سلامت نیوز: «مرد شیشه‌ای گلوی پدرش را برید»، «درخواست برادرزن برای كور كردن داماد خانواده»، «مرگ‌ مرموز نوعروس توسط همسرش»، «داماد كینه‌جو، پدرزنش را كشت» و... . این عناوین، تیترهای صفحات حوادث روزنامه‌ها در ماه‌های اخیر است كه همگی نشان از افزایش جرم و جنایت‌های خانوادگی دارد.

هنوز چندی از دهه‌ 80 كه به دهه‌ قتل‌های خانوادگی نام‌گذاری شده، نگذشته است كه در 9 ماه اخیر سال جاری آمارها نشان از آن دارد كه یك‌سوم جرایم در كشور مربوط به جرم و جنایت‌های خانوادگی است كه 24 درصد آنها در كلان‌شهر تهران رخ داده است كه این زنگ هشداری برای مسوولان است كه تا پیش از همه‌گیر شدن این مساله برای آن چاره‌ای بیندیشند و آنچه در این زمینه مهم است، شناسایی علل وقوع این جرایم است و اینكه چه می‌شود كه فردی در كانون خانواده به خود اجازه دهد كه دستانش را به جرم و خون عزیزانش آغشته كند كه شاید بتوان با بررسی عوامل از وقوع این پدیده‌های خشونت‌زا، پیشگیری كرد.
 پلیس آگاهی، علل را در مسایل و رفتارهای غیراخلاقی، اختلافات مالی و اختلافات جزیی می‌داند و بسیاری از روان‌شناسان از واژه‌هایی چون غیرتی بودن، دفاع از آبروی خانواده، فقر و عدم سلامت روان استفاده می‌کنند و برخی آسیب‌شناسان افزایش جرایم را ناشی از ضعف‌های قانونی، توقعات نامعقول اعضای خانواده، مشكلات روحی و روانی می‌پندارد.

در زمینه افزایش و ارتكاب جرم و جنایت‌های خانوادگی با احمد فتحی، وكیل مبرز دادگستری و نویسنده كتاب‌های چندجلدی «فن دفاع»، «نرخ عدالت» و «جدال من و پاسبان»، گفت‌وگو كرده‌ایم تا ریشه‌های اصلی این جرایم را از دید وی مورد بررسی قرار دهیم كه مشروح آن در ذیل می‌آید. احمد فتحی، وكیل پایه یك دادگستری در رابطه با افزایش جرم و جنایت مخصوصا قتل‌های خانوادگی كه متاسفانه در یكی، دو دهه‌ اخیر گریبانگیر جامعه ایران شده، عنوان كرد: «من نه از موضع وكیل بلكه از دید جامعه‌شناسانه و روان‌شناسانه معتقدم كه این جرایم علل و شرایط مختلفی را در برمی‌گیرد كه خلاصه‌ای از آنها را شرح می‌دهم.»

وی قبل از آنكه علل افزایش جرم و جنایت را مورد بررسی قرار دهد، در زمینه تعریف جرم اظهار داشت: «تعریف علمی جرم تخلیه انرژی در محیط نامناسب اجتماعی است مثل جریان محفل خانوادگی كه در اطراف اصفهان رخ داد و مجرمان از دیوار باغ بالا رفته و به ناموس جمع تجاوز كردند در حالی كه تخلیه انرژی در محیط مناسب اجتماعی را ما به نام شعف، شادی، شور و نشاط می‌شناسیم.»

علل افزایش جرم و جنایت و قتل‌های خانوادگی

- صنعت و تجارت: در جامعه‌ای كه صنعت و تجارت رونق داشته باشد و درآمد به‌صورت عادلانه‌ای توزیع شود مسلما با كاهش میزان جرم و جنایت روبه‌رو هستیم و برهان خلف آن نیز باعث افزایش جرایم در سطح كلان می‌شود. برابری اقتصادی و كاهش فاصله طبقاتی نیز میزان جرم و جنایت را كاهش می‌دهد.

- عبادت و معنویت، فراغت و تفریح: هر جامعه‌ای همان‌طور كه مردمانش به عبادت و معنویت نیازمند هستند به فراغت و شادی هم احتیاج دارند. علت آنكه ما در كشورمان با طیف وسیعی از افرادی روبه‌رو هستیم كه به سمت شیشه، كراك و چیزهای عجیب و غریب و شكل سنتی آن كه تریاك است می‌روند، هیچ توجیه قابل‌قبولی نمی‌توان ارایه داد غیراز آنكه نمی‌توانند و قادر نیستند كه انرژی خود را در محیط‌های مناسب تخلیه كنند. اگر در جامعه‌ای امكانات مختلف برای همه طیف‌های مختلف وجود داشته باشد به تبع هزینه معادل مرگ و زندان را در پی نخواهیم داشت.

رابطه موسیقی و جنایت: من معتقدم اگر موسیقی ملی، بومی و حتی جهانی در یك جامعه مثل جامعه خودمان رشد داشته باشد به تبع جرم نیز كاهش می‌یابد كه البته به این مساله در مورد ادبیات داستانی، تئاتر و سینما در نوع عالی‌اش می‌توان اشاره كرد.

عدم تفكیك جنسیتی: جامعه متشكل از انسان‌ها، انسان‌هایی اعم از دختران،‌ پسران، زنان و مردان است كه اگر همه آنها در تمامی مراحل رشدشان از خانه و مهد گرفته تا دانشگاه در كنار هم رشد كنند و تفكیك جنسیتی مانع از روابط سالم آنها نشود می‌توان در جامعه با كاهش میزان جرم و جنایت مواجه شد.

رشد متوازن متاثر از نیازها و توانمندی‌های بومی: جامعه‌ای كه دارای رشد متوازن و متاثر از نیازها و توانمندی‌های بومی باشد به تبع میزان جرایم در آن كاهش می‌یابد. نبود توانمندی‌‌های بومی منجر به بحران می‌شود. ایران، جامعه‌ای است كه با مساله كم‌آبی روبه‌روست. مشابهش را ما در زاینده‌رود و دریاچه ارومیه داریم. می‌بینیم اگر نتوان به این مشكلات رسید و نیازهای بومی را پاسخ داد، نتیجه‌اش چه می‌شود؟ معضل بیكاری نیز ناشی از همین مورد است. شما در روزنامه‌های كشور همسایه از جمله تركیه نمی‌خوانید كه پدری، پس از آنكه از زندان آزاد شد، دخترش را با چاقو كشت.

حاشیه‌نشینی و هجوم از روستا به متن شهر: بحث حاشیه‌نشینی بحث جدیدی نیست، موضوعی است كه مدت‌ها جامعه‌های بزرگ شهری از جمله ایران را گریبانگیر خود كرده است. هجوم روستانشین‌ها به پایتخت و ورود به متن شهر، روزها پرداختن به شغل‌های سیاه و شب‌ها برگشتن به حاشیه از علل افزایش جرم و جنایت است چرا كه این دسته از افراد پیشینه زندگی شهری ندارند و از دهات‌های مختلف وارد متن زندگی شهری شده‌اند و این امر برایشان، تناقض ایجاد می‌كند كه علل این موضوع را می‌توان پدیده جنگ تحمیلی عراق دانست. تقابل زندگی روستایی و شهری و افزایش تمنیات اقتصادی، اجتماعی و جنسی روستاییان موجب ایجاد جرم و جنایت می‌شود.

پدیده چندهمسری: شاید پدیده ثروت‌های بادآورده و یك‌شبه ره صدساله را طی كردن، اصلی‌ترین علت پدیده جدید چندهمسری را ایجاد می‌كند كه باعث افزایش جرایم خانوادگی می‌شود. این را باید دانست در طبیعی‌ترین شرایط یك فرد نمی‌تواند تمنیات یك زن چه به لحاظ عاطفی و چه اقتصادی را پاسخ دهد آن وقت چه می‌شود؟ تیتر صفحات حوادث روزنامه‌ها پاسخگوی این سوال است. نوكیسگی همچنین باعث افزایش فاصله طبقاتی می‌شود.

سازمان قضایی: سازمان قضایی جامعه باید عالمانه، كارشناسانه و بی‌طرف عمل كند و نباید این مساله را فراموش كرد كه سازمان قضایی آخرین مرجع مردمی است كه دچار مشكلات شده‌‌ و به این دستگاه روی آورده‌اند و اگر این سازمان بتواند امیددهنده به مردم باشد به طور ناخودآگاه ما با كاهش جرم و جنایت روبه‌رو خواهیم شد و تبهكاران نیز قادر نخواهند بود كه سازمان قضایی را ملعبه و بازیچه دست خود قرار دهند.

كارگران جنسی: پدیده زنان خیابانی كه می‌توان گفت بیش از هر چیز ناشی از فاصله طبقاتی است، باعث شد كه جدیدا ما با معضلی به نام ساخت فیلم‌های مستهجن در خانه‌ها روبه‌رو شویم كه یا در بازار به فروش می‌رسد یا در موبایل‌ها در حال تكثیر و پخش است كه متاسفانه تعداد این پرونده‌ها زیاد شده و در همین یك ماه اخیر دو شاكی در این زمینه به ما مراجعه كرده و پرونده در حال رسیدگی است.

لایحه ممنوعیت سلاح‌های سرد
با توجه به قتل‌ها و جرم‌های صورت گرفته در دهه‌های اخیر، سلاح سرد رتبه اول را به خود اختصاص داده است تا آنجا كه 44 درصد از آلت قتاله شامل چاقو، خنجر و قمه بوده و به طور متوسط روزانه سلاح سرد جان سه نفر را می‌گیرد. این وكیل سرشناس در پاسخ به اینكه برای كاهش جرایم آیا تصویب لایحه ممنوعیت سلاح‌های سرد كارآمد است، گفت: «این لایحه و حتی تصویب آن موثر نیست بلكه باید زمینه‌های ارتكاب جرم و جنایت از بین برود نه اینكه صورت مساله پاك شود. البته من مخالف این لایحه نیستم اما آیا چوب و چماق كه جزو سلاح‌های سرد است را می‌توان از دسترس عموم خارج و ممنوع كرد، چه راه‌حلی برای پدری كه بچه هفت ماهه‌اش را با چماق می‌كشد می‌دهید؟ تا علل‌های اجتماعی از بین نرود، ما با كاهش جرایم روبه‌رو نخواهیم شد.»

افزایش یا كاهش جرم و جنایت‌ها در ماه مبارك رمضان و محرم‌الحرام
در گذشته‌های نه چندان دور به دلیل باورهای دینی و مذهبی قوی مردم، جرم و جنایت در دو ماه رمضان و محرم به طور محسوسی كاهش پیدا می‌كرد، اما در سه هفته‌ اول محرم سال جاری ما شاهد پرونده‌های قتل مخصوصا قتل‌های خانوادگی بوده‌ایم. فتحی در باب این مساله عنوان كرد: «آمار و اطلاعات دقیقی در زمینه تعداد پرونده‌های جنایت‌آمیز در دست نیست و باید به سراغ دستگاه قضایی رفت و آمار را از آنها گرفت البته در این دو هفته اخیر نیز دو پرونده در زمینه قتل به دست ما رسیده كه در حال رسیدگی و پیگیری
هستیم.»
منبع: روزنامه شرق