سلامت نیوز: امروزه توانایی منحصر به فرد سلولهای بنیادی از مباحث ارزشمند علوم درمانی است كه تحقیقات در این زمینه روز به روز درحال گسترش است و نوید این را میدهد كه بسیاری از بیماریها با بهرهگیری از سلولهای بنیادی درمان شوند.
كارشناسان معتقدند همواره نقش سلولهای بنیادی در درمان بیماریهای گوناگونی مطرح است و روند رو به رشد دارد.
سلولهای بنیادی و قابلیت نوسازی
سلولهای بنیادی، سلولهای اولیهای است كه از توانایی تبدیل و تمایز به انواع مختلف سلولهای انسانی برخوردارند و از آنها میتوان در تولید سلولها و در نهایت بافتهای مختلف در بدن انسان، استفاده كرد.
تاریخچه تحقیقات سلولهای بنیادی به قرن نوزدهم باز میگردد و اولین سلول بنیادی واقعی به قرن بیستم كشف شده است.
سلولهای بنیادی چند ظرفیتی هستند، یعنی قابلیت تبدیل به بافتهای مختلف اعم از بافتهای عصبی، عضلانی و پوششی را دارند كه این توانایی، محور اصلی توجه به سلولهای بنیادی است، ضمن اینكه سلولهای بنیادی سازنده بدن انسان است.
سلولهای بنیادی درون جنین در نهایت به سلول، بافت و اندامهای مختلف بدن جنین تبدیل میشوند برخلاف سلولهای معمولی كه قادرند با تكثیر، چند سلول از نوع خود را به وجود آورند، سلولهای بنیادی همه منظوره و بسیار توانمندند و وقتی تقسیم میشوند، میتوانند به هر یك از انواع سلولها در بدن تبدیل شوند، در واقع سلولهای بنیادی از قابلیت خود نوسازی هم برخوردارند.
دكتر احمد وثوق، معاون پشتیبانی و خدمات تخصصی پژوهشگاه رویان میگوید: با توجه به اینكه بیماریهای اعصاب شیوع قابل توجهی در جوامع صنعتی و كشورهای در حال توسعه دارند؛ یكی از اولویتهای پژوهشگاه رویان، كاربردی كردن دانش سلولهای بنیادی در درمان بیماریهای مغز و اعصاب است، و از این رو با گروههای مختلفی كه در زمینه بیماریهای مغز و اعصاب فعالیت دارند و در مراكز تحقیقاتی دانشگاهی كارهای بالینی را انجام میدهند، همكاریهایی را شروع كردهایم و پروژههای مشتركی درباره بیماری «ام – اس» و بعضی دیگر از بیماریهای پیشرونده عصبی را به اجرا در آوردهایم و امیدواریم كه در آینده نزدیك بتوانیم دانش علوم پایه را به طوركامل در اختیار پژوهشگران رویان قرار دهیم و با همكاری متخصصان اعصاب و نورولوژیستها، این دانش را به مشاركت بگذاریم تا بتوانیم گامهای بلندی در راه درمان بیماریهای اعصاب برداریم.
سلول درمانی
دكتر ناصر اقدمی، عضو هیات مدیره پژوهشكده رویان نیز میگوید: سیستم مغز و اعصاب، یك سیستم كاملاً پیچیده است ما سالها است روی آن كار میكنیم تا بتوانیم روشهایی را پیدا كنیم و چون پیچیدگی زیادی نسبت به سایر اعضای بدن مانند قلب و غضروف دارد، دیرتر به سراغ آن آمدهایم كه خوشبختانه از سال گذشته موفق شدیم حداقل دو مطالعه بالینی را در بخش مغز و اعصاب شروع كنیم كه یكی از آنها در مورد بیماران مبتلا به «ام – اس» است كه با استفاده از سلولهای میزا نشیمی، روند درمان بیماری شان سریعتر میشود و دیگری در مورد بیمارانی است كه دچار فلج مغزی شدهاند.
این دو بیماری در سلول درمانی، جزو كارهای اولویتدار ما بودهاند و امیدواریم بزودی در مورد سكته مغزی و پاركینسون هم كارهای تحقیقاتی را شروع كنیم.
وی میافزاید: یكی از كارهای ما در بخش سلول درمانی، این است كه بتوانیم شرایطی را ایجاد كنیم تا نتایجی را كه در بخش علوم پایه به دست میآید، وارد مرحله درمان و كلینكی كنیم تا بعد بتوانیم مطالعات بالینی آن را نیز انجام دهیم.
وی همچنین یادآوری میكند: در بحث سلول درمانی، یكی از مسایل مهمی كه باعث میشود ما امیدوار باشیم صنعتی سازی و ارائه خدمات درسطح خیلی گسترده اتفاق میافتد، ایجاد بخشهای كنترل كیفی درمورد این تحقیقات است ما میدانیم هر محصول تولید شده برای اینكه بتواند وارد بازار صنعت شود، بایــد مراحل و روندهایی را طی كند، كه تضمین كننده كیفیت خوب سلولهای بنیادی است.
درمان فلج مغزی دركودكان
دكتر اقدمی در مورد درمان فلجمغزی كودكان با استفاده از سلولهای بنیادی میگوید: درحال حاضر یكی از روشهای مرسوم درمان فلج مغزی كودكان، تجویز دارو برای آنان است تا اعصاب آنان شروع به ترمیم كند، كه اغلب این شیوه خیلی مؤثر نیست، روش دیگر، استفاده از حركات فیزیوتراپی و كاردرمانی است كه با انجام آنها، تلاش میشود عضلاتی كه به دلیل بیماری تنبل شده و یا ازكار افتاده است، كم كم به حالت اولیه خود برگردد، كه اگر والدین حوصله به خرج دهند و درمان تجویز شده را پیگیری كنند، میتوانند مانع پیشرفت بیماری شوند و از درگیر شدن اندامهای دیگر جلوگیر ی كنند.
این عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان میافزاید: هماكنون در دنیا درمان این گونه بیماران به این شكل است كه سلولهای بنیادی استخراج شده از خون بندناف به كودكان بیمار از مغز استخوان آنها، سلولهای بنیادی استخراج و داخل نخاع تزریق میشود، به این امید كه سلولهای تزریق شده جایگزین سلولهای عصبی مرده شود. این شیوه هم اكنون در دنیا در مرحله تحقیقات قرار دارد و هنوز مقالهای در باره نتایج آن منتشر نشده است. پژوهشگاه رویان نیز همزمان با دنیا، این مطالعه را با همكاری محققان در بیمارستان شهدای تجریش، مركز تحقیقاتی علوم شناختی و پژوهشگاه رویان، انجام میدهد.
او یادآوری میكند: این بررسیها تنها روی كودكانی خواهد بود كه فلج مغزی در آنان به طور قطعی تشخیص داده شده و توسط پزشك معالج، به این مركز معرفی شده باشند.
دكتر اقدمی خاطر نشان میكند: سلولهای عصبی مغز مانند دیگر اعضای بدن، در درون خود سلولهای بنیادی دارد و وقتی سلولهای عصبی دچار آسیب میشوند، سلولهای بنیادی به منظور ساخت سلولهای عصبی جدید تكثیر پیدا میكند، اما رشد آنها بسیار كند است و مانند پوست یا استخوان خیلی سریع رشد نمیكنند و به همین دلیل فرآیند ترمیم سلولهای عصبی در صورت آسیب دیدگی، به طور طبیعی به كندی انجام میشود.
بنابراین ضروری است كه با تزریق سلولهای بنیادی و در نتیجه افزایش تعداد سلولهای عصبی، به سیستم ترمیمی بدن كمك كرد تا ترمیم را سریع تر انجام دهد.
امیدتازه برای بیماران
دكتر سید مسعود نبوی، متخصص بیماریهای مغز و اعصاب در مورد استفاده از سلولهای بنیادی در مداوای بیماریهای مغز و اعصاب به گزارشگر روزنامه اطلاعات میگوید: درحال حاضر كاربرد سلولهای بنیادی در بیماریهای زیادی مطرح شده و پژوهشكده رویان در این زمینه پیشگام است، به نحوی كه توانستهایم سلولهای بنیادی بالغ را فراهم كنیم و برروی آنها تحقیقاتی انجام دهیم.
استفاده از سلولهای بنیادی درقلب، پوست، غضروف و مفاصل انجام شده است، ولی درمورد بیماریهای مغز و اعصاب تازه شروع به كار كردهایم.
وی میافزاید: كمیتهای را در ارتباط با نقش سلولهای بنیادی در بیماریهای مغز و اعصاب با همكاری پژوهشگاه رویان راه اندازی كردهایم و در زمینه چند بیماری مهم كه عمدتاً بیماریهای صعبالعلاج و سخت درمان مغز و اعصاب هستند، مانند ام – اس، ای ال اس، بعضی از بیماریهای عضلانی، پاركینسون، سكته مغزی، فلج مغزی و ضایعات نخاعی، فعالیتهایی داشتهایم.
دكتر نبوی یادآوری میكند، باید دستاوردهای سطوح علوم پایه در مورد بیماریهای مغز و اعصاب در زمینه بالینی به اطلاع جامعه پزشكی و معلولان كشور برسد. پروژههایی در این زمینه به صورت علوم پایه در سطوح تجربی و در مدلهای حیوانی دركشور انجام شده و كارهایی در زمینه بالینی برای بیماران نیز درحال انجام است و برنامه ریزیهای آن هم انجام شده است.
این متخصص مغز و اعصاب همچنین میگوید: دركشور ما ظرفیتهای خوبی برای درمان به وسیله سلولهای بنیادی وجود دارد و با توجه به اینكه رویان به عنوان مركز بانك سلولهای بنیادی فعالیت دارد، میتوانیم با استفاده از سلولهای بنیادی، پژوهشهای زیادی در مورد بیماریهای مغز و اعصاب انجام دهیم. البته لازم به ذكر است كه این پژوهشها به معنای درمان این بیماران نیست و ما هنوز به مرحله علاج قطعی نرسیدهایم، اما كارهای تحقیقاتی كه در این زمینه انجام شده بسیار امید بخش است و به نظر میرسد كه كاربرد سلولهای بنیادی در زمینه بیماریهای صعبالعلاج مغز و اعصاب، امیدهای تازهای را به وجود آورد.
وی در پاسخ به این پرسش كه آیا این تحقیق دركشورهای پیشرفته انجام شده است یا نه، میافزاید: در زمینه استفاده از سلولهای بنیادی در درمان بیماریهای صعبالعلاج مغز و اعصاب، تحقیقات زیادی در دنیا انجام نشده است كه ممكن است به دلایل مختلف سیاسی و یا مذهبی باشد، ولی پروژههایی درحال انجام است كه به عنوان مثال، پروژهای در مورد بیماری «ام ـ اس» درحال انجام است كه به نام پروژه آمریكایی – كانادایی معروف شده است. به طوركلی در زمینه استفاده از سلولهای بنیادی، پیشتاز هستیم، زیرا بسیاری ازكشورهای دنیا ظرفیت تولید سلولهای بنیادی و استفاده از آن را ندارند و در حال حاضر ما همگام با كشورهای پیشرفته پروژههای مربوط به سلولهای بنیادی را دنبال میكنیم.
ترمیم سلولهای مغز و اعصاب
دكتر لیلا عرب، پزشك شاغل درمركز سلول درمانی پژوهشكده رویان نیز میگوید: طیف بیماریهای مغز و اعصاب خیلی وسیع است و بعضی از این بیماریها منشا خود ایمنی دارند، مانند بیماری ام – اس و یكسری دیگر كه عصب را به علل مختلف تخریب میكنند و ما میخواهیم به كمك سلولهای بنیادی و با استفاده از خاصیت تنظیم كنندگی سیستم ایمنی شان، بیماریهایی مانند « ام – اس» را كه وابسته به سیستم ایمنی هستند، كنترل كنیم و از آنجا كه این سلولها قابلیت تكثیر و تمایز هم دارند، امیدواریم بتوانیم با «تمایز به سلولهای عصبی یا نرون» درجاتی از ترمیم را در ضایعات ایجاد شده بوجود آوریم. ضمن اینكه این سلولها «پاراكرین» هستند و میتوانند حیات سلول را افزایش دهند و به روند درمان كمك كنند.
وی میافزاید: سلولهای بنیادی كه از دوران جنینی در مغز هستند، میتوانند ضایعات به وجود آمده را ترمیم كنند، جلوی مرگ سلولی را بگیرند و با استفاده از این مكانسیم امیدواریم سلولهای بنیادی بتوانند در سیستم مغز و اعصاب ترمیم ایجاد كنند تا یكسری از علایم بیماری كاهش یابد.
دكتر لیلا عرب میافزاید: استفاده از سلولهای بنیادی در درمان بیماریهای مغز و اعصاب در برخی كشورها انجام شده، ولی دركشور ما اولین باری است كه در مورد فلج مغزی انجام میشود و تاكنون هیچ تحقیقی در مورد درمان فلج مغزی به وسیله سلولهای بنیادی انجام نشده است.
درمورد بیماری ام . اس نیز دومین باری است كه دركشور انجام میشود، البته طرحهای دیگری هم وجود دارد كه در حد طرحهای تحقیقاتی است و هنوز به مرحله اجرا در نیامده است. معمولاً دركشور ما طرحهای تحقیقاتی مراحل مختلف را طی میكنند و بعضی از آنها هنوز كارشان درحد مراحل 2 و 3 است و به مرحلهایی نرسیدهاند كه بتوانند آنها را به عنوان درمان معرفی كنند درحال حاضر هم تحقیق در مورد بیماری «ام – اس» و فلج مغزی در مرحله اول است و بدون عارضه بودن تزریق سلول، بررسی میشود. این تحقیق قبلا در فاز تحقیقاتی بر روی حیوانات انجام شده است و با توجه به اینكه بیخطر بوده، روی مدلهای انسانی آن كار میشود. دكتر عرب همچنین میگوید: این تحقیق را باید تا فاز 3 طی كنیم و بعد فاز 4 فاز، ماركتینگ است كه میتوانیم نتایج به دست آمده را به عنوان درمان معرفی كنیم، به نظر میرسد برای رسیدن به این مرحله 4 سال زمان نیاز باشد.
وی میافزاید: درحال حاضر طرحهایی بر روی بیماری ای ال اس، سكته مغزی و ضایعات نخاعی داریم و در آینده هم پروژهای مانند «دیستروفی دوشن» را در دست تحقیق داریم و این چهار طرح به ترتیب چشم انداز تحقیقاتی ما در یكی دو سال آینده ، محسوب میشوند.
دكتر عرب در پاسخ به این پرسش كه تا چه حد میتوان مطمئن بود كه سلولهای بنیادی بتوانند این بیماریها را درمان كنند، یادآوری میكند: سیستم مغز و اعصاب جزو سیستمهایی است كه به صورت طبیعی ترمیم در آنها بسیار كند انجام میشود و چون سایت عمل ما نقطه حساسی است، تا حدی روش تزریق دست ما را میبندد و این كار باید با احتیاط تمام انجام شود. به همین دلیل نمیتوان اطمینان داد كه كارها به خوبی انجام شود. معمولاً نتایج بعد از تزریق سلولهای بنیادی به بیماران را با نتایج قبل از تزریق، مقایسه میكنند و بعد میتوانیم بگوییم در بیمار چند درصد بهبودی حاصل شده است و این در حالی است كه وضعیت هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت است معمولاً شرایط فرهنگی اقتصادی و خانوادگی بیماران با یكدیگر فرق دارد و به همین دلیل جوابهای متفاوتی از یك درمان مشترك به دست میآید.
وی همچنین میگوید: امیدواریم عملكرد سلولهای بنیادی و اینكه طب ترمیمی چه قدر در پیشبرد طب جدید موثر است و چه امیدهایی نسبت به آن وجود دارد. بیش از پیش شناخته و به مردم معرفی شود.
منبع: روزنامه اطلاعات
اخبار مرتبط
نظرات
-
خیلی ممنونم ازسلامت نیوز من برادرم مبتلابه اسکیزوافکتیو هست میگن نوعی اضمحلال مغزهست .میشه ازسلولهای بنیادی برای درمان استفاده کرد خواهش میکنم جواب بدین فقط ۲۹سالش هست وشرایط دردناکی داره .
نظر شما