سلامت نیوز: در تمامی جوامع مسائل مربوط به سلامت و بهداشت زنان از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا سلامت جامعه در گرو حفظ سلامت زنان است و این زنان هستند که عهده  دار تربیت فرزندان، رسیدگی به امور منزل و همسرداری هستند. چنانچه سلامت آن ها به خطر افتد، تمام خانواده تحت تاثیر قرار می گیرد.

به همین دلیل است که متولیان سلامت جامعه طی سالیان متمادی به برنامه ریزی در این زمینه پرداختند و با اجرای دقیق آن ها توانستند وضعیت سلامت مادران را بهبود بخشند. طبق آمارها هم اکنون آمار مرگ و میر مادران در کشور به 22.8 درصد از هزار تولد زنده کاهش یافته است و افزایش کیفیت مراقبت های حین زایمان، تولد و پس از زایمان باعث شده است آمار مرگ نوزادان کشور به عدد 11.2 در هزار تولد زنده برسد. با این همه به نظر می رسد هنوز در بسیاری از حوزه ها اطلاع رسانی ضروری است. به عنوان مثال با وجود ۱۱ روش پیشگیری از بارداری در کشور هنوز ۱۷ درصد از بارداری ها ناخواسته است و سالانه در کشور ۸۰ هزار سقط قانونی و غیرقانونی انجام می شود. همچنین بیماری های مرتبط با زنان و سرطان های ویژه زنان به علت دیر مراجعه کردن زنان به متخصص زنان، ناآگاهی نسبت به علایم بیماری و معاینه نامرتب شیوع نسبی پیدا کرده است. در این مطلب درباره تخمدان و بیماری های مرتبط با آن پای صحبت یکی از متخصصان زنان کشور نشستیم. این بحث که مرتبط با ناباروری نیز می باشد برای بسیاری از زوج های نابارور هم مفید است.

بافت شناسی تخمدان

از نظر بافت شناسی و سلول شناسی، تخمدان دارای تعداد کثیری سلول متنوع است. یکی از ویژگی های این سلول های متنوع این است که می تواند کیست بسازد یا تخمدان را مستعد رشد تومور کند. دکتر ابراهیم پارسانژاد رئیس انجمن باروری و ناباروری ایران در گفت وگو با ایسنا می گوید: در حالت طبیعی حجم یک تخمدان به اندازه یک بادام متوسط با ابعاد ۳ در ۴ در ۲ سانتی متر است که در زمان بلوغ به حداکثر رشد خود می رسد و ماهانه یک تخمک از تخمدان راست و یک تخمک از تخمدان چپ آزاد می شود.

تنبلی تخمدان

تخمک گذاری نکردن همان تنبلی تخمدان است و وقتی می گوییم فردی دچار تنبلی تخمدان شده، یعنی تخمدان وی به موقع تخمک گذاری نکرده است. دکتر ملیحه حسن زاده مفرد متخصص زنان و زایمان و استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این مطلب به خراسان می گوید: چاقی، اختلال عادت ماهانه و پرمویی جزو شایع ترین علایم تنبلی تخمدان است و ممکن است پس از سونوگرافی مشخص شود که بیمار دچار تخمدان پلی کیستیک شده است. شکایت بسیاری از زنان در مراجعه به متخصصان زنان خونریزی های نامنظم و عادات ماهانه ای است که چند ماه یک بار اتفاق می افتد.بسیاری از آن ها پس از دارودرمانی بهبود پیدا می کنند اما پس از قطع دارو و مراجعه مجدد اظهار می کنند دارو مفید نبوده است زیرا پس از قطع دارو، عادات ماهانه با فاصله زیاد اتفاق می افتد. این در حالی است که در چنین مواردی اشکال از دارو یا تشخیص پزشک معالج نیست بلکه مشکل در تخمدان و تنبلی آن است. بنابراین تعویض دارو و پزشک معالج چاره کار نخواهد بود.دکتر حسن زاده با اشاره به عوارض جدی تنبلی تخمدان تصریح می کند: نازایی و ابتلا به سرطان رحم و سینه طی سال های آینده جزو مهم ترین عوارض تنبلی تخمدان است.

دلایل عارضه

این عارضه اختلالی است که در سیستم «هیپوتالاموس- هیپوفیز- تخمدان» ایجاد می شود و منشاء آن در مغز است که با ترشح نکردن هورمون های مرتبط با تخمک گذاری، تخمدان تخم گذاری نمی کند. بنابراین عوامل بسیار زیادی در عارضه تنبلی تخمدان نقش دارد و استرس، فشار عصبی و یا زمینه ژنتیکی در بروز آن موثر است.بیشتر افراد پس از مراجعه به متخصص و انجام سونوگرافی متوجه وجود کیست های ریزی در تخمدان خود می شوند. البته وجود کیست به تنهایی باعث تنبلی تخمدان نمی شود و یک فرد معمولی ممکن است با وجود کیست در تخمدان، تخمک گذاری داشته باشد. فقط علایم بالینی بیمار است که پزشک متخصص را به این نتیجه می رساند که وجود کیست در تخمدان باعث تنبلی تخمدان شده است. کارکرد ناکافی تخمدان به اضافه کیست های متعدد در تخمدان در درازمدت به ناباروری می انجامد. گاهی حجم تخمدان ۳ برابر اندازه معمولی می شود و بسیاری از مبتلایان سابقه دیابت، چاقی، اضافه وزن، بالا بودن سطح هورمون های مردانه را دارند. همچنین چاقی این دسته از زنان سیبی شکل است یعنی شکم بزرگی دارند که این مدل چاقی عوارض بسیار زیادی دارد. بیشتر آن ها آکنه و جوش های غیرعادی در بدن دارند، بیماری های قلبی و عروقی بیشتر در آن ها دیده می شود. از همه بدتر این که در معرض خطر سرطان های ویژه زنان قرار دارند.

مراقب سرطان باشید

این استادیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان این که به تاخیر افتادن چند ماهه و حتی چند ساله عادت ماهانه در زنان طی دوره باروری بسیار خطرناک است، می گوید: گاهی بیماران می گویند که با مصرف دارو عادت ماهانه می شوند و به همین دلیل ۲ سال است دارو نخورده اند و عادت ماهانه هم نشده اند. دقت کنید که این دسته از زنان به شدت درمعرض خطر ابتلا به سرطان رحم یا سینه قرار دارند. بنابراین زنان در دوران باروری حتما باید عادت ماهانه داشته باشند، حتی اگر فقط با مصرف دارو امکان آن وجود داشته باشد.توصیه اصلی ما به بیشتر این بیماران کاهش وزن است. اگر وزن این دسته از بیماران کم شود، فعالیت تخمدان ها افزایش پیدا می کند و سطح هورمون ها به حد مطلوب می رسد. درمان دارویی این دسته از افراد هم شامل قرص های جلوگیری، قرص های پروژسترونی و درصورت لزوم درمان نازایی خواهد بود. احتمال دیابت بارداری در این افراد و سقط جنین افزایش پیدا می کند.نکته این جاست که به هم خوردن عادت ماهیانه موقتی را باید از این بیماری تمیز داد. گاهی استرس یا فشار عصبی باعث می شود عادت ماهیانه به تاخیر بیفتد اما در مورد بیمارانی که به تنبلی تخمدان مبتلا شده اند، در آنزیم هایی که مرتبط با تخمک گذاری است اشکالاتی به وجود آمده که باعث می شود فرد در تمام طول عمر دچار این مشکل باشد.

درمان کیست تخمدان

رئیس انجمن باروری و ناباروری با بیان این مطلب که تخمدان در طول فعالیت خود دچار مشکلاتی می شود که شایع ترین آن کیست است، می گوید: کیست های ساده حتی اگر اندازه آن ۶ تا ۷ سانتی متر باشد، نیاز به اقدام درمانی خاصی ندارد. برای کیست های بزرگ تر بررسی دقیق تر از طریق سونوگرافی، ام آرآی و دیگر روش های تشخیصی با تجویز پزشک انجام می شود. اگر تشخیص داده شود که کیست به درمان نیاز دارد، باید جراحی شود و گاه شیمی درمانی یا پرتودرمانی هم در کنار جراحی به کار گرفته می شود.به گفته پارسانژاد کیست های بدخیم یا سرطان های تخمدان بیشتر در سنین بالا و در دهه ۵۰ و ۶۰ دیده می شود. با این همه توصیه می شود زنان هر ۶ ماه یک بار به متخصص مراجعه کنند و اگر به کیست تخمدان مشکوک بودند، مورد آزمایش و سپس درمان قرار بگیرند.وی ادامه می دهد: کیست در تخمدان باعث درد نمی شود و علت آن هم این است که رشد آن کند است و برخلاف تصور عده ای تغذیه در بروز آن نقش ندارد و پرهیز غذایی موجب از بین رفتن کیست تخمدان نمی شود.

منبع: روزنامه خراسان