالات گوارشی به درمانگاهها و بیمارستانها مراجعه می کنند، دلیلی جز ازدیاد ترشحات اسید کلریدریک معده و بروز تورم معده و اثنی عشر و زخمهای گوارشی ناشی از مشکلات روحی زندگی ندارند. اثرات منفی کشمکشهای شغلی بر سیستم عصبی خستگی زودرس، فرسودگی ، بی تفاوتی و عدم میل به کار و عشق به زندگی می شود و در روز گاهگاهی سردردهای خفیف، سرگیجه و حملات میگرنی ناشی از آلودگی هوای شهر را نیز به همراه دارد. دربرابر استرس عاطفی که به طور آگاهانه و یا ناخودآگاه ایجاد می شود چه باید کرد؟

مطالعات دانشمندان نشان داده است که احساس رضایت و شادکامی در زندگی روزمره و قانع  بودن به آنچه اکنون داریم و هست، و تلاش عاقلانه و شادمانه برای بهبود اوضاع مهمترین عامل در سلامت جسم و روان آدمی است. از طریق معاشرتهای سالم اجتماعی با دوستان خانواده های خوب و موفق و گذراندن تعطیلات هفتگی در کمال آرامش و فراهم ساختن تنوعات شادی بخش و دلپذیر می توان به زندگی و آینده درخشان فرزندان و خود امیدوار بود. چرا که سلامتی اولیا در رشد و شکوفایی کودکان دلبند تأثیر بسزایی دارد. در خواب و ورزش از مهمترین عواملی هستند که می توانند در کاهش ناملایمات روحی سهم بسزایی داشته باشند.

سیگار سبب ازدیاد فشار خون و ضربان قلب می شود و در تشدید استرس عاطفی و تحریک سیستم اعصاب مرکزی از طریق نیکوتین که در علم پزشکی به عنوان یک سم بسیار قوی شناخته شده است ، دخالت می کند.

مصرف یک فنجان چای یا قهوه که حدود 50 میلی گرم کافئین دارد، به صورت کم رنگ و ولرم در طول ساعات کار و برای چندین بار بسیار مفید است، زیرا سبب رفع خستگی و خواب آلودگی شده و روحیه ای تازه به فرد می بخشد. اما مصرف بیش از حد این نوشیدنیها به مقدار بیش از 250 میلی گرم اثرات منفی روی مغز می گذارد. نتیجۀ درمانی موارد ذکر شده را از نظر علم پزشکی به اختصار یادآور می شویم که در صورت رعایت این توصیه ها ، سلامتی و تندرستی افراد تضمین خواهد بود.

1)    حفظ روحیۀ شاداب و بشاش و دوری از یأس و نومیدی.
2)    انجام ورزش های سبک و مستمر روزانه ، دویدن در هوای آزاد به طور آهسته و یا پیاده روی در مسیر کار و یا پارکها.
3)    همواره احساس آرامش دلچسبی را که تجربه کرده اید در خاطر نگه دارید و هنگام خستگی و نگرانی به آن بیندیشید.
4)    هنگام خواب نگرانیها و دلواپسیها را فراموش کنید و به کمک آرامش خیال ، آسوده بخوابید.
5)    غذاهایی که مواد قندی و چربی و گوشت کمتری دارند مصرف کنید همچنین از مصرف روغنهای حیوانی و اغذیۀ سرخ کرده پرهیز شود. اغذیۀ گیاهی که دارای ویتامین ها و املاح معدنی هستند بسیار مفید است.