نگاه به بودجه بخش بهداشت و درمان در سال آتی نشاندهنده آن است که رشد چندانی در بودجه چه بهصورت عملیاتی برای کل این بخش و چه بهطور ویژه درخصوص پزشک خانواده صورت نگرفته است.
نکته مهم پیش از عملیاتی شدن ویرایش 02، اعتباراتی است که باید برای پزشک خانواده در نظر گرفته شود. مهمترین مشکل در طول چند سال اخیر و بهخصوص در اجرای ویرایش 01، کمبود اعتبارات بوده که بهطور جدی مشکلات بسیاری را برای هر دو وزارتخانه ایجاد کرده است.
در بودجه سال 91 هم دولت بهصورت جدی و به اندازه کافی پیشبینی اعتبارات و سرمایهگذاریهای لازم را انجام نداده است و این نگرانی وجود دارد که با توجه به اینکه تحقق ویرایش 02، خود بار مالی جدیدی در اجرای طرح پزشک خانواده ایجاد میکند، بدون طراحی و تمهید آن و با توجه به فرآیند بودجهریزی که در ذیل بودجه پزشک خانواده برای سال آتی در نظر گرفته شده، با کمبود جدی اعتبارات روبرو خواهیم بود
بنابراین شاید مهمترین نکتهای که به عنوان پاشنهآشیل اجرای طرح و استقرا نظام پزشک خانواده و از جمله تحقق عملیاتی ویرایش 02 قابلتوجه است، کمبود اعتبار است. نگاه به بودجه بخش بهداشت و درمان در سال آتی نشاندهنده آن است که رشد چندانی در بودجه چه بهصورت عملیاتی برای کل این بخش و چه بهطور ویژه درخصوص پزشک خانواده صورت نگرفته بنابراین حتی اگر ویرایش 02 بر روی کاغذ بهترین شرایط را هم نوید دهند، اما باز در عمل نیازمند اعتبارات فراوان و بودجهای بیش از اینها است.
از چالشهایی که همواره در بحث اجرای پزشک خانواده و بهخصوص در ویرایش 01 بسیار مدنظر بود، بخش تامینکننده مالی است که در این طرح وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی بوده است. با توجه به اختلافات جدیای که در این زمینه وجود دارد، به نظر میرسد مشکلاتی که از نظر تامین اعتبار توسط وزارت دیگر یا یک تامینکننده مالی دیگر مطرح بوده موجب ایجاد محدودیتهایی در این بحث شده است؛ تا جایی که گفته میشود که اگر خود وزارت بهداشت در اجرای طرح پزشک خانواده بهتنهایی نقش تولیت را بر عهده گیرد و همه اعتبارات در زمینه اجرای این طرح بهصورت مکفی در اختیار وزارت بهداشت قرار گیرد، اجرای ویرایش 02 عملیاتیتر بهنظر میرسد.
علاوه بر مشکلات اعتباری که به نظر میرسد کارشناسان وزارت بهداشت هم به آن اذعان دارند، بحث تسهیم به نسبت بودجه و وظایف در طرح پزشک خانواده و تیم 17 نفره آن هم خود معضل دیگری است. با توجه به اینکه در این نسخه به ازای هر 10 هزار نفر جمعیت دو نفر پرستار یا ماما و 4 پزشک در نظر گرفته شده، با حجم کارهای بسیاری که برای پزشک و ماما در این طرح مدنظر است، این تقسیمبندی حاکی از کمبود واقعی نیروی انسانی دارد چرا که علاوه بر اینکه پزشک باید نقش یک عنصر درمانگر را بازی کند، باید به غربالگری، ارتقای سلامت و... نیز توجه کند اما حوزهای که برای وظایف پزشک تعریف شده با میزان 2500 نفری جمعیت تحتپوشش وی یک ناهمخوانی خواهد داشت و عملیاتی شدن آن دور از ذهن به نظر میرسد.
همچنین با توجه به اینکه در اجرای بخش روستایی طرح پزشک خانواده، بخش زیادی از وظایف بر عهده ماما بود، به نظر میرسد شهرهای بزرگتر نیازمند حضور پرستاران نیز باشیم که باید در تیم سلامت هم پرستار و هم ماما بهصورت جداگانه دیده و جایگاه و وظایف آنها در کنار هم تعریف شود اما باز به علت مشکلات اعتباراتیای که وجود دارد، امکان دارد این موضوع در اجرا با مشکلات جدی روبرو شود.
با توجه به اینکه، دو مبنایی که همکاران ما در وزارت بهداشت برای ویرایش 02 داشتند، یکی گسترش خدمات و افزایش جذابیتهای لازم برای تیم سلامت در این طرح و دیگری افزایش ارائه خدمات به جمعیت تحتپوشش بوده است، با وجود همه تلاشها و برنامهریزیهای فنی، تا زمانی که مسایل و مشکلات جدی اعتباری حل نشود، شاید اهداف موردنظر به تحقق نرسد. با توجه به شرایط خاصی که بر توزیع جغرافیایی جمعیتهای تحتپوشش حاکم است، بحث تعیین فاصله زمانی و دسترسی به پزشک خانواده که یکی از اصول بسیار مهم و طلایی در این طرح بزرگ است بنابراین بهتر است نظام توزیع براساس پیشنهادهای مشخص و بر مبنای تراکم جمعیتی تعریف شود. به عبارت دیگر تعریف یک فاصله ثابت 5/1 کیلومتری در مناطق پرجمعیت، ممکن است با مشکلات جدی روبرو شود که اگر بتوان دسترسی به پزشک خانواده را صرفا براساس تراکم جمعیتی تعریف نمود، قدرت مانور همکاران در تیم سلامت افزایش خواهد یافت.
همچنین یکی دیگر از نکاتی که هم بهصورت فرصت و هم بهصورت تهدید در ویرایش 02 وجود دارد، فرانشیز رایگان است؛ امکان دارد این امر از جهت ایجاد جذابیتهای خاص برای توسعه فرهنگسازی پزشک خانواده در نظام ارجاع، در گامهای اولیه مناسبباشد، اما به نظر میرسد با اعتباراتی که دولت برای اجرای ویرایش 02 در نظر گرفته، بحث فرانشیز رایگان با چالشهای جدی روبرو شود. این موضوع اگر چه شاید در کوتاهمدت به عنوان عامل فرصتزا تلقی شود و موجب گسترش فرهنگ ارجاع پزشک خانواده و جذابیتهایی برای مردم باشد اما اگر در درازمدت بهخوبی مدیریت نشود، خود به یک تهدید تبدیل میشود، چرا که امکان دارد به علت افزایش مراجعات بیمورد و توسعه خواستههای غیرمنطقی بیماران، مشکلاتی ایجاد شود که به نظر بهتر است فرانشیز، ولو حداقلی برای طرح منظور شود.
دکتر علیرضا زالی/عضو شورای عالی نظام پزشکی
منبع: هفته نامه سپید
نظر شما