سه‌شنبه ۱۸ بهمن ۱۳۹۰ - ۱۱:۰۳
کد خبر: 42207
سلامت نیوز : امروزه چاقی به عنوان مهم ترین بیماری قرن در اكثر كشورهای جهان مطرح است و سازمان های جهانی كه كنترل مسایل بهداشتی را برعهده دارند چاقی را به عنوان مشكل اصلی بروز بیماری های غیرواگیر از جمله بیماری های قلبی، دیابت و سرطان در قرن 21 می دانند.

در دهه اخیر افزایش عوارض ناشی از چاقی مانند بیماری های قلبی و عروقی، دیابت، آرتروز، سرطان و بیماری های كیسه صفرا به شدت رو به افزایش است و مهم ترین مشكلی كه در آینده در زمینه چاقی مورد نظر است، افزایش چاقی در كودكان می باشد.

آمارها حاكی است كه در كشورهای پیشرفته حدود 30درصد از كودكان و نوجوانان و در كشور ما حدود 15 درصد از كودكان و نوجوانان دچار چاقی هستند كه شیوع چاقی در این سنین باعث بروز عوارض قلبی، عروقی و دیابت 2 در سنین پایین شده است.

آمار چه می گوید
در ایران به دلیل تغییر در شیوه زندگی و الگوی تغذیه ای شیوع چاقی در دهه اخیر از افزایش آشكاری برخوردار بوده است. بررسی های پراكنده از نقاط مختلف ایران نشان می دهد میزان شیوع چاقی در همه گروه های سنی بیشتر از 15 سال، در زنان بیش از 2 برابر مردان است. شیوع چاقی و اضافه وزن در بزرگسالان ایرانی نیز به ترتیب جنسیت 23 و 40درصد گزارش شده است. چاقی شكمی نیز در یك بررسی در تهران به میزان 66درصد گزارش شده است. سازمان بهداشت جهانی شیوع اضافه وزن را در مردان و زنان ایرانی در سال 2005 به ترتیب 54 و 70درصد گزارش كرده است. براساس این گزارش از كل آمار مرگ های گزارش شده در سال 2002 (385 هزار مورد)، 70درصد آن كه شامل 268 هزار مورد است مربوط به بیماری های مزمن بوده كه اضافه وزن و چاقی از اصلی ترین علل آن محسوب می شود. به عبارت دیگر، بیماری های قلبی- عروقی ناشی از اضافه وزن و چاقی یكی از علل اصلی مرگ به خصوص در مردان ایرانی است كه مطالعه های انجام شده توسط پژوهشگران ایرانی نیز این مطلب را تأیید می كند.

علل بروز چاقی در كودكان و نوجوانان
ایران كشوری درحال گذار تغذیه ای است كه مردم آن سنت های تغذیه ای گذشته را فراموش كرده و به مرور آن را با رفتارهای غذایی جدیدی جایگزین كرده اند. متأسفانه بسیاری از مردم پیامد این رفتارهای غلط را نمی دانند. پزشكان افزایش چربی بدن كه بیش از 15 تا 20درصد وزن طبیعی است را چاقی می گویند.
پرخوری ها و روی آوردن به غذاهای چرب، تند خوردن و پرخوری، ریزه خواری در گروه كودكان و نوجوانان وزن بدن را افزایش می دهد.
البته عوامل كلی در افزایش وزن بدن موثر هستند از جمله كم كاری تیروئید است كه به مرور باعث پایین آمدن زمان افزایش متابولیسم بدن و كاهش سوخت و ساز بدن شده از این رو غذای مصرف شده باعث اضافه وزن می شود.

دكتر علی اكبر سیاری، رئیس انجمن تغذیه كودكان ایران در این رابطه می گوید: عوامل محیطی، عادت های غذایی غلط و كم تحركی موجب بروز چاقی می شود و برای پیشگیری از چاقی، افراد باید مورد ارزیابی قرار گیرند و نماید «توده» بدنی یا BMI خود را اندازه بگیرند.


به گفته دكتر محمد صمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه، خوردن فست فودها كه منبع غذایی چربی و نمك هستند برای بدن مضر و سبب اضافه وزن در دوران كودكی و نوجوانی می شود، بخصوص در این گروه سنی این مسئله یك معضل بهداشتی است. از علل دیگر چاقی در كودكان و نوجوانان استعداد خانوادگی است به عبارت دیگر پدر و مادر هر دو چاق هستند یا یكی از والدین اضافه وزن دارندكه احتمال چاقی در فرزندانشان بیشتر می شود.

عوارض چاقی
متأسفانه از عوارض چاقی در سطح جامعه كه سبب بیماری های غیرواگیردار می شود می توان از فشار خون، بیماری های قلبی و عروقی، دیابت 2 تصلب شرایین، انواع سرطان ها، درد زانو و كمردرد و مشكلاتی مانند افسردگی نام برد.

بنابر گفته دكتر مرندی 13درصد مردان و 29درصد زنان در كشور از چاقی مفرط رنج می برند كه باید با برنامه ریزی در این حوزه از عوارض آن پیشگیری كنیم.
رژیم غذایی نامناسب، مصرف چربی های اشباع، مصرف نمك زیاد، مصرف شكر زیاد و مصرف غذاهای آماده همراه با كم تحركی موجب بروز چاقی می شود.
وی اظهار می دارد: چاقی یكی از بیماری های غیرواگیر است و یكی از معضلات روزافزون دنیا محسوب می شود؛ البته مداخلات ارزان قیمتی را می توان انجام داد تا از ابتلا به بیماری های غیرواگیر مانند دیابت، بیماری های قلبی سكته های قلبی و مغزی پیشگیری كرد.

بیش از 80درصد از بیماری ها قابل پیشگیری هستند و براساس تحقیقات عوامل خطر چاقی در ایران رو به افزایش است.
مرندی می گوید: مرگ و میرهای زیادی بر اثر ابتلا به بیماری های غیرواگیر در كشورهای در حال توسعه در سنین فعالیت رخ می دهد در حالی كه با مداخلات خیلی ارزان قیمت می توان از بروز چاقی و ابتلا به بیماری های غیرواگیر پیشگیری كرد.

طبق اظهارات وی هر 10 درصدی كه بیماری های غیرواگیر بروز پیدا می كند نیم درصد از رشد اقتصادی كشور كاهش پیدا می كند.چاقی و سوء تغذیه در ایران رو به افزایش است و زنان بیشتر به سوء تغذیه دچار می شوند.

علی اكبر سیاری، رئیس انجمن تغذیه كودكان ایران نیز چاقی را یكی از شایع ترین علل مرگ ها و یكی از مزمن ترین بیماری ها اعلام می كند و می گوید:چاقی موجب كاهش كیفیت زندگی می شود و هم اكنون 1/1 میلیارد نفر در جهان دچار اضافه وزن و چاقی هستند همچنین 25میلیون ایرانی و 60درصد از افراد بالای 20 سال دچار اضافه وزن و چاقی هستند.

از طرفی 12 تا 18درصد از نوجوانان دچار اضافه وزن هستند و حدود 6/5 درصد از این افراد چاق هستند. چاقی در دوران جنینی آغاز می شود و مادرانی كه به دیابت مبتلا هستند خطر چاقی در كودكانشان افزایش پیدا می كند همچنین نوزادان نارس در بزرگسالی مبتلا به چاقی می شوند.

سیاری نیز می افزاید: شایع ترین علت مرگ به ترتیب بیماری های قلبی، سوانح و حوادث و سرطان هاست كه بیماری های قلبی و سرطان ها از چاقی ایجاد می شود.چاقی با افزایش فشار خون همراه است همچنین سرطان روده بزرگ، پروستات و سینه رابطه مستقیمی با چاقی دارند. چاقی موجب افزایش چربی خون و بروز دیابت نوع 2 نیز می شود و حدود 2/7 درصد ایرانیان مبتلا به دیابت هستند كه 50درصد از این تعداد، از بیماریشان خبر ندارند.

رئیس انجمن تغذیه كودكان بیان می دارد: چاقی موجب بروز پوكی استخوان، آرتروز، سنگ كیسه صفرا و كبد چرب می شود همچنین ریفلاكس معده به مری یكی از عوارض چاقی است و آپنه در هنگام خواب نیز از چاقی ایجاد می شود.

به گفته وی چاقی موجب اختلال روانی می شود و بروز سرطان را افزایش می دهد و از عوامل بروز چاقی می توان به ژنتیك، عوامل محیطی و استرس اشاره كرد.
سیاری اضافه می كند: اصلاح شیوه زندگی، افزایش تحرك و ورزش روزانه می تواند از بروز چاقی پیشگیری كند و ورزشی كه ضربان قلب افراد و تعریق آنها را افزایش دهد ورزش مناسبی است. همچنین اصلاح عادات غذایی و پرهیز از غذاهای چرب، مواد قندی تصفیه شده و مواد نشاسته ای كه در گندم، برنج و ماكارونی وجود دارد باید انجام شود؛ برای هر یك كیلو اضافه وزن حدود 7هزار كیلو كالری انرژی دریافت می شود و برای هر كیلوگرم وزن بدن 30كیلو كالری انرژی نیاز است. سلول های چربی از بین نمی روند ولی اندازه شان كوچك می شود.

رئیس انجمن تغذیه كودكان ایران ادامه می دهد: اگر افراد روزانه 500 كالری از رژیم غذایی شان را كاهش دهند هفته ای نیم كیلوگرم و ماهی 2كیلوگرم وزن كم می كنند و كودكانی كه با شیر مادر تغذیه شده اند در بزرگسالی كمتر دچار چاقی می شوند.

از طرفی كنترل استرس، پرهیز از مصرف نوشابه، قندها و شیرینی ها همچنین مواد نشاسته ای در كاهش وزن تاثیرگذار است همچنین افراد بهتر است لبنیات كم چرب مصرف كنند. دكتر جلیل كوهپایه زاده عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشكی تهران، در مورد شاخص مصرف میوه و سبزیجات در كشور می گوید: بررسی ها نشان داد كه حدود 88درصد جمعیت كشور كمتر از حد طبیعی میوه و سبزی ها را مصرف می كنند. بر این اساس 90درصد مردان و 86درصد زنان كمتر از حد لازم میوه و سبزی مصرف می كنند كه آمار زیادی است و باید در این زمینه كار شود. به این ترتیب تنها 12درصد جمعیت كشور مصرف مناسب میوه و سبزی دارند.

وی با اشاره به بررسی های انجام شده در مورد عوامل خطر میانی بیماری های غیرواگیر مانند چاقی و اضافه وزن اظهار می دارد: تقریباً 44درصد جمعیت كشور اضافه وزن دارند كه حدود 50درصد آنها را زنان و حدود 39درصد را مردان تشكیل می دهند. همچنین 15درصد جمعیت كشور چاق هستند كه 20درصد آن را زنان و 10درصد را مردان تشكیل می دهند.

به گفته كوهپایه زاده، براساس نرم تعریف شده از سوی سازمان جهانی بهداشت حدود 16درصد جمعیت كشور از فشار خون بالا رنج می برند. این عامل خطر در زنان و مردان كشور مساوی است.

وی می افزاید: این بررسی ها همچنین نشان می دهد كه مصرف 5 واحد میوه و سبزی در طول روز از سال 85 تا سال 88 روبه كاهش است. این مصرف در مردان كمتر و در زنان روند بهتری داشته است. همچنین عامل خطر چاقی نیز از سال 85 تا سال 88 همچنان در زنان بیشتر از مردان و بدون تغییر فراوانی بوده است.

در ضمن از سال 85 تا 88 روند افزایش فشار خون در زنان نسبت به مردان كمی بیشتر و طی این سال ها تفاوتی در سیر مشاهده دیده نمی شود. همچنین بررسی ها نشان می دهد كه در این سال ها (85 تا 88) و از میان افراد بالای 45 تا 64 ساله كشور همواره زنان در معرض خطر بیشتری در مورد ابتلا به بیماری های غیرواگیر قرار داشته اند. این بررسی ها حاكی از آن است كه هرساله روند فعالیت فیزیكی در زنان و مردان روبه كاهش بوده است. در سنین 15 تا 44 سال نیز میزان افراد پرخطر به ویژه در زنان روبه افزایش بوده است.

رئیس انجمن علمی غذا و تغذیه حامی سلامت ایران هم معتقد است كه: سبد غذایی ایرانیان نامطلوب است و موجب ضعف، بی حالی، كم خونی، كم توانی و كوتاه شدن عمر افراد جوان جامعه می شود.

به گفته سید ضیاءالدین مظهری سبد غذایی خانواده از چند فاكتور تأثیر می پذیرد كه می توان به اشتغال و درآمد، امنیت غذایی و قیمت غذاها اشاره كرد. از این رو افراد باید درصدی از پولی كه به دست می آورند را به غذا اختصاص دهند كه درصد افزوده اختصاص یافته به غذا با فرهنگ سازی صورت می گیرد.

این متخصص تغذیه اضافه می كند: بدن باید از غذاهای غنی شده و سرشار از ویتامین ها و املاح انباشته شود تا كودكان رشد بهتری داشته باشند همچنین از طریق مصرف غذاهای مفید، توان مقاومت بدن كودكان در برابر بیماری ها افزایش پیدا می كند.

مظهری ادامه می دهد: امنیت غذایی نیز از مسائلی است كه در سبد غذایی خانواده تأثیر بسیار می گذارد همچنین قیمت متعادل انواع غذاها در سبد خانواده اهمیت زیادی دارد.
طبق اظهارات وی خانواده هایی كه توان خرید غذاهای گران را ندارند، به غذاهای ارزان قیمت روی می آورند؛ اگرچه در ظاهر این مسئله صرفه جویی تلقی می شود ولی در بلندمدت خیلی بیشتر از آنكه صرفه جویی شده باشد، برای خانواده و جامعه هزینه بردار است.

از طرفی صرفه جویی در خرید موادغذایی موجب بروز سوءتغذیه در افراد می شود و این مشكل در خانواده ها منجر به بیمار شدن زود به زود كودكان می شود همچنین كودكان به دلیل بیماری به مدرسه نمی روند و از درس عقب می مانند و رشدشان كاهش پیدا می كند.

در جامعه نیز این صرفه جویی در خرید موادغذایی مشكل ایجاد می كند، به دلیل اینكه افراد مبتلا به سوءتغذیه می شوند یعنی افراد دارای فعالیت زیاد در جامعه دچار ضعف، بی حالی، كم خونی، كم توانی و كوتاه شدن عمر می شوند كه اگر سبد غذایی خانواده مطلوب باشد، این مسائل بروز پیدا نمی كند.

وی می افزاید: افراد باید از 4 گروه اصلی غذایی استفاده كنند كه شامل سبزی ها، میوه ها، شیر و لبنیات كم چرب و گوشت ها می شود همچنین جایگزین گوشت ها در سفره غذایی آنها استفاده شود.

لذا باید فرهنگ سازی برای مصرف غذاهای غنی را به مردم آموزش دهیم البته خانواده های ما آگاهی تغذیه ای بسیار دارند ولی فرهنگ استفاده از این آگاهی را به كار نمی برند. افراد می توانند با كمترین امكانات اقتصادی از تغذیه مناسب برخوردار شوند همچنین خانواده ها می توانند پول خود را به جای خرید نوشابه، چیپس، پفك و تنقلات بی ارزش، صرف خرید شیر، لبنیات و دوغ كنند.

مظهری بیان می دارد: به جای استفاده از پیتزا و ساندویچ كه هزینه زیادی بابت آن پرداخت می شود، می توان تخم مرغ را با سیب زمینی مخلوط و كوكوهای مختلف از آن تهیه كرد. پروتئین تخم مرغ اگر 100 است، زمانی كه با سیب زمینی مخلوط می شود، پروتئین آن 5/1 برابر می شود و افراد خانواده از غذای مطلوبی استفاده می كنند ولی غذاهای آماده موجب هدر رفتن پول زیادی از جیب خانواده می شود و نه تنها نیاز بدن به مواد ضروری را تأمین نمی كند بلكه مواد سمی زیادی را نیز وارد بدن می كند كه نهایتاً سرطان ها را ایجاد می كند.

چاقی دانش آموزان
دكتر سیاری در این رابطه می گوید: البته اگر بخواهیم راجع به كودكان و نوجوانان محصل كه با چاقی و اضافه وزن دست و پنجه نرم می كنند صحبت كنیم می توان به تعداد كثیری از این گروه سنی اشاره كنیم كه برای درمان چاقی شان به ما مراجعه می كنند. البته كودكان و نوجوانان از این قاعده مستثنی نیستند بهترین كار این است كه سطح فعالیت جسمانی روزانه در آنها را افزایش دهیم و با مراجعه به باشگاه ها و انجام ورزش و فعالیت مناسب روزانه تا آنجا كه بتوانیم از وسایل ماشینی كمتر استفاده كنیم و به این گروه سنی در مورد تغذیه بیاموزیم كه تنقلات مانند چیپس و پفك را استفاده نكنند چون سطح چربی و نمكشان بالاست و باعث افزایش چربی می شود بلكه بهتر است تنقلات ارزشمند مانند مغزهای سنتی بخورند. پس دو عامل می تواند باعث پیشگیری از چاقی شود: افزایش سطح فعالیت جسمانی و خوردن حد نیاز غذاها

وی ادامه می دهد: به طور مثال تا زمان بلوغ دختر و پسر از نظر تركیب بدن با هم متفاوت نیستند ولی در هنگام بلوغ جسمانی نوجوانان دختر درصد چربی افزایش و در پسران نیز درصد توده عضلانی بالا می رود. پس در مدارس ابتدایی و همچنین در سنین رشد یك سری نكات مهم باید از طریق والدین رعایت شود مانند نخوردن صبحانه یكی از عوامل چاقی در گروه سنی كودكان و نوجوانان می شود چون كالری دریافتی و مورد نیاز بدن به راحتی می سوزد و به شكل چربی در بدن تجمع نمی كند. چون مادر خانه با مدیریتش در زمینه مصرف گروه های غذایی مختلف از جمله: شیر، لبنیات، سبزیجات و میوه جات، گوشت لبنیات و تخم مرغ می تواند از ابتلا به چاقی در كودكان و نوجوانان جلوگیری كند.
وی می افزاید: البته اگر با سهل انگاری والدین این گروه سنی صبحانه را از برنامه غذایی حذف كنند یكی از این وعده ها مانند نهار یا شام بیش از حد طبیعی خورده شده و در نتیجه سبب اضافه وزن در سنین كم می شود.

به نكته دیگری كه می توان اشاره كرد این است كه تنقلات در مدارس زمان خوبی مصرف نمی شود در نهایت اشتهای فرد را از بین می برد از طرفی ریزه خواری و خوردن تنقلات سبب می شود كه حتی وعده های غذایی مناسب استفاده نشود. البته گفتنی است غذاهای چرب نمی تواند سبب چاقی شود بلكه دریافت چربی غذا منجر به دریافت انرژی بیش از حد در بدن می شود. مثلا اگر كل غذاهای دریافتی كه در اختیار بدن قرار می گیرد بیش از حد نیاز روزانه باشد باعث اضافه وزن می شود. لازم به ذكر است در كلیه گروه های سنی باید برچسب ماده های غذایی مانند محتوی كالری، چربی، نمك و كلسترول را باید قبل از مصرف مطالعه كرد.

اگر كودكان و نوجوانان میان وعده هایی كه ارزش غذایی بالاتری دارند، استفاده كنند یا از خانه تهیه كنند باعث بروز چاقی نمی شود.

پیشگیری از چاقی در كلیه گروه های سنی
اصولی ترین روش برای كاهش وزن روی آوردن به كم خوری است نباید وعده غذایی را حذف كنیم بلكه خوردن وعده های غذایی را با كم خوری رعایت كنیم.
دكتر محمد صمدی اشاره می كند: بعد از شام یا نهار حجم غذاهای دریافتی را كاهش دهیم و غذاهای سرخ كردنی با روغن های مناسب كمتر استفاده كنیم و شیر و لبنیات كم چرب را بخوریم. در نهایت در باشگاه ها و مراكزی كه بدنسازی یا در رشته خاص ورزشی فعالیت كنیم تا كاهش وزن داشته باشیم و از افزایش وزن جلوگیری كنیم.
وی می افزاید: تبلیغات غلط و سوء ماهواره درخصوص داروهای گیاهی كه به هیچ وجه مورد تأیید وزارت بهداشت نیست سبب ایجاد لطمات جبران ناپذیری می شود چون این ماده های مخدر خطرناك تركیبات آمفتامین دارد و وزن را سریع كاهش می دهد و از طرف دیگر دستگاه عصبی مركزی را تحریك و سبب مرگ افراد می شود تبلیغات سوءبرنامه های ماهواره ها در مورد كاهش وزن نیز بسیار خطرناك است. البته غذاهایی كه كالری كمتری دارند استفاده شود مانند میوه ها و سبزی ها.

راهكارهای مقابله با چاقی در كودكان و نوجوانان در سنین رشد
این عضو هیئت علمی دانشگاه در این باره معتقد است؛ آموزش در خانواده منجر به تغییر رفتار می شود كه این آموزش می تواند از طریق رسانه ها، مطبوعات، رادیو و تلویزیون انجام شود و والدین می توانند در تهیه غذای كودكان و نوجوانان محصل موثر باشند. همچنین آگاهی در خصوص تغذیه صحیح و عوارض ناخواسته این تنقلات غیرتغذیه ای مانند فست فودها بسیار مفید است چون واحد آموزش در مدارس هم می تواند گام مفیدی در پیشگیری از اضافه وزن افراد داشته باشد. اگر در خانه وعده های غذایی خوش مزه، خوش طعم بدون اینكه در آن چربی به كار رود و از غذاهایی كه چربی نامطلوب دارد اجتناب شود و روغن های خاص سرخ كردنی و در سالاد نیز از روغن زیتون استفاده شود. بنابراین مدیریت تغذیه در خانواده در اختیار مادران است. پس می بایست مادران اطلاعات و نگرش عمیقی در ارتباط با تغذیه صحیح داشته باشند به عبارت دیگر با حداقل هزینه و صرفه جویی می توانیم غذایی سالم و مقوی داشته باشیم. همچنین خانواده ها از مواد غذایی ارزشمند مانند میوه، آبمیوه های طبیعی و مغزها و دانه های غذایی كه از سلامت كامل برخوردار است، استفاده كنند گرچه در كنار مواد غذایی ارزشمند با تسهیلات ورزش و فعالیت های بدنی را بالا ببریم كه اگر هر مدرسه سالن ورزشی داشته باشد و ورزش های ارزان در اختیار محصلان قرارگیرد و شایان ذكر است بازی های گروهی و محلی نیز می تواند وضعیت روحی و روانی این گروه های سنی را برآورده كند و همچنین از بروز چاقی پیشگیری می كند.

گفتنی است؛ مدارس مكان مناسبی برای تغییر رفتار و عادات غذایی است و آموزش و پرورش می تواند در واحدهای درسی كودكان و نوجوانان كتاب هایی در خصوص تغذیه صحیح و تغییر عادات غذایی بگنجاند چون ما می توانیم با تغذیه مناسب از بیماری های خطرناك و اضافه وزن جلوگیری كنیم.

در واقع باكمال تأسف باید اذعان داشت كه ایرانیان همه سنت های تغذیه ای گذشته را فراموش كرده و به مرور آن را با رفتارهای غذایی جدید جایگزین كرده اند و متأسفانه بسیاری از مردم پیامد این رفتارهای غلط را نمی دانند.

افراد به جای مصرف نان و پنیر و گردو در وعده صبحانه از كیك و بیسكویت و آبمیوه های صنعتی استفاده می كنند این رفتار، بسیار خطرناك است كه نه تنها مواد مغذی بدن را تأمین نمی كند بلكه سیری كاذب ایجاد می كند كه بر اثر آن سلول های بدن گرسنه می ماند.

باید دانست كه روغن موجود در بیسكوئیت، كیك و شیرینی از روغن های جامد تشكیل شده كه مصرف آن سكته های قلبی و سرطان ها را به همراه دارد؛ رفتارهای غلط تغذیه ای در میان ایرانیان افزایش یافته است همچنین شیرینی ها به دلیل اینكه زود هضم هستند موجب بروز گرسنگی در فرد می شود و بدن فرد غذای بیشتری را می طلبد كه چاق شدن او را به همراه دارد.

طبق اظهارات متخصصان تغذیه سبد غذایی خانواده زمانی مطلوب می شود كه از 4گروه اصلی غذایی در آن وجود داشته باشد. غلات، نان، لبنیات، میوه ها و سبزی ها و گوشت ها از گروه های اصل غذایی هستند كه مواد ضروری را به بدن می رسانند.


منبع : کیهان

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha