سلامت نیوز: بسیاری از افراد معتاد بارها و بارها تصمیم می گیرند اعتیاد خود را کنار بگذارند اما در این راه شکست می خورند. بنابراین به نظر می رسد خیلی از معتادان درباره دلایل عود اعتیاد خود نیازمند اطلاعات بیشتری باشند و باید با روش های علمی و اصولی ترک اعتیاد آشنا شوند.
بسیاری از افراد معتاد بارها و بارها تصمیم می گیرند اعتیاد خود را کنار بگذارند اما در این راه شکست می خورند. بنابراین به نظر می رسد خیلی از معتادان درباره دلایل عود اعتیاد خود نیازمند اطلاعات بیشتری باشند و باید با روش های علمی و اصولی ترک اعتیاد آشنا شوند.
به این بهانه ما نیز با دکتر سیدوحید شریعت، روانپزشک و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران گفت و گویی داشته ایم تا درباره روش های ترک اعتیاد اطلاعات بیشتری به دست آوریم.
*آقای دکتر، چه روش های متداولی برای درمان اعتیاد وجود دارد؟
به طور کلی دو نوع رویکرد در این زمینه وجود دارد؛ درمان نخست مبتنی بر پرهیز کامل و دیگری در مان های کاهش آسیب است، در روش اول میزان عود و بازگشت دوباره بالاست چون بر پایه سم زدایی است و بعد از سم زدایی که به طور معمول از چند روز تا چند هفته انجام می شود، فرد از هیچ مخدری استفاده نمی کند. در این درمان از روش هایی مانند مشاوره، روان درمانی و درمان های دارویی برای جلوگیری از عود استفاده می شود.
*درباره ویژگی های مشاوره و روان درمانی توضیح می دهید؟
مشاوره و روان درمانی به صورت گروهی و یا فردی انجام می شود. در گروه درمانی، عده ای درباره مشکلاتشان با هم حرف می زند و طی این تبادل نظر هرکدام با مشکلات دیگری که البته شاید مشابه مشکل خودش باشد، آشنا شده و از راه حل های احتمالی و تجربیات افراد آگاه می شود. در گروه، اعتماد به نفس افراد بیشتر می شود زیرا آنها می بینند که افراد دیگری هم با مشکلات مشابهی دست به گریبان هستند و متوجه می شوند که مشکل مربوط به شخص خودشان نیست بلکه مربوط به بیماری آنهاست. در مشاوره انفرادی، بیمار با راه های کاهش احتمال عود اعتیاد به وسیله یک مشاور یا روان شناس آشنا می شود. در این مشاوره فرد می تواند آنچه را که تمایلی به مطرح کردن آن در جع ندارد، بازگو کند.
*در مشاوره فردی چه نکات کلیدی باید رعایت شود؟
نوع رابطه مشاور و بیمار بسیار حائز اهمیت است. برای داشتن یک مشاوره مفید وجود یک رابطه خوب درمانی میان بیمار و درمانگر ضروری است. رابطه ای که در آن بیمار بتواند به راحتی با مشاور خود ارتباط برقرار کند و از مشکلاتش سخن بگوید. در این شرایط مشاور با دادن آموزش های لازم در زمینه توانایی حل مساله و کم کردن استرس در راستای کم کردن احتمال بازگشت و عود اعتیاد بیمار تلاش می کند. او همچنین درباره شرایطی که ممکن است موجب بازگشت اعتیاد فرد شود، به او آگاهی های لازم را می دهد.
*این درمان ها تا چه اندازه مانع از عود هستند؟
اعتیاد، عودکننده است؛ بنابراین همه این درمان ها فقط تا حدی موثر هستند و بیشتر آنها مانع از عود نمی شوند.
*احتمال بازگشت در چه افرادی بیشتر است؟
افرادی که مشکلات متعددی مانند مصرف طولانی مدت مواد، استعمال مواد سنگین مانند کراک، مشکلات خانوادگی و اجتماعی دارند.
*درباره این افراد استفاده از کدام روش های ترک موثر است؟
درمان های جایگزین؛ چون این افراد با عوامل برانگیزاننده متعددی رو به رو هستند.
*ترک های مکرر و ناموفق چقدر در موفقیت درمان موثر است؟
بستگی به فرد دارد؛ زمینه های شخصیتی، بیماری های جسمی و روانی توأم با اعتیاد و نوع مصرف در این زمینه موثر هستند؛ به طور مثال، معتادان تزریقی و کسانی که از هروئین و کراک استفاده می کنند و همچنین معتادانی که به افسردگی، اختلال شخصیت دوقطبی مبتلا هستند، سخت تر قادر به ترک خواهند بود.
*عامل مهم بازگشت بیمار به اعتیاد چیست؟
علت عود و بازگشت به اعتیاد کاملا روانی است. فرد از نظر روانی به مصرف دوباره احساس نیاز می کند. احساس نیاز یا به عبارتی کرم مصرف، تمایل شدیدی است که فرد برای رهایی از افکار و مشکلات متعدد به استفاده از مواد متوسل می شود. آنها برای فرار از مسائل، راحت ترین و سریع ترین راهی را که می شناسند انتخاب می کنند؛ گزینه ای که به دلیل احساس لذت زودگذر آن انگیزه بیشتری هم برای انتخابش دارند.
*درمان کاهش آسیب چطور؟ آیا این روش برای گروه خاصی از بیماران کاربرد دارد؟
باتوجه به اینکه درمان پرهیز مواد برای همه بیماران کافی نبود و فقط گروه خاصی را تحت پوشش قرار می داد، کم کم راه های کاهش آسیب مورد استفاده قرار گرفت. در این روش فرد به جای تزریق مواد مخدر، از جایگزین هایی مانند متادون و بوپرونورفین استفاده می کند. در این روش، هم تزریق موادمخدر جای خود را به مواد کم عارضه می دهد و هم فرد کمتر در معرض بیماری هایی مانند ایدز و هپاتیت و سایر مشکلات قرار می گیرد. این داروها فرد را از مواد جدا کرده و میل شدید فرد را نسبت به مصرف مواد برطرف می کند. در این روش هم از گروه درمانی و مشاوره های فردی استفاده می شود.
*این روش نسبت به سم زدایی دارای چه معایب و محاسنی است؟
درصد بیشتری از افراد آن را ادامه می دهند و فرد می تواند بعد از مدتی مصرف داروها را کاهش داده و یا قطع کند. این فرد برخلاف معتاد می تواند به روال عادی زندگی خود بازگردد، سر کار برود و رفتارهای بزهکارانه و قانون شکنی در او تا حد قابل ملاحظه ای از بین می رود؛ تا جایی که به نظر می رسد ما در این دوره با تغییر الگوی شخصیت بیمار رو به رو می شویم اما مشکل این است که فرد باید به طور مرتب مواد جایگزین را دریافت کند.
*تا چه مدت؟
بستگی به میل و تصمیم بیمار دارد؛ درصدی از افراد می توانند در فواصلی که اغلب سه، چهار سال است با کاهش تدریجی دوز، درمان را قطع کنند و برخی نینزن باید تا پایان عمر آن را ادامه دهند. در هر صورت، بیمار باید در این زمینه حتما با پزشک خود مشورت کند.
*تاثیرات روانی این شیوه درمان چگونه خواهد بود؟
دیگر از احساس تغییرات شدیدی که هنگام مصرف مواد داشته اند، خبری نیست و به ثبات نسبی در زندگی خود دست پیدا می کنند و از نیاز شدیدی که به مصرف مواد و یا تزریق داشته اند، خبری نیست.
حتی احساس سرخوشی شدید بعد از مصرف و خماری شدید قفقدان مواد هم در آنها از بین می رود. استفاده از این داروها به هیچ وجه با تغییرات محسوس و شدید مواد در آنها توام نخواهد بود و این تغییرات بسیار کم است.
*در ترک با این روش تا چه حد احتمال بازگشت وجود دارد؟
کسی که از درمان های جایگزین با دوز مناسب و کافی استفاده می کند، نمی تواند دوباره از مواد استفاده کند چون مصرف مواد دیگر برای او همراه با سرخوشی نخواهد بود و حتی احتمال مسمومیت و گاه مرگ دارد. داروهای جایگزین، بیشتر گیرنده های بدن فرد را پر می کند و مخدر، دیگر اثری در این فرد نخواهد داشت.
دکتر سید وحید شریعت، روانپزشک
منبع: تندرستی
بسیاری از افراد معتاد بارها و بارها تصمیم می گیرند اعتیاد خود را کنار بگذارند اما در این راه شکست می خورند. بنابراین به نظر می رسد خیلی از معتادان درباره دلایل عود اعتیاد خود نیازمند اطلاعات بیشتری باشند و باید با روش های علمی و اصولی ترک اعتیاد آشنا شوند.
نظر شما