حالا درست هشت سال است كه مردم بم با مرثیه‌های سوزناك، خاموش می‌گریند. هشت‌سال است كه هرگاه بخواهند یاد گذشته كنند، به نظاره نخل‌های استواری می‌نشینند كه خشم زمین در بامداد پنجم دی‌ماه سال 82 خورشیدی، 35هزار هموطن ما را از پیش‌مان برد.
بم دوبار در سالروز زلزله سال 82 لرزید؛ یك‌بار چهارم دی‌ماه سال 86 و بار دیگر، پنجم دی‌ماه سال گذشته. لرزش‌هایی كه به نظر می‌رسید تلاش می‌كرد تا آزمونی از مسوولان برای بم جدید گرفته و برخی وظایف آنها را یادآوری كند.
اندكی از واقعه زلزله بم كه فاصله گرفتیم، كم‌كم توجه مسوولان به زلزله احتمالی در دیگر شهرهای كشور و میزان آمادگی در برابر این رخداد طبیعی و درعین حال غیر قابل پیش‌بینی جلب شد اما در این میان زلزله بزرگ احتمالی شهر تهران كه به گفته مسوولان خیلی دیر كرده است بیشتر مورد توجه قرار گرفته است اما به نظر می‌رسد كاری جز برگزاری مانور در این خصوص انجام نشده است.
نگرانی‌ها درباره زلزله تهران هنگامی بیشتر می‌شود كه بدانیم آسیب‌های ناشی از زلزله می‌تواند تقریبا تمامی راه‌های امدادرسانی را مسدود كند. وجود 11 هزار كیلومتر خط لوله‌كشی گاز و 200 هزار شیر آب در خیابان‌ها و صدماتی كه به این زیرساخت‌هایی وارد خواهد شد، می‌تواند موجب انفجارهای متعدد و خسارات جبران‌ناپذیری شود. عده‌ای حتی سخن از غرق شدن بخشی از تهران در شبكه زیرزمینی فاضلاب به میان می‌آورند و برخی نیز می‌گویند كه 60درصد جمعیت تهران، در نخستین ساعت زلزله جان خود را از دست خواهند داد. با این همه، به نظر می‌رسد فارغ از پیش‌بینی‌های هراس‌انگیز اما غیركارشناسانه و بر پایه حدس و گمان صرف، چاره‌ای جز جدی گرفتن زلزله تهران برای مردم و مسوولان وجود ندارد.
حسن قدمی ـ سرپرست سازمان مدیریت بحران كشور ـ با اشاره به اینكه زلزله بم تنها زلزله شهری كشور است، می‌گوید: تمامی زلزله‌های پیش و پس از این حادثه در روستاها اتفاق افتاده است.
وی كه معتقد است در میان حوادث طبیعی زلزله علی‌رغم آثار زیان‌بار كه به دنبال دارد، خیلی زود فراموش می‌شود، می‌افزاید: برخورد با زلزله تهران دشوار است، چراكه كسی نمی‌داند در صورت وقوع زلزله در تهران دقیقا چه اتفاقی خواهد افتاد.
آن طور كه قدمی می‌گوید، مساحت بم معادل یك هفدهم یكی از مناطق 22گانه تهران است و در چنین شرایطی، برای امدادرسانی در زلزله سال 82 بم با چالش‌های بسیاری مواجه بودیم. بنابراین به نظر می‌رسد وسعت حادثه در زلزله احتمالی تهران، نخستین و مهم‌ترین چالش پیش‌روی امدادرسانی باشد.
سرپرست سازمان مدیریت بحران كشور با تاكید بر اینكه عامل اصلی پایین آوردن نرخ مرگ و میر در زلزله، امدادرسانی نیست، به اهمیت و نقش پیشگیری اشاره كرده و می‌گوید: هزینه پیشگیری از تلفات زلزله، معادل 10 درصد هزینه‌های امدادرسانی است.
علی‌رغم تسهیلات دولت و شهرداری برای نوسازی، مردم پیش‌قدم نمی‌شوند
قدمی با اشاره به معضل بافت فرسوده شهری و روستایی، به برنامه‌های دولت برای نوسازی بافت فرسوده روستایی نیز اشاره كرده و می‌گوید: با تسهیلاتی كه دولت نهم و دهم به نوسازی بافت فرسوده روستایی اختصاص داد تاكنون یك‌ونیم میلیون واحد مسكونی روستایی بازسازی شده و در بافتی كه پیش از این با سه ریشتر زلزله دچار خسارت می‌شد، هم‌اكنون زلزله پنج ریشتری هم خسارتی به دنبال ندارد. این در حالیست كه بافت فرسوده شهری به ویژه در تهران تبدیل به یك معضل شده است.
قدمی معتقد است كه دولت با درنظر گرفتن تسهیلات 20 میلیون تومانی برای نوسازی بافت فرسوده و شهرداری با صدور رایگان پروانه ساختمانی و اعطای تراكم تشویقی، تمهیدات لازم برای قدم گذاشتن ساكنان بافت فرسوده در میدان نوسازی را فراهم كرده‌اند. اما شهروندان ساكن بافت فرسوده عزم جدی برای نوسازی ندارند.
15 درصد جمعیت پایتخت ساكن بافت‌های فرسوده هستند
در حال حاضر بالغ بر سه هزار و 268 هكتار از مساحت تهران بافت فرسوده محسوب می‌شود كه شامل 11درصد واحدهای مسكونی تهران و 15 درصد جمعیت پایتخت است.
برابر قانون حمایت از نوسازی بافت‌های فرسوده، شهرداری‌ها موظف به تخفیف 50 درصدی كاربری مسكونی در بافت فرسوده هستند. این درحالیست كه در بسته تشویقی شهرداری تهران پروانه مسكونی در بافت فرسوده رایگان صادر می‌شود و بابت پروانه غیرمسكونی نیز، 50 درصد تخفیف در صدور پروانه درنظرگرفته شده است. با این همه شهروندان هنوز هم آن گونه كه باید در حوزه نوسازی بافت فرسوده پیشگام نیستند.
در حال حاضر تهران تنها شهرداری تهزان است كه بابت صدور پروانه برای كاربری‌های غیرمسكونی در بافت فرسوده تخفیف در نظر گرفته است. با این همه، عملكرد سازمان نوسازی شهر تهران آن طور كه باید قابل دفاع نبوده و در نهایت به تغییر مدیریت این مجموعه منجر شده است.
نقش مردم در نوسازی بافت‌های فرسوده پررنگ‌تر دیده شود
علیرضا جعفری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران نیز معتقد است كه نقش مردم به عنوان سرمایه‌های اجتماعی در اختیار شهرداری تهران در امر نوسازی باید پررنگ‌تر دیده شود.
جعفری تهران را شهر متولد شده‌ای می‌داند كه در آن، چاره‌اندیشی برای موضوعاتی نظیر بافت فرسوده دشوار اما در عین حال، ضروری است.
وی «پایدارسازی شهر» را یكی از اولویت‌های اصلی مدیریت شهری می‌داند و می‌گوید: استراتژی اولیه مدیریت شهری به منظور كاهش آسیب‌پذیری شهر، پایداری مسكن و ساختمان و به تبع آن نوسازی بافت‌های فرسوده است.
جعفری با اشاره به اینكه نوسازی و بهسازی بافت‌های فرسوده نیازمند حمایت و منابع مالی زیادی است، می‌افزاید: مساله محدودیت منابع موجب می‌شود كه نوسازی بافت فرسوده از توان دولت یا شهرداری به تنهایی خارج باشد و برای این منظور افزایش مشاركت شهروندان باید در اولویت برنامه‌های سازمان نوسازی قرار گیرد.
مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران از برنامه‌ریزی برای ترغیب ساكنان بافت فرسوده به نوسازی از طریق اطلاع‌رسانی از محتوای بسته‌های تشویقی این سازمان خبر و وعده می‌دهد كه با افزایش مشاركت مردم، سال آینده شاهد جهشی در حوزه نوسازی بافت فرسوده باشیم.
امضافروشی مهندسان ناظر عامل ساخت‌وسازهای غیرایمن شهر
وجود بافت‌های فرسوده در تهران تنها بخشی از مشكلاتی است كه نگرانی‌ها بابت زلزله تهران را افزایش می‌دهد. عدم پایبندی ساخت‌وسازها به بیمه كیفیت ساختمان و نبود نظارت دقیق بر این ساخت‌وسازها از دیگر مشكلاتی است كه كارشناسان و مردم را بیش از پیش بابت زلزله احتمالی تهران نگران می‌كند.
قدمی، سرپرست سازمان مدیریت بحران كشور در این رابطه، به امضافروشی مهندسان ناظر اشاره می‌كند و می‌افزاید: بعضا مهندسان ناظر حتی یك‌بار بر سر ساختمانی كه مدارك مربوطه‌اش را امضا می‌كنند، حاضر نمی‌شوند و همین موضوع، زمینه عدم رعایت قوانین و مقررات مقاوم‌سازی و دیگر ضوابط ساخت‌وساز ایمن را فراهم می‌كند.
وی با اشاره به تصویب آیین‌نامه 2800 مقاوم‌سازی پس از زلزله رودبار، می‌گوید: با این حال اصول این آیین‌نامه در اغلب ساخت‌وسازها رعایت نمی‌شود و شاهد افزایش شمار ساختمان‌های غیرایمن علی‌رغم نوسازی و بازسازی ساختمان‌ها هستیم.
این تخلفات ربطی به شهرداری تهران ندارد
عزیزالله رجب‌زاده ـ رییس سازمان پیشگیری و مدیریت بحران شهر تهران ـ هم معتقد است كه چنین تخلفاتی صورت می‌گیرد، اما این تخلفات ارتباطی با شهرداری تهران ندارد.
وی با بیان اینكه شهرداری تا زمانی كه تایید مهندس ناظر را دریافت نكند، گواهی پایان‌كار برای ساختمانی صادر نمی‌كند، می‌افزاید: سازمان نظام مهندسی باید بر فعالیت مهندسان ناظر نظارت و از تخلفات آنها جلوگیری كند.
احتمال وقوع زلزله 8 ریشتری در تهران بسیار اندك است
بهسازی نسبی از طریق كاهش خسارات اجزای غیرسازه‌ای ساختمان؛ راهكار مغفول مانده ایمنی
علی‌رغم همه نگرانی‌هایی كه درباره زلزله تهران وجود دارد، به نظر می‌رسد بزرگنمایی مشكلات هم كاری از پیش نخواهد برد.
مازیار حسینی ـ معاون فنی عمرانی شهردار تهران ـ با انتقاد از بزرگنمایی‌هایی كه درباره زلزله احتمالی تهران صورت می‌گیرد، می‌گوید: گاهی صورت مساله را آن قدر بزرگ تعریف می‌كنیم كه هیچ كس از عهده حل آن برنمی‌آید.
وی كه از دانش مهندسی زلزله و سازه نیز برخوردار است، با بیان اینكه احتمال وقوع زلزله 8 ریشتری در تهران بسیار كم است، می‌افزاید: احتمال وقوع زلزله شش ریشتری در تهران بسیار بیشتر از احتمال وقوع زلزله 8 ریشتری است.
حسینی اعتقاد دارد كه مقاوم‌سازی در برابر زلزله، با كمترین هزینه ممكن است و می‌توان به سادگی تلفات ناشی از این حادثه طبیعی را به حداقل ممكن رساند.
وی در این باره توضیح می‌دهد: در بسیاری از موارد، ساختمان در برابر زلزله پنج ریشتری مقاوم است، اما به عنوان مثال سقوط كتابخانه یا شكستن شیشه پنجره‌ها خسارات زیادی به دنبال دارد. این در حالیست كه با كمترین هزینه می‌توان از این خسارات جلوگیری كرد.
وی اتصال كتابخانه به دیوار و استفاده از چسب‌های بی‌رنگ روی شیشه پنجره‌ها را از جمله راهكارهای كم‌هزینه اما موثر ایمن‌سازی ساختمان‌ها می‌داند و می‌افزاید: مقاوم‌سازی از آنجا آغاز می‌شود كه گلدانی را از لب میز برداریم و روی زمین قرار دهیم.
معاون فنی عمرانی شهردار تهران با تاكید بر اینكه زلزله، فرمول‌پذیر نیست، خاطرنشان می‌كند: مهم‌ترین گام كنار آمدن با زلزله به عنوان یك حادثه طبیعی این است كه باور كنیم، تقریبا تمامی نقاط كشور ما لرزه‌خیز است. در این صورت می‌توان امیدوار بود كه نهضت مقاوم‌سازی با صرف كمترین هزینه، از بهسازی نسبی با كاهش خسارات اجزای غیرسازه‌ای ساختمان آغاز شود.
زلزله تهران را جور دیگر باید دید
علی‌رغم ساخت سوله‌های مدیریت بحران در اطراف تهران از سوی سازمان مدیریت بحران كشور و نیز برنامه‌ریزی شهرداری برای استقرار كانكس‌های امكانات و تجهیزات اضطراری در سطح محلات پایتخت، اما زلزله تهران را باید جور دیگری دید. چاره زلزله در شهر تهران را باید در پیشگیری و مقاوم‌سازی جست‌وجو كرد. مقاوم‌سازی را هم نباید منوط به صرف هزینه‌های سنگین و از اقدامات ساده این حوزه، غفلت كرد.
بم را از زیر آوار بیرون كشیده‌اند و امروز زندگی در این شهر جریان دارد. اما اگر هشت سال پیش ، نگرانی‌ها پیرامون زلزله احتمالی تهران را جدی گرفته بودیم، امروز وضعیت پایتخت گونه‌ای دیگر بود.
منبع: ایسنا
نظر شما