سلامت نیوز : در آغاز این مبحث، جا دارد از پیشکسوتان این رشتۀ دو و میدانی از جمله علی باغبانباشی، حسین اشرفی  محرمعلی یافتیان ، امیز حسینی ، کاکاوند شعبانیان ، دلیجانی ، مؤمنی ، اطاعتی و همچنین قهرمان 10 سالۀ اخیر ماراتن ایران و رکوردار این رشته آقای حسین فاضلی به نیکی یاد کنیم. همچنین از حمایتهای فدراسیون دو و میدانی ایران، فدراسیون ورزشهای همگانی، علی کفاشیان ، تیمساز صادق شیرزاد، سید حمید سجادی ( قهرمان آسیا) ، روح الله گلستانی ، احمد گودرزی ، احد برنجی ، تیمور غیاثی( قهرمان آسیا ) ، استاد شادمهر، محمد قرچه داغی، عزیز میرزایی ، هاشم قربانقلی ، بهدوج جهانگیری و به ویژه حسین جلالی ریاست فدراسیون دو و میدانی قدر دانی شود.

ماراتن  یکی از دیرینترین رشته های ورزشی در سطح جهان است که ریشه در جنگهای تاریخی کهن دارد. دویدن مسافتی معادل 42 کیلومتر و 195 متر در خیابانها و جنگلهای اطراف شهر از مزایای این رشته است که آن را از سایر رشته ها ورزشی تفکیک می کند.

از نظر پزشکی دو ماراتن یکی از بهترین رشته های ورزشی و در ارتباط مستقیم و مستمر با اعضای حیاتی بدن از جمله قلب ، ریه ها ، کلیه ها ، کبد ، مغز و معده است. بدین معنی که دوندۀ ماراتن بهترین سوخت وساز تغذیه ای را در دستگاه گوارش خود دارد و در حقیقت یک دونده برای پیمودن این مسافت 42 کیلومتر باید 25 هزار ضربان قلبی داشته باشد و در نتیجه جریان خون کلیوی او نیز باید به بهترین وجهی به کار تصفیه و پالایش بپردازد. زیرا در این مدت زمان، باید 5 لیتر خون یک دوندۀ ماراتن به طور چرخشی بین ریه ها و قلب و کبد و کلیه ها در گردش باشد و نیازهای آنی فرد را برآورده سازد. با این حساب وی باید قلبی بزرگ و قوی و پر انرژی داشته باشد و کلیه هایش نیز فعال و با کارآیی بالا ایفای نقش نمایند و ریه ها نیز با کیفیت مطلوب متسع شده و اکسیژن گیری فوری کنند و کبد نیز به بهترین وجهی عمل سم زدایی و سوخت و ساز گلیکوژن و قندهای ساده و چربیها و پروتینها را به اجرا در آورد.

 فیزیولوژیستهای جهان نیز همواره دوندگان ماراتن را به عنوان الگو و سمبل ورزشکاران دانسته و در کتابهای مختلف پزشکی از قلب و اندام دوندگان این رشته به نیکی یاد کرده و مردم را تشویق به شرکت در این مسابقات می کنند. چنین جایگاهی موجب شده است که امروزه دو ماراتن در دنیا همه گیر شده و هر ساله صدها هزار نفر از مشتاقان ماراتن در سنین مختلف جوانی تا کهنسالی ، مرد و زن در مسابقات بزرگ ماراتن نیویورک و توکیو و پکن و فرانکفورت و سنگاپور و استانبول و.... شرکت کرده و با افتخار در این مسابقات می دوند. روشن است که لزومی ندارد همۀ این افراد به خط پایان برسند و یکی از مزایای این مسابقه این است که افراد مختلف شرکت کننده، در مسافتهای مشخصی در میانۀ مسابقه توقف می کنند. مثلاً در کیلومتر 5 تا 10 یا 20 و یا 30 می توانند از ادامۀ مسابقه باز بمانند زیرا هدف از شرکت در ماراتن تنها کسب مقام و مدال نیست بلکه ارزشهای معنوی و سلامت بخش این مسابقه والاتر و گرانبهاتر یک مسابقۀ عادی است.

در قلب دوندگان ماراتن تعداد میوفیبریلهای عضلانی و میتوکندریهای سلولی و ذخیره گیلکوژن و تری گلیسرید به بهترین وجهی افزایش یافته و در واقع قلب آنها بزرگ و هیپرتروفیه می شود و آنزیمهای سیستم متابولیک اکسیداتیو آنها بسیار افزایش یافته و در حین ورزش تعداد ضربانشان به 185 ضربه در دقیقه می رسد. این ضربان در حالت استراحت به حدود 50 ضربان در دقیقه کاهش می یابد و این خود یکی از مزیتهای قلب در دوندگان ماراتن نسبت به سایر رشته های ورزشی است.

اگر نیاز معمولی و انرژی متوسط روزانه را برای یک فرد عادی 3000 کالری بگیریم این میزان برای دوندگان ماراتن باید به 10 هزار کالری روزانه برسد زیرا نیاز و سوخت و ساز بدن آنها بسیار بالا است و دارای متابولیسم پایۀ بیشتری است. میزان مصرف اغذیۀ پروتینی از جمله انواع گوشتهای قرمز و سفید و مواد چربی و قندی و ویتامینها نیز در این افراد باید حدود 3 برابر افراد معمولی باشد. باید توجه داشت که دوندگان ماراتن باید از غذاهای کم حجم و پر انرژی استفاده کنند. همچنین سیستم های فسفاژن، گیلکوژن ، اسید لاتیک و هوازی، در دوندگان ماراتن بسیار فعال است و برای پیمودن مسافت 42 کیلومتر به انرژی کوتاه مدت زیادی نیازمندند و به ویژه سیستم هوازی برای ماراتن ضروریتر از سایر سیستم ها است.

 بدیهی است که مصرف مواد قندی سرشار از کربوهیدرات ( مثلاً خرما، عسل ، ماکارونی ، شیرینی جات ، کمپوتها ) در ساعتهای پیش از مسابقه باید در این افراد بسیار بیشتر از رژیم پروتئینی یا چربی باشد زیرا رژیم پرکربوهیدرات می تواند تا 240 دقیقه و به میزان 33 گرم برای هر کیلوگرم عضله بدن گیلکوژن ذخیره سازد که برای دویدن در مسافت 42 کیلومتر برای مدت زمان 3 ـ 2 ساعت ایده آل است، زیرا متابولیسم بدن در جریان یک مسابقۀ دو ماراتن 2000 درصد نسبت به میزان طبیعی افزایش می یابد. با این حساب باید از 3 روز پیش از مسابقات استقامتی ، با مصرف مقادیر زیاد مواد قندی به میزان 70 درصد غذای روزانه ، میزان گیلکوژن ذخیره شده در عضلات و کبد را افزایش داد. در افراد ماراتنی حداکثر «برون ده » قلبی را داریم یعنی 40 درصد بیشتر از افراد معمولی ، افزون بر اینکه دهلیزها و بطنهای قلبی افراد ماراتنی نیز 40 درصد  بزرگتر شده و تودۀ عضلانی قلب نیز به میزان 40 درصد بزرگتر و هیپرتروفیه خواهد شد. هر چند که « برون  ده » قلبی دوندگان ماراتن 40 درصد بیشتر است حجم ضربه ای آنان نیز بسیار افزایش می یابد.

برون ده قلبی در یک دوندۀ ماراتن در حین مسابقه از 5/5 لیتر در دقیقه به 30 لیتر در دقیقه می رسد و تعداد ضربانشان نیز از 50 به 185 ضربان در دقیقه می رسد که در نمودار ، بیانگر افزایشی معادل 270 درصد می باشد. در جریان ماراتن دمای بدن دونده از 37 درجه به 41 درجه می رسد و برای اینکه این ازدیاد دما بر مغز اثرات تخریبی نگذارد و گرما زدگی نیز رخ ندهد باید یک دوندۀ ماراتن با لباسهای کمتر و سبکتر و در هوای خنک و پر از اکسیژن بدود و در بین مسیر مقادیری از آب را در ایستگاه های بین راهی ماراتن به روی سر و صورت و بدن خود بریزد تا در طول مسیر خنک و مرطوب باشد.

علائم بروز گرما زدگی عبارتند از : ضعف و خستگی شدید، سردرد، سرگیجه ، تهوع ، تعریق فراوان ، منگی و افتادن و بیهوش شدن.

همچنین هنگام دویدن برای انجام دو ماراتن که حدود 3 ساعت طول می کشد مقادیر زیادی الکترولیتهای بدن از جمله سدیم و پتاسیم و کلر از بدن دفع می شود و از عرق مقادیر زیادی نمک نیز دفع می شود که برای جبران این عمل هرچند که سیستم های خودکار بدن از جمله فوق کلیه از طریق ترشح آلدسترون عمل می کند و سبب باز جذب کلرور سدیم می شود تنها اقدام ضروری در این موارد مصرف آب میوه است که در حد اعتدال به تنظیم کاهش الکترولیتی بدن کمک می کند.در ریه ها نیز تهویه ریوی و حداکثر ظرفیت تنفسی افزایش یافته و در بهبودی تنفس و سلامتی بدن افراد ورزشکار به ویژه دوندگان ماراتن تأثیر بسزایی دارد.

ضروری است رسانه های همگانی ، به ویژه نشریات ورزشی و رسانه های دیداری و شنیداری کشور به تبلیغ و ترویج دو ماراتن و نیمه ماراتن در بین اقشار گوناگون مردم همت گمارند و در تشویق همگان به شرکت در مسابقه های دو و میدانی جدیتر عمل کنند،  زیرا ماراتن حد و مرز ندارد. همانگونه که در ماراتن 1896 آتن یک چوپان مقام اول را کسب کرد و در سالهای اخیر نیز پزشکان آن را به عنوان یک ورزش همگانی توصیف کرده اند و شرکت در آن را در سنین مختلف زندگی در مسافتهای متناسب بسیار مفید دانسته اند.

در ایران نیز خوشبختانه دو ماراتن در حد مطلوب و قابل قبولی جا افتاده است اما باز مستلزم تلاشهای بیشتر دست اندرکاران فدراسیون دو و میدانی و رسانه های خبری است که به ورزشکاران این رشته بهای بیشتری داده و در گسترش و همه گیر ساختن آن بیشتر تلاش و جدیت کنند و در میدانهای ورزشی برون مرزی شرکت فعالتری داشته باشند.