سلامت نیوز: تربیت و پرورش کودکان یکی از مهم ترین وظایف والدین است. تربیت کودک ابعاد بسیار پیچیده و گسترده ای دارد و از هنگام تولد و حتی قبل از آن آغاز می شود. پدر ومادر به عنوان اصلی ترین الگوی کودک مسئولیت اصلی انتقال فضایل اخلاقی و الگوهای تربیتی به وی را دارند و بدیهی است همزمان فرصت اصلاح رفتارها و عادت های نادرست خود را باز می یابند. کارشناسان تربیتی نیز تاکید می کنند که والدین در فرآیند تربیت کودک، خود نیز به تجدیدنظر در باورها، عقاید، رفتارها و ارزش ها می پردازند و قادرند هوشمندانه همراه با درک دنیای کودکانه، جرات پرسشگری را به آنان بدهند.ناگفته پیداست که صحبت درباره اصول اخلاقی به مراتب آسان تر از عمل کردن به آن است، والدین روزانه در برابر نگاه پرسشگرانه و کنجکاو کودکان درباره زیر پا گذاشتن اصول اخلاقی، نادیده گرفتن یک رفتار، دروغگویی پای تلفن، دشنام دادن و... قرار می گیرند و کودکان که نظاره گر این رفتارها هستند، به خوبی فاصله حرف و عمل را درمی یابند.در این مطلب قصد داریم با بیانی ساده، اخلاق را در چهار محور «رفتار اخلاقی»، «گرایش اخلاقی»، «قضاوت اخلاقی» و «بازداری اخلاقی» برای والدین تشریح و زمان درک و شکل گیری این رفتارها را در کودک از زبان یکی از کارشناسان مسایل کودک بازگو کنیم.

رفتار اخلاقی، گرایش اخلاقی

«رفتار اخلاقی» به معنای انجام کار خوب و «گرایش اخلاقی» علاقه به انجام کار خوب تعریف می شود. طبق مطالعات، کودکان قادرند از ۴ یا ۵ ماهگی رفتار اخلاقی یا به عبارت دیگر کار خوب را تشخیص دهند، سن تمایل به گرایش اخلاقی در کودک بین ۳ تا ۵ سالگی است، حامد سیامکی خبوشان کارشناس ارشد روان شناسی و عضو سازمان نظام مشاوره و روان شناسی کشور با بیان این مقدمه به خراسان می گوید: کودک در زندگی روزمره باتبعیت ازوالدین که اصلی ترین الگوی وی هستند، تمام کارهای اخلاقی یا غیراخلاقی آن ها را کپی برداری می کند. او در سنین پایین رفتار والدین را معیار خود قرار می دهد و هر عملی از آن ها سر بزند چه اخلاقی و چه غیراخلاقی تکرار می کند.

گرایش اخلاقی و تنبیه و تشویق

والدین در گرایش اخلاقی کودک نقش مهمی به عهده دارند زیرا نه فقط با الگویی که در اختیار کودک قرار می دهند بلکه با پاسخ دهی مناسب به کارهای خوب کودک یعنی تشویق و نهی کودک از تکرار رفتارهای بد یعنی تنبیه، می توانند گرایش اخلاقی کودک را به نحو صحیحی جهت دهند. در واقع والدین با تشویق و تنبیه های نابجا ممکن است نتوانند انگیزه کافی برای انجام کارهای خوب در کودک ایجاد کنند. از سوی دیگر، قرار دادن پاداش های مالی و تنبیه های غیر ضروری در طول زمان به کودک یاد می دهد که برای فرار از تنبیه یا دریافت پاداش هر رفتار درست یا نادرستی را موجه بداند. نکته این جاست که رفتار و گرایش اخلاقی و تمرین آن در کلاس درسی تحت عنوان «خانواده» با حضور پدر و مادر به عنوان معلمان همیشگی کودک، روزانه در جریان است و درست به همین دلیل است که کودکان به سرعت فاصله بین حرف و عمل را درمی یابند.

قضاوت اخلاقی

سیامکی در این باره چنین توضیح می دهد: «قضاوت اخلاقی» به آگاهی فرد نسبت به کار خوب و بد گفته می شود که لزوما به رفتار اخلاقی نمی انجامد. مثل فردی که می داند دروغ بد است اما دروغ می گوید. کودک در سن ۴ تا۶ سالگی قدرت قضاوت اخلاقی پیدا می کند و اگر در معرض رفتار اخلاقی و الگوهای مناسبی قرار داشته باشد قضاوت اخلاقی صحیحی خواهد داشت. شاید ندانید که کودکان روزانه در مقابل رفتارهای اخلاقی و غیراخلاقی والدین به قضاوت می نشینند و درس اخلاق را از رفتار والدین می آموزند نه از گفتار آنان.

بازداری اخلاقی

علاقه به انجام ندادن کار بد یا غیر اخلاقی به عنوان قوی ترین و مهم ترین اصل اخلاقی تحت عنوان «بازداری اخلاقی» مطرح می شود.یادگیری این اصل از حدود ۱۰ یا ۱۱ سالگی در فرد شکل می گیرد و زمانی به اوج می رسد که فرد حتی باوجود قرار گرفتن در موقعیت گناه یا عمل غیراخلاقی این کار را نمی کند. این «صبر» که ناشی از بازداری اخلاقی است اجر و پاداش بزرگی دارد که خداوند در قرآن وعده آن را به صابران داده است.

بازداری اخلاقی بالاترین مرحله عمل به اخلاق است که فقط یک انسان صابر، مومن و با اخلاق قادر به انجام آن است.

منبع: روزنامه خراسان