با این که در چند دهه اخیر پیشرفت های بسیاری در این زمینه انجام شده است که می تواند در درمان ناهنجاری های فک و صورت مورد استفاده قرار گیرد، اما بسیاری از بیمارانی که از ناهنجاری های فکی دهانی رنج می برند همچنان گرفتار درمان های سلیقه ای جراحان هستند. طرح درمان مناسب و مشترک میان جراح و ارتودنتیست از راهکارهای مناسبی است که می تواند بسیاری از موانع موجود را از میان بردارد، در حالی که دانش کافی از روشهای جراحی مناسب برای بیمار خاص و همچنین استفاده از فناوری های پیشرفته در درمان از پیش نیازهای لازم در برخورد با این گروه از بیماران است. چه بسا شروع درمان یکطرفه در بسیاری از موارد، ادامه درمان را به بن بست می کشاند.
یکی از روشهای جدید برای کمبود رشد استخوان های بدن ، روش استخوان سازی تحت کشش یا distruction osteogenesis است.
پایه فکری این نظریه خیلی جدید نیست. استفاده از این روش به زمان بقراط برمی گردد. در آن زمان برای رفع بسیاری از نقایص استخوانی مادرزادی از یک نیروی خارجی در استخوان شکسته عضوی از بدن که در آن ناهنجاری مشاهده شده بود، استفاده می شد. یک جراح روسی به نام گابریل اینواروف سال 1950 این نظریه را گسترش داد، اما نتایج کار او تا اوایل دهه 1980 در علم پزشکی منتشر نشد. برای این که از چگونگی روش درمانی استخوان سازی تحت کشش مطلع شویم باید مراحل انجام این روش درمانی را مورد بررسی قرار دهیم.
در مرحله اول که به فاز استئوتومی یا فاز جراحی موسوم است استخوان مورد نظر از محلی که جراح برای ایجاد کشش در نظر می گیرد، شکسته می شود. در مرحله بعد که دوره پوشیدگی است ، در محل شکستگی استخوان نابالغ ساخته می شود که حدود یک هفته پس از ایجاد شکستگی به صورت طبیعی آغاز می شود. در مرحله سوم که به اصطلاح فاز کشش نامیده می شود در محل مورد نظر نیروی کششی به میزان یک میلی متر در روز وارد می شود که طی این مرحله در فضای ایجاد شده بین 2 استخوان ، فرآیند استخوان سازی به صورت طبیعی و بی وقفه انجام می شود.
این عمل جراحی به علت جابه جایی 35 میلی متری استخوان فک در دنیا بی سابقه بوده است
پس از این مرحله دستگاه کشش دهنده استخوان بدون این که کششی ایجاد کند در همان محل باقی می ماند تا مراحل رشد استخوان نابالغ سپری شود. در پایان درمان ، دستگاه کشش دهنده از استخوان جدا می شود که در واقع آخرین مرحله استخوان سازی تحت کشش محسوب می شود. اعمال نیروی تدریجی به محل جدایی 2 قطعه استخوان ، سبب استخوان سازی در این فضا می شود. تدریجی بودن نیروها باعث تطابق تدریجی بافتهای نرم شامل ماهیچه ها، تاندون ها، اعصاب و عروق می شود.
این عمل در درمان های تلفیقی ارتودنسی و جراحی فک مانند جبران کوچکی شدید فک پایین یا بالا و همچنین عریض کردن کام مورد استفاده قرار گرفته و نتایج موفقیت آمیزی را به همراه داشته است.
روش درمان
گروه جراحی فک و صورت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی در یک عمل جراحی نادر در دنیا، موفق شوند استخوان فک یک بیمار را 35 میلی متر حرکت دهند.
به گفته دکتر حسین بهنیا، استاد بخش جراحی فک ، دهان و صورت و مجری این طرح ، کشش در استخوان فک به صورت تدریجی با ایجاد شکستگی مصنوعی در محلی از فک انجام می شود. پس از ایجاد شکستگی در محل دلخواه دستگاهی به نام دستگاه کشش دهنده در 2 سر محل شکستگی بسته می شود. این دستگاه از جنس تیتانیوم یا دیگر فلزاتی است که با بدن انسان سازگار است و در حقیقت یک نگهدارنده است که به وسیله پیچهایی در محل شکستگی قرار گرفته و با پیچاندن پیچها در استخوان ایجاد کشش می کند. این کشش به صورت تدریجی بر استخوان اعمال شده و روزانه یک میلی متر استخوان را جابه جا می کند. دستگاه کشش دهنده استخوان ساز با استفاده از فناوری های ساده و تجهیزات ارزان قیمت ساخته شده است که می تواند در داخل دهان یا خارج دهان فرد بیمار به استخوان فک متصل شود. به این ترتیب پس از یک هفته نسج نرم قابل کششی در فک ایجاد می شود و روزانه یک میلی متر فاصله دستگاه را افزایش می دهیم.
پس از این که کشش به میزان دلخواه انجام شد دستگاه حدود 2 ماه در محل ثابت می ماند تا کال استخوانی که از نسج نرمی تشکیل شده به حالت آهکی و سخت و استخوانی تبدیل شود. در طول این مدت فرد هیچ مشکلی ندارد و قادر است به صورت طبیعی فعالیت های روزانه را انجام دهد. پس از این مدت دستگاه از محل خود خارج و برداشته می شود و به دنبال فرآیند تکامل در استخوان ایجاد شده این استخوان سیر طبیعی رشد و تکامل را آغاز می کند.
رکوردی بی سابقه
به گفته بهنیا، مشکل عقب افتادگی رشد فک بخصوص در کودکان از معضلاتی است که در سالهای اخیر با استفاده از روشهای ارتوپدی درمان می شود. در این روش جراحی نیز با استفاده از استخوان سازی از طریق کشش استخوانی که در روشهای ارتوپدی برای بلند کردن قد افراد مورد استفاده قرار می گیرد، می توان فک پایین را حرکت داد و کمبود رشد آن را جبران کرد.
تاریخچه کشش فک
استفاده از این روش نه تنها باعث کشش استخوانی می شود، بلکه همراه با استخوان تمام نسوج همراه فک را نیز کشش خواهد داد و استخوان ایجاد شده نیز به هیچ وجه مانند استخوان پیوندی نخواهد بود.
استفاده از روش استخوان سازی تحت کشش تاریخچه یکصد ساله دارد و از ارتوپدی آغاز می شود. در گذشته افرادی که به دلایلی به نقایص استخوانی یا کوتاهی استخوان مبتلا بوده اند با این روش تحت درمان قرار می گرفتند. این روش در زمینه ارتوپدی با مشکلات و موانع بسیار زیادی مواجه بوده است ؛ اما پیشرفت های انجام شده در عرصه پزشکی و جراحی توانسته است بسیاری از این موانع را از میان بردارد و تحولات چشمگیری را در آن ایجاد کند. در چند دهه اخیر در عرصه ارتوپدی پیشرفت های نوینی در دستگاه های مورد استفاده به عنوان کشش دهنده ایجاد شده و امروزه به عنوان یک روش درمانی مناسب مورد توجه پزشکان قرار گرفته است.
برخلاف گذشته که تصور می شد ناهنجاری های فکی در کودکان را باید به زمانی پس از رشد کودک موکول کرد، امروزه با ورود روشهای نوین مانند روش استخوان سازی تحت کشش که در دهه اخیر در جراحی فک مورد توجه قرار گرفته است ، توصیه می شود عقب افتادگی های رشدی کودک در همان دوران کودکی تحت درمان قرار گیرد.
این روش در درمان استخوان های فک بسیار موفق بوده است چرا که خون رسانی در ناحیه سر و صورت بیش از دیگر اندام هاست و از سویی دیگر جنس استخوان های فک نیز به گونه ای است که بیش از دیگر استخوان های بدن در این روش به موفقیت دست خواهد یافت
استخوان های فک تحتانی بزرگترین و قوی ترین استخوان صورت است که به تنهایی آرواره تحتانی را می سازد و با استخوان های گیجگاهی مفصل می شود. دارای تنه نعل اسبی شکل و دوشاخه است که در کنار بخش فوقانی تنه حفراتی برای دندان ها وجود دارد. عدم رشد کافی فک پایین از ناهنجاری های فکی دهانی رایج است. عمده ترین علت بروز چنین مشکلی در افراد، تروما یا ضربه های وارد آمده در دوران کودکی یا مشکلاتی ازجمله عفونت هاست که باعث اختلال در رشد گیجگاهی فکی می شود. علاوه بر این در برخی موارد این ناهنجاری ها مادرزادی است و می توان گفت عوامل ژنتیکی در بروز آن نقش اساسی داشته است.
بهنیا معتقد است هر گونه عقب افتادگی رشدی در ناحیه فک که در زمان کودکی مشخص می شود با استفاده از این روش درمان خواهد شد. اگرچه بهترین بازده در این درمان در دوران رشد فرد حاصل می شود، اما این روش درمانی برای بزرگسالان نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
عقب افتادگی فک کودکان ضمن ایجاد اختلال در صحبت کردن و غذا خوردن باعث ایجاد مشکلات تنفسی و وقفه های تنفسی شدید هنگام خواب می شود که این مساله نیز می تواند در عملکرد قلب و ریه فرد اختلال ایجاد کند.
در این عمل جراحی که به علت جابه جایی 35 میلی متری استخوان فک در دنیا بی سابقه بوده است کودکی 6 ساله که به طور مادرزادی دچار عقب افتادگی شدید فک پایین بوده مورد عمل جراحی در دو طرف فک قرار گرفت و پس از گذشت حدود 4 ماه از عمل دستگاه کشش دهنده استخوان از فک بیمار جدا شد. رادیوگرافی انجام شده از فک پس از مراحل درمان حاکی از آن است که استخوان به وجود آمده کاملا شبیه استخوان اصلی فک بوده و قابل تفکیک نیست. با ایجاد یک مرکز رشد موقت در دهان ، دستور رشد فک در ناحیه موردنظر داده می شود.
نظر شما