سلامت نیوز: احتما بارها این جمله را شنیده‌اید كه پاها قلب دوم ما انسان‌هاست و بهتر است، همان‌گونه كه سلامت قلب‌مان برایمان مهم است به سلامت پاهایمان هم فكر كنیم. به همین مناسبت در مورد سلامت پاها گفت‌وگویی داشته‌ایم با آقای دكتر فراهینی، متخصص ارتوپدی.

كفش مناسب چه نوع كفشی است؟
كفش‌ها نقش بسیار مهمی در سلامت پاها دارد. به‌طور كلی، كفش باید از نوع كفش‌هایی باشد كه استانداردهای خود را داشته باشد، امروزه كمپانی‌های بزرگ روز دنیا كه در كار تولید كفش هستند، به سوی علمی شدن تولید كفش‌ها پیش می‌روند تا بتوانند هرچه بیشتر بر سلامت پاها و سلامت انسان تكیه كنند. كمپانی‌های موفقی هم كه می‌توانند كفش‌های سالم‌تری بسازند، فروش بهتری دارند و سلامت انسان‌ها را تضمین می‌كنند. پاشنه برای كفش تا یك حدودی برای تمام افراد توصیه می‌شود. پاشنه تا حدود دو تا سه سانتی‌متر اشكالی كه ندارد هیچ بلكه به سلامت پاها نیز كمك می‌كند و برای سلامت مچ پاها و زانوها موثر است، البته به شرط اینكه این پاشنه‌ها به صورت لژدار باشد و كاملا برای پا تكیه‌گاه باشد. اما برخی از این كفش‌ها پاشنه‌ای بسیار بلند و در عین حال باریك دارند كه به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود و برای سلامت پاها بسیار مضر است. پوشیدن شلوار‌های خیلی تنگ تاثیری بر سلامت و فرم پاها ندارد اما اصلا توصیه نمی‌شود، به‌خصوص در افراد مسن به دلیل اینكه ممكن است جریان خون در اندام را به خطر بیندازد و مشكل آفرین باشد.

به چه نوع پاهایی پرانتزی می‌گویند؟
در حالت نرمال انسان وقتی كه می‌ایستد، باید ساق پا و ران در یك راستا و امتداد باشد، فقط اینكه ساق پا نسبت به ران هشت درجه زاویه به طرف بیرون دارد یا بالعكس، به این صورت كه فرد ایستاده وقتی دو تا زانوهای خود را به هم می‌چسباند، باید قوزك پاها نیز به هم بچسبد. اگر وقتی دو پا به هم می‌چسبد، قوزك‌ها به هم بچسبد اما زانو‌ها با هم فاصله داشته باشند، آن پا را پرانتزی یا كمانی می‌نامند. كه در افراد مختلف متفاوت است و بسته به درجه كمانی بودن تقسیم‌بندی می‌شود. گاه برعكس این اتفاق نیز دیده می‌شود، یعنی وقتی این افراد می‌ایستند زانوها به هم می‌چسبند اما قوزك‌ها از هم فاصله دارند كه در این صورت پاهای ایكس مانند یا ضربدری نامیده می‌شوند. پاهای ضربدری و پرانتزی دو زاویه متضاد هستند.

آیا ژنتیك نقشی در این مساله دارد؟
ممكن است بعضی افراد پاهای پرانتزی نداشته باشند اما پاهایشان دچار چرخش باشد، یعنی به هنگام راه رفتن پاها به سمت داخل یا خارج چرخش داشته باشد، كه این افراد جزو افراد دفورمیتی چرخشی هستند، این‌گونه افراد در اجتماع خیلی زیاد و در تمام سنین هم دیده می‌شوند. پاهای پرانتزی زمینه‌های مختلفی دارد، ممكن است فرد در كودكی دچار بیماری‌ای به نام راشیتیسم شده باشد كه كمبود كلسیم و ویتامین دی این بیماری را به وجود می‌آورد كه این مساله باعث می‌شود تا فرد در بزرگسالی دارای پاهایی كمانی باشد و در بعضی مواقع و در سنین بالاتر ممكن است مسایل فامیلی و ژنتیكی باعث به وجود آمدن این مسایل شود كه در این مساله زمینه ژنتیكی بسیار شایع‌تر است. به‌خصوص در كودكانی كه در سنین رشد هستند، این افراد هرچه بیشتر رشد می‌كنند، پاهایشان بیشتر حالت كمانی به خود می‌گیرد.

آیا پوكی استخوان در پیشرفت این بیماری موثر است؟
افرادی هم كه دچار پاهای ضربدری یا ایكس مانند هستند، معمولا این مشكل از سنین كودكی برای آنها به وجود می‌آید و معمولا با صافی كف پا همراه است. یك سری از بیماری‌های متابولیسم و متابولیكی هم وجود دارند كه آنها هم باعث تغییراتی در بدن یا كمبود‌هایی در بدن هستند كه آنها هم می‌توانند باعث چنین تغییراتی در بدن باشند. در سنین بالا و به‌خصوص در زنان پوكی استخوان نیز زنان را به این مساله مبتلا می‌كند و تغییراتی در پاهای آنها نیز به وجود می‌آید. پاها تمایل دارند تا به صورت كمانی درآیند كه معمولا در نهایت ساق پاها و مچ پای آنها منحرف می‌شوند.

خار پاشنه چیست؟
خار پاشنه یعنی زواید استخوانی كه در كف پا و قسمت پاشنه پا و معمولا در محل چسبیدن تاندون قوی كف پا كه باعث حركت كف پا می‌شود، به وجود می‌آید. بعضی مواقع به علت كشیده شدن كف پا به مقدار زیاد و بعضی مواقع به دلیل وزن زیاد و بعضی مواقع به دلیل تغییراتی كه در استخوان‌ها به وجود می‌آید، یك استخوان زایده‌ای در كف پا به وجود می‌آید كه به آن خار پا گفته می‌شود. معمولا ممكن است این مساله منجر به درد شدید پا و اختلال در راه رفتن شود. برای درمان خار پا راه‌های بسیاری وجود دارد به عنوان مثال فیزیوتراپی و آبگرم یا استفاده از كفی‌های مخصوص پا توصیه می‌شود و در بعضی موارد غیر از استفاده از داروها تزریقات موضعی نیز كمك‌كننده است، در بعضی مواقع فیزیوتراپی نیز كمك‌كننده است و امروزه یكسری وسایل جدید به‌نام ‌ای اس دبلیو تی یا وسایل شوك‌درمانی كه همان‌طور كه سنگ كلیه با دستگاه‌های ایجاد شوك از بین می‌رود، به همین صورت خار پا نیز با یكسری از شوك‌ها از بین می‌رود البته این كار در مراحل اولیه خار انجام می‌شود.

آیا برآمدگی كنار شست پا درمان می‌شود؟
هالوس وارگوس یعنی بر آمدگی‌ای كه در بعضی افراد در كنار شست پاهایشان به وجود می‌آید كه به معنی استخوان اول كف پاست كه به طرف كف پا منحرف می‌شود و باعث تغییرات و دفرمه شدن و زشتی در پا و گاه ایجاد درد می‌شود . در مواردی كه این مساله شدید باشد، پیشنهاد عمل جراحی است و در درجات پایین‌تر و در سنین پایین‌تر می‌توان با گذاشتن پدهایی لای انگشتان از منحرف شدن انگشتان جلوگیری كرد. هر فردی باید ورزش را در حد توان خود انجام دهد، هیچ‌گاه به فردی توصیه نمی‌شود كه خارج از توان خود ورزش و تحرك كند. در درجه اول باید تكنیك‌های ورزشی به درستی انجام شود اول اینكه در حد توان باشد تا اندام فوقانی و گاه اندام تحتانی دچار خستگی مزمن نشود زیرا در بعضی مواقع كه فرد بیش از حد توان خود ورزش كند گاه دچار خستگی در ستون فقرات می‌شود و گاه در درجات شدیدتر ممكن است فرد دچار شكستگی‌های پنهانی در استخوان‌ها شود. در این موارد ورزش خاصی توصیه نمی‌شود، فقط توصیه این است كه ورزش روی اصول و دقت انجام شود. در بعضی افراد كه انحرافات زانو یا استخوانی دارند یا كف پایی صاف داشته باشند، براساس شرایط خودشان باید باشد.

تاثیرات مخرب كفش‌های نوك تیز چیست؟
كفش‌های نوك تیز و تنگی كه اكثر خانم‌ها پا می‌كنند به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود این كفش‌ها باعث دفرمه شدن پاها و تغییر شكل در انگشتان می‌شود. معمولا كفش‌هایی كه توصیه می‌شود، باید جلوی آنها پهن باشد تا انگشتان به راحتی جا بگیرند و بتوانند به راحتی حركت كنند. گاه در بعضی از میهمانی‌ها در مدت زمان كوتاه ممكن است كه خیلی آزار‌دهنده و مضر نباشد اما از لحاظ علمی و بهداشتی و پزشكی به هیچ‌وجه این كفش‌ها توصیه نمی‌شود. كفش‌های پاشنه بلند اثرات بسیار مخربی روی مفصل زانو و ستون فقرات دارد. كفش‌های پاشنه بلند ارتباط مستقیمی با كمر درد دارد، احتمال ایجاد كمر درد با كفش پاشنه بلند خیلی بیشتر از ایجاد زانو درد است به‌خصوص در كسانی ‌كه زمینه كمر درد نیز دارند و سنی از آنها گذشته كفش‌های پاشنه بلند به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود. پاشنه‌هایی تا ارتفاع سه سانتی‌متر هیچ اشكالی ندارد.

كدام ورزش و كفش مناسب‌تر است؟
بهترین ورزش برای سلامت انسان و سلامت پاها راه رفتن روی زمین صاف است. یكی دیگر از ورزش‌هایی كه توصیه می‌شود، شنا در استخر‌های آب گرم است و یكسری از دستگاه‌هایی كه این روزها هست كه بدنسازی نیز می‌كنند و عضلات تقویت می‌شوند. باید دانست فقط یك عضله در پا وجود ندارد بلكه تعداد زیادی عضله در پاها وجود دارد و هر كدام از اینها دارای مكانیزم‌های مختلفی است و می‌توان بر اثر آن مكانیزم‌ها آنها را تقویت كرد. كفش مناسب كفشی است كه كف آن كاملا حركت كند، خیلی سفت نباشد، به‌خصوص جلوی پنجه‌ها. كفش مناسب باید پشت مناسبی داشته باشد و مچ پا را كاملا در بر بگیرد و رویه جلویی كفش باید راحت باشد و كف پا باید كاملا پوشش داشته باشد و مناسب با قوس كف پا باشد، به عنوان مثال كفش‌هایی كه ورزشكاران را می‌پوشند، بسیار مناسب هستند.

چه توصیه‌ای برای جوانان دارید؟
در بعضی از جوانان پاهای پرانتزی یا ضربدری به عنوان یك عامل خطرساز در مشكلات زانو است و حتی اگر جوانانی كه این مشكل را دارند ولی دردی احساس نمی‌كنند، بهتر است تا به پزشك‌های ارتوپد مراجعه كنند و از سلامت زانو‌ها و پاهایشان مطمئن شوند. گاه می‌توان با ورزش‌ها و فیزیوتراپی‌ها و استفاده از كفش‌های طبی این انحرافات جزیی را درمان كرد و در بعضی مواقع ممكن است پرانتزی بودن پاها یا ضربدری بودن در حدی باشند كه احتیاج به جراحی داشته باشند.

منبع: روزنامه شرق