بر اساس تعاریف جهانی، پزشك خانواده باید مركز تلاش دولت‌ها برای بهبود كیفیت خدمات مراقبتی و بهداشتی، كاهش هزینه‌ها و برقراری عدالت در سیستم‌های مراقبتی و سلامتی باشد. در ایران نیز برنامه پزشك خانواده كه كارشناسان همواره آن را تنها نسخه شفابخش نظام سلامت كشور می‌دانند، قرار است كیفیت خدمات مراقبتی و پیشگیرانه را به دنبال داشته، بیماران را از سرگردانی در دریافت خدمات نجات داده، هزینه‌های سلامتی را كاهش داده و در نهایت شعار عدالت در سلامت را محقق سازد.

آیا تنور پزشك خانواده داغ می‌شود؟
سلامت نیوز : به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا ؛ بر این اساس برنامه‌ها بر آن بود كه كه طرح پزشك خانواده ابتدا از روستاها آغاز و سپس به شهرها برسد و به این ترتیب تكلیف واحدهای عرضه كننده خدمات بهداشتی - درمانی در تمام سطوح ارایه خدمات مشخص شود. به گفته كارشناسان؛ هر چند طرح پزشك خانواده از اواخر دولت هشتم و به صورتی شتابزده در روستاها آغاز شد اما گویا برخی ناهماهنگی‌ها سبب شده كه تاكنون پزشك خانواده نه تنها در روستاها انتظارات را برآورده نكند، بلكه توسعه آن به شهرها نیز با اما و اگرهایی همراه باشد.

اما و اگرهای برنامه پزشك خانواده از ابتدا تاكنون

 اگر چه به گفته مسوولان طرح پزشك خانواده یكی از موثرترین روش‌های افزایش دسترسی مردم و تحقق عدالت در برخورداری از خدمات سلامت است كه ضمن تامین خدمات مورد نیاز مردم، امكان سوءاستفاده از نیازهای سلامت توسط ارایه‌دهندگان خدمات سلامت را محدود می‌كند، اما گویا طرح پزشك خانواده از ابتدای اجرا در روستاها و پوشش جمعیت 22 میلیونی روستائیان، به دلیل اختلاف نظر میان وزارتخانه‌های رفاه سابق و بهداشت با مشكلاتی همراه بود؛ به طوری كه پرداخت‌های نامنظم و دیرهنگام حقوق پزشكان خانواده و به دنبال آن نبود انگیزه خدمت برای پزشكان و ریزش آنها از این طرح همواره به عنوان یكی از دلایل عدم موفقیت آن در روستاها مطرح بوده استدكتر مرضیه وحیددستجردی، وزیر بهداشت نیز پیش از این به این موضوع اذعان داشته و گفته بود كه در این تیم علاوه بر پزشك عمومی، ماماها، پرستاران، مشاوره‌های روانشناسی، كارشناس تغذیه، بهداشت محیط و ... حضور دارند كه باید دستمزد خود را به موقع دریافت كنند. یكی از علل نارضایتی پزشكان خانواده و تیم سلامت، دیركرد در پرداخت‌ها و دستمزدهاست این موضوع از چالش‌های ماست كه امیدواریم در بودجه سال 91 این اعتبارات به حد كفایت در نظر گرفته شود.دكتر حسن هویدا، رییس انجمن پزشكان عمومی نیز همواره مشكلات پزشكان عمومی به عنوان خط اول ارایه خدمات در طرح پزشك خانواده را گوشزد كرده و تاكید داشته كه هنوز تكلیف یك بیمار روستایی برای ارجاع به سطوح بالاتر خدمات در این طرح مشخص نیست و بر لزوم برطرف شدن نواقص طرح پزشك خانواده و برقراری سیستم كامل ارجاع تاكید دارد.

تكلیف قانون برنامه پنجم توسعه بر گسترش برنامه پزشك خانواده در تمام شهرها

در هر حال هر چند برخی كارشناسان بر لزوم رفع مشكلات پزشك خانواده روستایی قبل از توسعه این برنامه به شهرها تاكید داشتند، اما پس از توافق دو وزارتخانه بهداشت و رفاه، اجرای آزمایشی پزشك خانواده و نظام ارجاع در بهمن ماه سال 89 در 17 شهر زیر 50 هزار نفر سه استان سیستان و بلوچستان، خوزستان و چهارمحال و بختیاری كلید خورد. از طرف دیگر قانون برنامه پنجم توسعه در اواخر سال 89 به تصویب رسید و وزارت بهداشت مكلف شد تا پایان برنامه پنجم توسعه، تمام شهرهای كشور را تحت پوشش برنامه پزشك خانواده قرار دهد و از ابتدای آغاز برنامه پنجم توسعه برای تحقق این موضوع در شهرها برنامه‌ریزی كند. بر این اساس مقرر شد كه در سال 90 به عنوان سال آغازین برنامه پنجم توسعه تمام شهرهای زیر یكصدهزار نفر تحت پوشش برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع قرار گیرند؛ اما گویا با وجود تكلیف قانونی، مشكلات هنوز هم تمامی نداشت و توسعه این برنامه به شهرها و حتی اجرای آن در 17 شهر مورد پایلوت با دست‌اندازهایی روبرو شد؛ به طوری كه عدم هماهنگی بیمه‌ها با این طرح و مشكلاتی در تامین دفترچه‌های افراد تحت پوشش و همچنین محدودیت‌های اعتباری به عنوان مهم‌ترین مشكلات در توسعه طرح پزشك خانواده عنوان می‌شد.

بایدها و نبایدها در نسخه «02» برنامه پزشك خانواده

زمانی كه توسعه پزشك خانواده در شهرها در قالب نسخه « 01» این برنامه به بن بست رسید، مسوولان مربوطه آستین بالا زدند و به این ترتیب بود كه نسخه «02» برنامه پزشك خانواده تدوین شد؛ دستورالعملی كه به اذعان مسوولان وزارت بهداشت، هماهنگی كامل وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و سازمان‌های بیمه‌گر را به همراه دارد؛ هر چند در این میان سازمان نظام پزشكی و انجمن پزشكان عمومی انتقاداتی دارند و معتقدند كه نظرات جامعه پزشكی در دستورالعمل جدید برنامه پزشك خانواده لحاظ نشده است.دكتر داریوش طاهرخانی، عضو شورای عالی سازمان نظام پزشكی در ارزیابی از نسخه جدید برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع به ایسنا می‌گوید:« نكات زیادی در نسخه جدید برنامه پزشك خانواده وجود دارد كه نیازمند بازنگری است. از جمله آن كه در بند مربوط به خدمات سلامتی اورژانس آمده است كه تعریف وضعیت اورژانس با تصور شخص بیمار یا همراهان او قابل تعریف بوده و باید هر بیمار مراجعه كننده به مراكز دانشگاهی در هر ساعت از شبانه روز پذیرش و تحت مراقبت‌های اولیه قرار گیرد؛ این در حالیست كه نظام ارجاع باید مبتنی بر اصول علمی باشد و افراد متناسب با نیاز واقعی‌شان ظرفیت‌ها را اشغال كنند نه بر اساس تصورشان. بنابراین این موضوع باعث افزایش بار مراجعات غیرضرور به اورژانس‌های كشور به ویژه در ساعات تعطیلی پزشك خانواده خواهد شد و این تراكم موجب اختلال در ارائه خدمات اورژانسی به نیازمندان واقعی می‌شود. »

به گفته وی، از دیگر موضوعات نیازمند بازنگری آن است كه در نسخه جدید برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع میزان مراجعات غیراورژانسی افراد تحت پوشش هر پزشك به واحدهای اورژانس نشانه عدم حمایت پزشك از فرد دانسته شده و در پایش عملكرد پزشك خانواده این موضوع لحاظ می‌شود. در حالی كه این موضوع می‌تواند متاثر از مولفه‌های بسیاری از جمله مولفه‌های اجتماعی و فرهنگی باشد. بنابراین انتساب این موضوع به عدم حمایت پزشك خانواده از افراد تحت پوشش غیرعلمی و غیركارشناسی است. همچنین در دستورالعمل جدید برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع، پرداخت به مراكز برای كشیك شب و روزهای تعطیل به صورت Fee for service در نظر گرفته شده است. این موضوع صحیح نیست؛ چرا كه در هر حال صرف نظر از تعداد مراجعان، پزشكان در آن ساعات آماده ارایه خدمت هستند. بنابراین باید علاوه بر Fee for service، پرداخت بر اساس ساعات فعالیت نیز باشد.دكتر حسن هویدا، رییس انجمن پزشكان عمومی نیز با انتقاد از اینكه در نسخه 02 برنامه پزشك خانواده اظهارنظری از انجمن پزشكان عمومی ایران صورت نگرفته است، معتقد است كه در دستورالعمل جدید برنامه پزشك خانواده امتیازی برای ماندگاری پزشكان به عنوان پزشك خانواده در نظر گرفته نشده است و به ایسنا می‌گوید:« در دستورالعمل جدید برنامه پزشك خانواده چگونگی تعیین تعرفه‌ها به صورت شفاف بیان نشده است. از طرف دیگر جبران خدمت پزشك جانشین توسط پزشك خانواده در ایام مرخصی نمی‌تواند منطقی باشد؛ زیرا پزشك خانواده باید از مرخصی سالیانه بهره گیرد و جبران خدمت پزشك خانواده با مبانی قانون كار مغایرت دارد. همچنین در دستورالعمل جدید طرح پزشك خانواده خدمات پرستار و ماما یك جا تعریف شده و این در حالیست كه وظایف آنها كاملا متفاوت است. مراقبت‌های سلامتی نیز باید به وضوح و جداگانه در گروه‌های هدف تعریف شود. از بیماری‌های غیرواگیر و مزمن و همچنین بیماری‌های مادرزادی نیز در دستورالعمل جدید برنامه پزشك خانواده ذكری به میان نیامده است.»

در مجموع هر چند دكتر علیرضا زالی، قائم مقام سازمان نظام پزشكی در نشست اعضای شورای عالی نظام پزشكی با وزیر بهداشت از احصای 35 آیتم مورد انتقاد جامعه پزشكی در نسخه 02 برنامه پزشك خانواده خبر می‌دهد اما مسوولان وزارت بهداشت امتیازات این دستورالعمل را بسیار قابل توجه و منحصر به فرد می‌دانند. وزیر بهداشت در این باره می‌گوید:« از آنجا كه اساس برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع با پزشكان عمومی است، این پزشكان می‌توانند با طی دو سال دوره به صورت حضوری یا غیرحضوری MPH پزشك خانواده دریافت كنند و پس از آن نیز می‌توانند در تخصص پزشك خانواده شركت كنند. پزشكانی كه ماندگاری در منطقه مربوطه داشته و كیفیت خدمات آنها مناسب باشد نیز می‌توانند بدون آزمون وارد تخصص پزشك خانواده شوند.» دستجردی ارایه رایگان تمام خدمات در سطح یك خدمات از ویزیت گرفته تا تزریقات، دارو و ... را از دیگر مزیت‌های دستورالعمل جدید برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع عنوان می‌كند و می‌گوید:« اجرای كامل برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع صرفه‌جویی‌های اقتصادی زیادی را به دنبال خواهد داشت.»دكتر محمد شریعتی، رییس مركز توسعه شبكه و ارتقای سلامت وزارت بهداشت نیز علاوه بر در نظر گرفتن سیستم‌های پرداختی مناسب به شركت كنندگان در برنامه پزشك خانواده از تیم سلامت گرفته تا سطوح تخصصی و فوق تخصصی، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی را از دیگر مزیت‌های دستورالعمل جدید برنامه پزشك خانواده عنوان می‌كند و می‌گوید:« بر اساس نسخه 02، پایگاه پزشك خانواده مطب پزشكان عمومی خواهد بود اما استانداردهای مطب پزشكان باید مطابق استانداردهای برنامه پزشك خانواده باشد. »البته در این میان باید تاكید كرد كه عدم تطابق میان اهداف برنامه پزشك خانواده و اعتبارات تخصیصی به این موضوع همواره از جمله مهم‌ترین ایراداتی بوده كه به عنوان یكی از دلایل عدم پیشرفت این برنامه مطرح بوده است. وزیر بهداشت در این باره نیز گفته است كه تامین 35 درصد از اعتبارات برنامه پزشك خانواده با وزارت بهداشت و 65 درصد آن با وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی و بیمه‌هاست. مبالغ پرداختی به پزشكان خانواده و تیم سلامت با توجه به جمعیت تحت پوشش آنها، سوابق فعالیت، میزان ماندگاری و همچنین سن و جنس گروه‌های تحت پوشش پزشك خانواده خواهد بود؛ به طوری كه ضریب دستمزد برای پوشش سالمندان و زنان باردار و همچنین مناطقی با ضریب محرومیت بالاتر، بیشتر خواهد بود.اما اكنون این اعتبارات به صورت غیرمتعارف پرداخت می‌شود كه امیدواریم با تعامل خوب دستگاه‌های مرتبط و تامین اعتبارات این مشكل برطرف شود.»

از طرف دیگر در جریان تدوین و تصویب نسخه 02 برنامه پزشك خانواده ونظام ارجاع بود كه مسوولان سابق سازمان تامین اجتماعی از اجرای آزمایشی طرحی تحت عنوان «پزشك امین» در استان گیلان خبر دادند؛ طرحی كه به گفته برخی كارشناسان هر چند نوعی موازی كاری با طرح پزشك خانواده وزارت بهداشت محسوب می‌شد، اما جذابیت‌های زیادی برای پزشكان عمومی به دنبال داشت. برخی نمایندگان مجلس نیز تعلل وزارت بهداشت در اجرای برنامه پزشك خانواده را دلیل این اقدام تامین اجتماعی برای ارایه خدمات به بیمه‌شدگان خود، عنوان كردند. در هر حال مسوولان وزارت بهداشت به انتقاد تمام قد از طرح پزشك امین تامین اجتماعی برآمدند و سازمان نظام پزشكی نیز توقف این طرح تا رفع ابهامات قانونی را خواستار شد. به دنبال این انتقادها بود كه وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی توقف این طرح را اعلام كرد و به این ترتیب بود كه دكتر شریعتی، رییس مركز توسعه شبكه وزارت بهداشت توقف طرح پزشك امین را قدم خوبی در به ثمر رساندن اهداف برنامه پزشك خانواده دانست.

طلسم پزشك خانواده در شهرها می‌شكند؟

در هر حال از اما و اگرهای اجرای برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع از سال 84 تاكنون كه بگذریم، وزیر بهداشت اواخر سال گذشته عنوان كرد كه توانسته طلسم پزشك خانواده در شهرها را بشكند. وی همچنین تاكید كرد كه توسعه پزشك خانواده از سال 84 تا سال 89 دوران تلف شده‌ای داشته و باید جبران این دوران تلف شده را داشته باشیم. از اواخر سال گذشته و با تشكیل وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعی، دستجردی بر دید مثبت مسوولان وزارتخانه جدید بر برنامه پزشك خانواده و تعامل كامل دو وزارتخانه برای اجرای این برنامه تاكید كرد و برای توسعه آن در شهرها اعلام آمادگی كرد. اكنون نیز به اذعان مسوولان وزارت بهداشت، دستورالعمل جدید برنامه پزشك خانواده در دولت تصویب شده و مراحل پایانی ابلاغ به دانشگاه‌های علوم پزشكی را می‌گذراند. آخرین خبرها نیز حاكی از آن است كه وزیر بهداشت چندی پیش از ابلاغ رسمی برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع در هفته جاری از سوی وزرای بهداشت و رفاه خبر داد و تاكید كرد كه این برنامه طی امسال در نیمی از شهرهای كشور اجرایی خواهد شد.

از آنجا كه هدف از اجرای برنامه پزشك خانواده دستیابی به مناسب‌ترین شیوه ارایه خدمات سلامت با استفاده بهینه از منابع در دسترس است به طوری كه بالاترین سطح سلامت جسمی، روانی و اجتماعی برای افراد فراهم شود و در آن هم ارایه دهندگان و هم گیرندگان خدمت راضی باشند، حال سوال این است پس از گذشت حدود 10 سال از آغاز اجرای هر چند ناقص برنامه پزشك خانواده در روستاها و عزم مسوولان برای توسعه آن به شهرها، آیا حلاوت این برنامه در كام شهرنشینان خواهد نشست؟باید تاكید كرد كه اجرای موفق برنامه پزشك خانواده و توسعه آن به شهرها در گرو فضای همكاری و تعامل دو وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشكی و تعاون، كار و رفاه اجتماعی است. كارشناسان نیز تاكید دارند كه با همكاری نزدیك این دو وزارتخانه چالش‌های موجود برطرف شده و توسعه برنامه پزشك خانواده به شهرها كه از تكالیف برنامه پنجم توسعه است، اجرایی خواهد شد. بی‌تردید این مهم با شعارعملی نمی‌شود و بدون هماهنگی این دو وزارتخانه و عدم حمایت‌ دولت و مجلس، امكان توسعه و تعمیم برنامه پزشك خانواده و نظام ارجاع به جمعیت‌ شهری وجود ندارد. بنابراین لازم است كه با اتخاذ سیاستی واحد از سوی مسوولان امر در وزارتخانه‌های مربوطه و پرهیز از اظهارنظرهای سلیقه‌ای، در توسعه این برنامه استراتژیك به شهرها بیش از پیش فرصت سوزی نكرد.

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
captcha