سلامت نیوز: در زخم‌های معده، زخم‌های مشكوك به بدخیمی در آندوسكوپی و یا وجود شواهد مشكوك به بدخیمی در نمونه‌برداری بافتی، زخم‌های بزرگ (بزرگتر از 5/1 سانتی‌متر)، زخم‌های با عوارض و در مبتلایان به زخم پپتیك كه به درمان طبی پاسخ مناسب نمی‌دهند، آندوسكوپی مجدد توصیه می‌شود.

بررسی ریشه‌كنی هلیكوباكتر پیلوری به وسیله روش‌های غیر تهاجمی مانند آزمون تنفسی اوره یا بررسی آنتی‌ژن مدفوع پس از كامل شدن رژیم درمانی، توصیه می‌شود.

اكثر زخم‌های پپتیك با درمان 8 هفته‌ای با مهاركننده‌های اسید بهبود می‌یابند. در زخم‌های بزرگ (بزرگتر از 2 سانتی‌متر) درمان 12 هفته‌ای با مهاركننده‌های اسید سبب بهبود كامل زخم خواهد شد. در صورت باقی ماندن زخم‌ علیرغم درمان مناسب با مهار‌كننده‌های اسید باید به ادامه مصرف سیگار و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، ریشه‌كنی ناموفق هلیكوباكترپیلوری و نیز با احتمال كمتر به بیماری‌های نادرتری مانند زولینگر الیسون، كرون، عفونت‌های نادر (سیفیلیس، سیتومگال ویروس) و بیماری‌های بدخیم باید مشكوك شد.

پیشگیری

رعایت بهداشت فردی به صورت شستشوی دست‌ها با آب و صابون قبل از صرف غذا، استفاده از لیوان و بشقاب تمیز و آب و مواد غذایی پاكیزه از جمله دستورالعمل‌های پیشگیری از عفونت هلیكوباكتر هستند كه در كاهش بروز زخم مؤثر می‌باشند.در زخم‌های ناشی از مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، قطع این داروها در صورت امكان و یا به حداقل رساندن میزان مصرف و جایگزین كردن آنها با استامینوفن و یا مهار‌كننده‌های انتخابی COX-2 (در بیماران بدون شواهد بیماری ایسكمی قلب) توصیه می‌شود.

در صورت تجویز غیرقابل اجتناب آسپیرین یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، مصرف همزمان مهاركننده‌های پمپ پروتون و یا میزوپروستول در بیماران در معرض خطر زخم پپتیك (سن بالای 70 سال، سابقه قبلی زخم پپتیك یا عوارض آن، مصرف میزان زیاد داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی، مصرف همزمان استروئید یا دارو‌های ضد انعقادی خوراكی و عفونت هلیكوباكتر پیلوری) جهت پیشگیری از ایجاد زخم توصیه می‌شود.

عوارض

* خونریزی گوارشی به صورت استفراغ خونی، خونریزی از مقعد یا مدفوع قیری رنگ.

* پارگی زخم پپتیك به حفره شكم كه گاهی با درد شدید شكم با انتشار به پشت همراه است.

* انسداد مسیر خروجی معده به صورت نسبی یا كامل كه با استفراغ‌های شدید بعد از خوردن غذا همراه است.

پیش‌آگهی

با توجه به بهبود سریع زخم بعد از ریشه‌كنی هلیكوباكتر پیلوری و قطع مصرف داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی و سیگار، پیش آگهی زخم پپتیك خوب است. با ریشه‌كنی هلیكوباكتر میزان عود به كمتر از 20 درصد می‌رسد.

چه موقع باید به پزشك معالج مراجعه كرد؟

ـ وجود خون در مدفوع

ـ وجود مدفوع سیاه قیری رنگ

ـ تهوع و استفراغ شدید

ـ درد و ناراحتی شدید شكم

ـ عدم بهبود علایم با درمان طبی در عرض 2 هفته

* بیماری بازگشت محتویات معده به مری (ریفلاكس)

بیماری بازگشت محتویات معده به مری در اثر از بین رفتن موانع محافظتی در مقابل بازگشت معكوس محتویات معده به مری است. برگشت اسید و محتویات معده به مری (ریفلاكس) به صورت طبیعی چندین بار در روز و به خصوص بعد از وعده‌های غذایی حجیم ایجاد می‌شود، كه بدون ایجاد علایم و یا آسیب بافت پوششی مری است.

برخلاف حالت طبیعی، بیماری ریفلاكس سبب تحریك و حتی رسیدن آسیب به بافت پوششی مری می‌شود. گاهی میزان اسید برگشت یافته از معده به اندازه‌ای است كه موجب صدمه به تارهای صوتی و حتی ورود اسید به ریه می‌شود كه پیامد آن تغییر صدا و آسیب ریه است.علایم اصلی این بیماری، سوزش پشت جناغ سینه و احساس برگشت مواد ترشی (اسید) است. در اكثر بیماران در هنگام آندوسكوپی بافت پوششی مری طبیعی به نظر می‌رسد، در حالی كه در تعداد كمی از بیماران در آندوسكوپی التهاب و آسیب بافت پوششی مری مشاهده می‌شود.بیماری گاهی به صورت علایم بیماری‌های غیر مروی مانند درد قفسة سینه (نظیر بیماری قلبی)، آسم و سرفه مزمن (علایم ریوی)، گرفتگی و خشونت صدا (علایم بیماری حنجره) و یا اختلالات خواب خود را نشان می‌دهد.تنگی مری، مری‌بارت و حتی آدنوكارسینوم مری از عوارض این بیماری هستند كه ممكن است حتی در فقدان علایم بالینی بیماری نیز دیده شوند.اهمیت بیماری به خاطر اثرات سو بر كیفیت زندگی مبتلایان و نیز هزینه‌های درمانی فراوان ناشی از مصرف داروها و مراجعات مكرر پزشكی است.

شیوع

شیوع بیماری را براساس علایم بالینی سوزش پشت جناغ سینه و رگورژیتاسیون اسید با معیار حداقل هفته‌ای یك بار، حدود 25 درصد در كشورهای غربی تخمین زده شده است.

این بیماری زنان و مردان را به طور یكسان مبتلا می‌سازد ولی عوارض ناشی از بیماری نظیر التهاب و آسیب بافت پوششی مری و مری‌بارت در مردان بیشتر دیده می‌شود. با افزایش سن عوارض بیماری به طور چشمگیری افزایش می‌یابند. مطالعات اخیر، شیوع بیماری را در نژادهای مختلف یكسان گزارش كرده‌اند، هرچند كه عوارض ناشی از بیماری در سفیدپوستان بیشتر بوده است.

این بیماری از جمله شایع‌ترین بیماری‌های گوارشی بوده كه شیوع آن در سال‌های اخیر رو به افزایش است.

یكی از عللی است كه برای تفسیر این روند صعودی ارائه شده، كاهش میزان عفونت هلیكوباكتر پیلوری در سال‌های اخیر است كه منجر به افزایش تولید اسید معده می‌شود. عفونت هلیكوباكتر پیلوری با درگیری همزمان انتروم و تنه معده (كه حاوی سلول‌های ترشح كننده اسید است) می‌تواند سبب كاهش برون ده اسید معده شود. علت دیگری كه برای افزایش این بیماری متحمل است اپیدمی چاقی در حال حاضر است.

انتشار خانوادگی بیماری و عوارض ناشی از آن، نقش ژنتیك را در این بیماری مطرح نموده است. فرآیندهای ژنتیكی متحمل اختلالات عضلات صاف معده همراه با فتق سوراخ مری از دیافراگم، كاهش فشار اسفنكتر تحتانی مری و اختلال حركتی مری هستند.این بیماری در ایران شیوع بالایی دارد. در مطالعات متعددی كه در ایران صورت گرفته است، شیوع این بیماری با معیار وجود سوزش روزانه پشت جناغ سینه، بین 7/10 تا 25 درصد تخمین زده می‌شود.

فرآیندهایی كه در ایجاد بیماری نقش دارند، عبارتند از:

شل شدن گذرای اسفنكتر تحتانی مری

شایع‌ترین فرآیند ایجاد ریفلاكس در بیمارانی است كه فشار اسفنكتر تحتانی طبیعی دارند. در افراد طبیعی 40 درصد شل شدن‌های گذرای اسفنكتر تحتانی همراه با ریفلاكس بوده و این در حالی است كه در بیماران، 70ـ60 درصد این شل شدن‌ها با ریفلاكس همراه است.

شل شدن اسفنكتر تحتانی مری حین بلع

در حدود 5 تا 10 درصد حملات ریفلاكس طی شل شدن اسفنكتر تحتانی مری حین بلع اتفاق می‌افتد.

فشار پایین اسفنكتر تحتانی مری

در تعداد كمی از افرادی كه ریفلاكس دارند، فشار اسفنكتر تحتانی مری كمتر از حد طبیعی است. از عواملی كه سبب كاهش فشار اسفنكتر تحتانی مری می‌شوند می‌توان به اتساع معده، هورمون‌ها (كوله سیستوكینین)، مواد غذایی (چربی، شكلات و كافئین)، الكل، سیگار و برخی داروها (داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی) اشاره كرد.

این فتق در 54 تا 94 درصد بیماران با التهاب مری (ازوفاژیت) ناشی از ریفلاكس وجود دارد كه نسبت به شیوع آن در جمعیت عمومی بالاتر می‌باشد. این فتق باعث اختلال در عملكرد اسفنكتر تحتانی مری و همچنین اختلال در پاك شدن مری از اسید می‌شود. علاوه بر این، شدت ازوفاژیت با اندازه این فتق ارتباط دارد.

منبع: روزنامه اطلاعات