برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در تئوری بسیار خوب بود، اما پس از اجرا تبدیل به یک نظام سردرگم شد.
كارشناسان معتقد بودند طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع علاوه بر ایجاد عدالت در دسترسی به خدمات سلامت موجب کاهش هزینهها، افزایش پوشش این خدمات، ارتقای خدمت رسانی و رفع معضل بیکاری میشود، ولی با اجرا شدن طرح مشکلات و نقایص آن نیز نمایان شد.
شش سال پس از اجرای این طرح ، دکتر ستاره عبدلی، پزشک عمومی که خود به عنوان پزشک خانواده در مراکز روستایی شهرستان ملایر مشغول به فعالیت است در یک پژوهش کیفی به بررسی مشکلات پزشکان فعال در این بخش پرداخت و اکنون نتایج پژوهشهای خود را با عنوان "پزشک خانواده، طرحی جامعه نگر یا کلافی سردرگم "ارایه کرده است.
دكتر عبدلی در گفت وگو با ایسنا، اظهار کرد: برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع در تئوری بسیار خوب بود، اما پس از اجرا تبدیل به یک نظام سردرگم شد.
این پزشک خانواده با اشاره به اینکه نتایج این پژوهش حاصل گفتگو با پزشکان خانواده فعال در مناطق روستایی است، بیان کرد: بیشتر این پزشکان از طرح پزشک خانواده راضی نیستند، زیرا مزایایی که به این پزشکان در محلهای خدمت ارایه میشود مناسب نیست.
عبدلی با بیان اینکه رابطه پزشك و بیمار در این طرح تنها به نسخه نوشتن محدود میشود. افزود: پزشک خانواده در این نظام تنها وسیلهای برای مهر کردن دفترچه بیماران است.
پزشک خانواده؛ زنجیره ارجاع ناقص
وی با بیان اینکه عدم برخورد پزشک با بیماران در سطوح اولیه و همچنین نبود فضاهای علمی و شرایط مطالعه موجب افت علمی و تکنیکی پزشک میشود، گفت: وظایف پزشک خانواده در نظام ارجاع باید به درستی برای جامعه تعریف شود زیرا با انجام این کار بسیاری از درگیریهای میان پزشک و بیمار کم شده و فشارهای کاری پزشکان کاهش مییابد.
این پزشک عمومی یكی از نقاط ضعف برنامه پزشک خانواده را عدم اطلاع رسانی عمومی برای مردم و پزشكان عنوان كرد و افزود: مجریان طرح باید پیش از اجرا زمینههای اجتماعی و فرهنگی آن را ایجاد میکردند تا مردم با وظایف یک پزشک خانواده آشنا شوند.
عبدلی با بیان اینکه مردم به پزشک خانواده به شکل یک زنجیره ارجاع ناقص نگاه میکنند، ادامه داد: ویزیت بیمار در مراحل اولیه باید توسط پزشک خانواده انجام گیرد و معرفی بیمار به پزشک متخصص نیز باید با نظر پزشک خانواده انجام شود.
نظام ارجاع و در خطر بودن سلامت روانی و اجتماعی پزشکان
وی با اشاره به لزوم اصلاح سیستم ارجاع بیان کرد: در حال حاضر پزشک ارجاع دهنده پس از معرفی بیمار به پزشک متخصص از پیگیریهای بعدی آگاه نمیشود و فرآیند ارجاع بیماران ناقص صورت میگیرد و با این وجود در صورت عدم اصلاح این سیستم باز خوردهای مثبتی که از پزشک و حتی طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع انتظار میرود ممکن نمیشود.
این پزشک خانواده تصریح کرد: پزشکانی که با این طرح مشارکت میکنند پس از مدتی دچار استهلاک علمی، اجتماعی و روحی شده و در صورت عدم سلامت پزشک به عنوان هسته اصلی این نظام تمام مجموعه تحت مدیریت وی با مشکل روبرو میشود.
عبدلی ادامه داد: نظام ارجاع زمانی میتواند به عنوان یک تحول بزرگ در سیستم بهداشتی کشور عنوان شود که سلامت روانی و اجتماعی پزشکان را تامین کند و این امر با برطرف نمودن نواقص موجود در طرح امکان پذیر میشود.
وی با اشاره به تخصص گرایی اکثر فارغ التحصیلان رشته پزشکی اضافه کرد: فارغ التحصیلان رشته پزشکی پس از صرف زمان و هزینه بسیار، دو سال را بدون آموزش و مطالعه در نظام ارجاع سپری میکنند و دیدن نواقص موجود در نظام سلامت موجب سرخوردگی و تخصصصگرایی در آنها میشود.
این پزشک عمومی اضافه کرد: به گفته پزشکانی که در این پژوهش شرکت کردهاند ماندن در نظام ارجاع پزشک را از لحاظ علمی و اجتماعی به یک پزشک مرده تبدیل می کند و عدم بهره وری صحیح از پزشکانی که با صرف هزینه و وقت بسیار موفق به فارغ التحصیلی شدهاند سبب ایجاد یک سیکل ناقص در نظام سلامت میشود.
وی اضافه کرد: واگذاری مسؤولیت مرکز و طبابت به پزشک موجب افزایش بار کاری و نقص در یکی از این دو مسؤولیت میشود.
این پزشک خانواده با اشاره لزوم وجود ساختار آموزشی برای تبدیل پزشکان عمومی به پزشک خانواده به عنوان یکی از مشکلات این طرح و ایجاد تخصصی با عنوان پزشک خانواده تصریح کرد: پزشکان فعال در این زمینه آموزش برای پزشک خانواده بودن را ندیدهاند و صرفا پس از اتمام تحصیلات به عنوان پزشک مشغول به کار شدهاند.
عبدلی اکثر پزشکانی که طرح خود را به عنوان پزشک خانواده میگذارنند علاقه ای به ماندن در آن ندارند، گفت: منابع علمی در دسترس، تامین سلامتی پزشک و آشنا کردن جامعه با مفهوم پزشک خانواده علاوه بر ایجاد پویایی علمی پزشکان فعال در این عرصه، کمک میکند تا پزشکان در این سیستم ماندگار شوند.
این پزشک خانواده خاطرنشان کرد: انجام خدمات پزشک خانواده در برخی کشورها با اهرمهای قانونی انجام گرفته است برای مثال از منظر قانونی بیمار پس از سه بار مراجعه به پزشک خانواده و با تشخیص این پزشک میتواند توسط پزشک متخصص ویزیت شود، اما این قوانین در کشور ما وجود ندارد.
پزشک خانواده نیازمند بستر سازی در مناطق شهری
وی ادامه داد: پزشک خانواده در مناطق روستایی که تا پیش از انجام این طرح خدمات سلامت محدودی دریافت میکردند بسیار خوب عمل کرده است اما در مناطق شهری که کمتر از 20 هزار نفر جمعت دارند و حتی مناطق روستایی مجاور شهرها گرایش برای مراجعه به پزشک متخصص بیشتر است.
این پزشک عمومی اضافه کرد: ارایه خدمات پزشک خانواده به زنان باردار، کودکان و یا اطلاع رسانی در خصوص بیماریهای مزمنی مانند فشارخون و دیابت در روستاها موجب شده تا این طرح برای روستاییان پذیرفته باشد اما در مناطق شهری بسترسازی برای انجام این طرح باید پیش از شروع آن انجام میگرفت.
عبدلی با اشاره به اینکه ارجاع تعداد مشخصی خانوار به پزشک یکی از راههای کاهش فشارهای کاری بر پزشکان فعال در نظام ارجاع است، بیان کرد: واگذاری همزمان دو مسؤولیت پزشک، کمی حقوق پزشکان خانواده و تعریف نادرست از پزشک خانواده دست به دست هم میدهند تا یک سیکل مریض در نظام ارجاع و پزشک خانواده ایجاد شود.
وی ادامه داد: پزشک در نظام ارجاع تنها به عنوان فردی معرفی میشود که باید مسؤولیت نقصهای سیستم سلامت را به عهده گیرد و فشارهای کاری موجب صدمات روحی به پزشکان میشود.
نظر شما