در روزهایی كه كارشناسان و مسئولان نسبت به بالا رفتن سن ازدواج نگران هستند و هشدار میدهند، عدهای از آن طرف بام افتادهاند و خبرهای عجیبی میرسد. چند روز پیش بود كه از هرمزگان خبر رسید كه در سه شهر این استان پنج كودك زیر 10 سال ازدواج كردند. این خبر از سوی مدیركل ثبت احوال هرمزگان اعلام شد اما هیچ اشارهای به اینكه این كودكان در چه شرایطی قبول كردند وارد زندگی مشترك شوند، نشد.
به نوشته روزنامه تهران امروز رضا غلامپور از ثبت شش واقعه ازدواج با زوجهایی كمتر از 10 سال در این استان طی 10 ماهه سالجاری هم خبر میدهد: «در 10 ماهه سالجاری تعداد 15 هزار و 496 واقعه ازدواج در هرمزگان به ثبت رسیده.»وی همچنین اظهار داشت: «این رقم نسبت به سال گذشته 3.57 درصد كاهش نشان میدهد. در 10 ماهه سالجاری تعداد شش ازدواج با رنج سنی كمتر از 10 سال در استان به ثبت رسیده است كه این ازدواجها در شهرستانهایی همانند بندرعباس، قشم و میناب به ثبت رسیده است. كمترین واقعه طلاق هم در شهرستان پارسیان رخ داده و بیشترین ازدواج نیز در این شهرستان صورت گرفته است.
بعد از آن شهرهای میناب، بستك و قشم كمترین نرخ طلاق را داشتهاند و بندرعباس و رودان بیشترین نرخ طلاق را به خود اختصاص دادهاند. در این مدت زمان 530 واقعه ازدواج كمتر از 14 سال نیز در استان به ثبت رسیده است.» حالا رئیس سازمان بهزیستی كشور به میدان آمده و از اعزام بازرس ویژه برای پیگیری ازدواج 5 كودك زیر 10 سال در هرمزگان خبر میدهد. همایون هاشمی در خصوص اقدام سازمان بهزیستی برای ازدواج پنج كودك زیر 10 سال در هرمزگان میگوید: «این سازمان پیگیری این موضوع را وظیفه خود دانسته و به همین جهت بازرس ویژهای را برای بررسی موضوع به این استان اعزام كرده است. در حال حاضر خبر تكمیلی از این موضوع هنوز به دست نیامده است اما سازمان بهزیستی كشور با جدیت این موضوع را پیگیری و آن را آسیبشناسی خواهد كرد.»
800 هزار كودك ایرانی ازدواج كردهاند!
آخرین آمارهای ازدواج كودكان در كشور نشان میدهد دختران بیش از پسران در فهرست ازدواج زودهنگام قرار میگیرند. 24هزارو 506دختر زیر 14سال در برابر پنجهزارو ۵۱۹پسر ۱۰ تا ۱۴ساله نشان میدهد دختران بیشتری با مردان بیشتر از سن خود ازدواج میكنند. شرایطی كه آمادگیاش برای دختران در سن مجاز ازدواج هم به احتیاط و تامل بیشتری نیاز دارد. آمار مركز آمار ایران در این باره به آخرین سرشماری كشور در سال 85 برمیگردد.
تعداد كودكان ازدواجكرده در سنین 10 تا 18 سال دارای همسر، 848هزار نفر است. نگرانی از افزایش ازدواج دختران خردسال در كشور در آخرین گزارش نشریه جامعهشناسی كشور هم نمود دارد؛ گزارشی كه به پدیده «همسران كودك» در ایران امروز اشاره میكند. تعداد «مادران كودك» با ۵/ ۶ برابر افزایش نسبت به «پدران كودك» گویای این است كه عمدتادختران خردسال و كودك واقع در سنین ۱۸ـ۱۰سالگی با ۸۵درصد همسر مردانی شدهاندكه در سنین بالای ۱۸سال قرار دارند و فقط ۱۵درصد از این قشر كودكان با كودكان همسن و سال یا همنسل خود ازدواج كردهاند. به گفته یك پژوهشگر فعال حوزه كودكان و با استناد به پیمان نامه جهانی حقوق كودك كه افراد زیر 18 سال را كودك دانسته، حدود هفت درصد از كودكان در سنین 10 تا 18 ساله كشور تا سال 85 «ازدواج» كردهاند و حدود 750 هزار نفر از این 848 هزار نفر دختر و مابقی پسر بودهاند.
25 هزار نفر از 848 هزار كودك در سنین كمتر از 18 سال طلاق گرفته و حدود 12 هزار نفر نیز همسران خود را از دست دادهاند. فرشید یزدانی میگوید: «در حال حاضر 25 هزار نفر از كودكانی كه ازدواج كرده بودند، طلاق گرفتهاند»،وینسبت جنسیتی این كودكان را این گونه عنوان كرد: 15 هزار و 600 نفر از این كودكان مرد و مابقی زن هستند. همچنین حدود 11 هزار و 800 نفر از این كودكان به دلیل مرگ، همسر خود را از دست دادهاند.» یزدانی با اذعان بر این كه 490 هزار نفر از مجموع كودكان ازدواج كرده، در نقاط شهری زندگی میكنند، تعداد كودكان روستایی ازدواج كرده را حدود 355 هزار نفر خواند.
طبق قانون كشورسن تعیینشده برای ازدواج دختران 13سال و برای پسران 15سال مقرر شده است و قانون راهی پیشبینی كرده برای ازدواج زودرس دختران مبنی بر اینكه اگر دختران ویژگیهای جسمانی خاصی داشته باشند، میتوانند از معافیت از شرط سن استفاده كنند مثلا اینكه دختری رشید كه از قوای جسمانی بالایی برخوردار باشد و باید توجه داشت كه این آمار در جنوب كشور ارائه شده است؛
جایی كه ویژگی فیزیولوژیكی دختران در جنوب با دختران شمال كشور بسیار متفاوت است. بنابراین قانون در این زمینه راه را باز گذاشته است. پس این آمار وجود داشته و با تایید مركز ثبت احوال صورت گرفته، اما اگرچه این آمار روز به روز در حال كاهش است اما این مسئله وجود دارد و قابل كتمان نیست.
كدام استانها بیشترین ازدواجهای زود هنگام را دارند؟
از سوی دیگر نتایج مطالعات صورت گرفته در ایران نشان میدهد كه بیش از20 درصد دختران (از 7.7 درصد در شهر تهران تا 40 درصد در مناطق روستایی سیستان و بلوچستان) قبل از سن 18 سالگی ازدواج كردهاند به طوری كه ازدواج زودهنگام مهمترین عامل ترك تحصیل دختران نوجوان شناخته شده است. ازدواج زودهنگام بهطور اجتناب ناپذیری میتواند جوانان در سن مدرسه را از حق تحصیل محروم كند. تحقیق صورت گرفته توسط یاراحمدی درباره تاثیر ازدواج زودهنگام بر ترك تحصیل زنان جوان در ایران با رویكرد چند سطحی روی زنان
10 تا 19 سال كشور نیز حاكی است به طور متوسط 4/16 درصد افراد مونث 15 تا 19 سال كل كشور متاهل بوده كه این رقم برای مناطق روستایی و شهری به ترتیب 6/19 و 7/13 درصد است از سوی دیگر میزان ازدواج افراد واقع در گروه سنی 10 تا 14 سال كمتر از یك درصد است. بر اساس این تحقیق نسبت تاهل برای افراد باسواد 15 تا 19سال، 16 درصد و برای افراد بیسواد 25 درصد است این درحالی است كه درصد ازدواج در بین افراد باسواد واقع در این سن كمتر از یك درصد و در بین افراد بیسواد 10 تا 14 سال 7/5 درصد است.
میزان ازدواج زودهنگام در استانهای كشور بیانگر آن است كه پایینترین میزان ازدواج زودهنگام متعلق به شهر تهران با 7.7 درصد است و مناطق روستایی استانهای اصفهان و سیستان و بلوچستان بیشترین میزان را به خود اختصاص دادهاند. همچنین بررسی درصد كسانی كه تا قبل از سن 17، 18 و 19 سالگی ازدواج كردهاند نشان میدهد كه نزدیك به 8/22 درصد دختران 17 ساله در مناطق روستایی و 1/13 درصد در مناطق شهری ازدواج كردهاند. در ارتباط با دلایل عدم اشتغال به تحصیل افراد ازدواج كرده نیز در این بررسی 56 درصد افراد اظهار كردند كه دلیل ترك تحصیل آنها ازدواج بوده است این در حالی است كه برای افراد غیرمتاهلی كه به مدرسه نمیروند مشكل دسترسی به مدرسه مهمترین عامل بوده است.
آمارها نشان میدهد درسطح جهانی نیز 36 درصد زنان 20 تا 24 ساله قبل از رسیدن به سن 18 سالگی ازدواج كردهاند. سالانه 14 میلیون نوبالغ 15 تا 19 ساله زایمان میكنند و دختران زیر سن 15 سال، 5 برابر بیش از دختران سن بیست سالگی دستخوش مرگ و میر در طول بارداری یا زایمان میشوند.
دختران زیر سن 18 سالگی، 60 درصد بیش از دختران بالای 19 سالگی شاهد مرگ و میر نونهالشان در یك سال اول زندگی شان هستند و حتی اگر شانس زنده ماندن داشته باشد بیشتر در معرض بیماریهای كم وزنی، كمبود مواد غذایی و دیركرد در رشد جسمی و شناختی قرار میگیرند.
فقر مالی و فرهنگی دلیل این ازدواجهاست
كارشناسان میگویند فقر یكی از عوامل اصلی ازدواج كودكان با بزرگسالان است. در بسیاری از مواقع با وقوع فقر، والدین بودن دختران را هزینه و بار اضافی بر هزینه خانوار محسوب كرده و با ازدواج او نه تنها بار هزینه را میكاهند بلكه گاه با ازدواج دخترشان با افراد مسنتر میتوانند به زندگی اقتصادی و اجتماعی دختر و حتی خودشان نیز سامان بهتری دهند.
در این اجتماعات ازدواج برای خانواده دختر به نوعی امتیاز اقتصادی نیز محسوب میشود. یك دختر در این شرایط به عنوان كالا مورد معامله قرار میگیرد و گاه به عنوان پول یا به جای بدهی معامله میشود. در موارد نابسامانی مانند جنگ یا شرایط بد زراعت، خانواده میداند كه دخترانش میتوانند زمینه امنیت اقتصادی برای آنان باشند موضوع پرداخت جهیزیه با همین منظر برای تشویق به ازدواج زودهنگام است.
بررسیها نشان میدهد كه ازدواج دختران در سنین كودكی در خانوادههایی كه پدر معتاد، بیمار روانی، بیسواد یا كودك تك والد یا والد ناتنی داشته باشند و از لحاظ اقتصادی - اجتماعی در سطح پایینی باشند، بیشتر است. امروزه قاچاق كودكان در قالب ازدواج گریبانگیر خانوادههای فقیر است. برای مثال 72 درصد از زنانی كه اقدام به ترك خانه (فرار از خانه) كرده و در اورژانسهای اجتماعی بهزیستی استان تهران در سالهای 81 و 82 پذیرش شده بودند بین 11 تا 17 سال داشتند.
دكتر مجید ابهری، متخصص آسیبشناس درباره علت و آسیبهای این نوع ازدواجها به خبرنگار تهران امروز میگوید: «ازدواج به عنوان یك پدیده فرخنده نقطه عطف بلوغ است. متاسفانه هنوز بسیاری از افراد در جامعه ما بلوغ جسمی را تنها ملاك ازدواج قلمداد كرده و توجهی به بلوغ فكری و اجتماعی ندارند. یعنی اصولا برایشان مهم نیست كه فرد توانایی ازدواج را دارد یا نه. با كمال تاسف در مناطق عشایری مثل خوزستان و هرمزگان ازدواجهای زودرس هنوز ملاحظه میشود. معمولا در مناطق یاد شده این گونه ازدواجها به دلیل شرایط آب و هوایی و بلوغ جسمی اتفاق میافتد.
حتی در مورد بلوغ جسمی نیز برخی خانوادههای عشایر اعتقاد دارند دختر باید در خانواده شوهر به بلوغ برسد. این عادتها و پندارهای غلط باعث میشود دختری خردسال به عقد یك مرد بزرگسال در بیاید. گاهی بزرگان قبیلهها برای پایان دادن به دعواهای بین قبیلهای و عشیرهای و پیشگیری از نزاعهای بعدی این كار را كه به آن «خون بست» میگویند انجام میدهند.»
این استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره راهكارهای جلوگیری از این مسئله میگوید: «گذشته از مشكلات جسمی و ناراحتیهایی كه در روابط زناشویی به وجود میآید، مشكلات روحی عدیدهای برای آنها پیش میآید كه منجر به خودكشی و فرار از خانه میشود و در بهترین حالت آن باعث میشود آن دختر زندگیاش را در افسردگی ادامه میدهد. این ازدواجهای آزاردهنده دخالت نهادهای فرهنگی و قضایی را میطلبد تا از این فجایع جلوگیری كنند.
بعضی از این خانوادهها پرجمعیت هستند و گاهی 14 فرزند دارند و در مناطق هرمزگان برای رها شدن از هزینه شكم فرزندان خانواده خود این كار را انجام میدهند. شناسایی خانوادههای پرجمعیت و حتی اعمال پیشگیریهای اجباری برای جلوگیری موالید میتواند راهكار دیگری را برای جلوگیری از این حوادث تلخ باشد.
متاسفانه این ازدواجها به ثبت قانونی نیز نمیرسد و فقط توسط روحانی محل صیغه عقد جاری میشود. در بیشتر موارد این صیغه ادامه یافته و زن با كوچكترین اعتراض از خانه اخراج میشود. بالا بردن سطح آگاهی و
اطلاع رسانی از طریق رسانهها، تعریف پروژههای آموزشی در عشایر جنوب و مناطق یاد شده و استمداد از روحانیون محل برای دخالت در این گونه موارد میتواند چارهساز باشد. چرا كه روحانیون اهل سنت در مناطق سنی نشین دارای جایگاه ویژهای هستند و میتوانند با آگاهیسازی مردم از اینگونه اعمال جلوگیریكنند.
گاهی دیده میشود كه عروس با عروسك به خانه بخت میآید و حتی الفبای ازدواج و زناشویی را نمیداند و متاسفانه هیچ كس هم مسائل زناشویی را به آنها آموزش نمیدهد و با مشكلات زیادی مواجه میشوند. دولت باید در یك برنامه گسترده علمی از طریق كمیته امداد، بهزیستی، نیروی انتظامی و قوه قضائیه با آگاهسازی روسا و ریش سفیدان قبایل اقدام به اطلاعرسانی نموده و اجازه ندهند این گونه فجایع و ازدواجها اتفاق بیفتد و تكرار شود.»
نظر شما