سلامت نیوز: نوبت به آبلهمرغان و زونا كه میرسد، همیشه سوالاتی اینگونه ذهن ما را به خود درگیر میكند: آیا زونا واگیردار است؟ آیا اگر آبلهمرغان گرفته باشیم زونا هم میگیریم؟ آیا زونا فقط در افراد مسن ایجاد میشود؟ آیا ممكن است شخصی دو بار آبلهمرغان بگیرد؟ چطور میتوانیم علایم این دو بیماری را از هم تشخیص دهیم؟ دكتر ژانت سروش، متخصص بیماریهای عفونی، اطلاعات كاملی را در مورد علایم، عوارض، راههای انتقال و درمان این دو بیماری شرح میدهد.
زونا چیست؟
زونا نوعی عفونت ویروسی است كه توسط ویروس هرپسزوستر ایجاد میشود. هرپسزوستر، ویروسی از خانواده ویروسهای تبخالی به شمار میآید. زونا در واقع نوعی بیماری پوستی از خانواده تبخال است اما علایم آن با تبخال متفاوت است. معمولا در طول زندگی یكبار ویروسی از خانواده ویروسهای تبخالی وارد بدنمان میشود كه براساس نوع ویروس، میتواند علایم مختلفی داشته باشد. اگر هرپسزوستر وارد بدن شود، اولین بار به صورت آبلهمرغان ظاهر میشود كه این معمولا در طول كودكی یا نوجوانی اتفاق میافتد. دوره ابتلا به آبلهمرغان حدود هفت تا هشت روز است و این بیماری خودبهخود بهبود پیدا میكند. فرد معمولا این دوره را به راحتی میگذراند و مشكلی پیدا نمیكند، به جز موارد استثنا كه ممكن است عوارضی بر اثر آبلهمرغان ایجاد شود اما این موضوع خیلی شایع نیست. نزدیك به 90درصد افراد جامعه تا 25سالگی مبتلا به آبلهمرغان میشوند. در نتیجه 10درصد از آنها ممكن است بعد از 25سالگی آبلهمرغان بگیرند، كه در این صورت عوارض و علایم آن شدیدتر و طول درمانش طولانیتر خواهد بود.
افرادی كه در طول زندگیشان آبلهمرغان میگیرند پس از بهبودی از آن، ویروس آبلهمرغان بهصورت مخفی در گانگلیونهای عصبی بدنشان باقی میماند. این اتفاق برای همه افراد میافتد و هیچ عارضهای برای فرد ایجاد نمیكند. ممكن است تا آخر عمر هم هیچ علامتی نداشته باشد و ویروس مجددا خود را نشان ندهد.
تفكر اشتباه
برخلاف تفكر اشتباهی كه در میان مردم وجود دارد، كسی دو بار آبلهمرغان نمیگیرد. یعنی قطعا فردی كه یكبار مبتلا به آبلهمرغان شده است، به دلیل اینكه در مقابل آن ایمنی پیدا میكند، برای بار دوم به آن مبتلا نخواهد شد. تنها ممكن است دچار بیماریهایی شبیه به آبلهمرغان شود و آن را با آبلهمرغان اشتباه بگیرد.
بدن خود را قوی كنید
بیماری زونا در صورتی اتفاق میافتد كه ویروس مخفی شده در گانگلیونهای عصبی فعال شود. این اتفاق در صورتی رخ میدهد كه بدن فرد دچار ضعف ایمنی باشد كه خود میتواند دلایل مختلفی داشته باشد. انجام شیمیدرمانی، مصرف داروهای كورتونی، بیماری ایدز، استرسهای روحی، عملهای جراحی و لاغری شدید از جمله عواملی هستند كه میتوانند باعث ضعف سیستم ایمنی بدن شوند. زمانی كه این ویروس نهفته، فعال میشود، خود را به صورت بیماری زونا نشان میدهد.
زونا یا آبلهمرغان؟
علایم كلینیكی بیماری زونا تا حد زیادی با علایم آبلهمرغان متفاوت است. آبلهمرغان معمولا با جوشهای آبداری ظاهر میشود كه سرتاسر بدن را میگیرد كه این جوشها معمولا اول روی تنه و گردن و سپس روی صورت ظاهر میشوند. دوره آن هفت تا هشت روز است و همراه با آن، تب و علایم خفیف سرماخوردگی و آنفلوآنزا نیز مشاهده خواهد شد. اما زونا بیماری كاملا موضعی به شمار میآید و همراه با تب و علایم سرماخوردگی نیست. زمانی كه فرد مبتلا به زونا میشود، معمولا تا چند روز قبل از آن بدون اینكه ضایعه پوستی دیده شود، احساس درد و ناراحتی شدیدی در نواحی درگیر زونا خواهد داشت كه به دلیل نبود ضایعه پوستی، تشخیص بسیار دشوار میشود و ممكن است برخی اوقات دردهای قلبی و ریوی با این بیماری اشتباه گرفته شوند.
با گذشت دو یا سه روز از زمان شروع درد، سوزش و خارش، ضایعات پوستی در همان ناحیهای كه درد ایجاد شده، به تدریج به صورت دانههای آبدار تاولی ظاهر میشوند كه در این صورت تشخیص زونا برای پزشك راحتتر است. از مشخصات دیگر زونا این است كه معمولا تنها یك طرف خط وسط بدن را درگیر میكند و ضایعات تاولی از خط وسط رد نمیشوند. علاوه بر این، مایع داخل تاولها كاملا شفاف است و ضایعات معمولا با چیز دیگری اشتباه گرفته نمیشوند. اما اگر چند روزی از آن بگذرد یا عفونت مجددی روی این ضایعات ایجاد شود، ممكن است این مایع آبكی شفاف تبدیل به مایع چركی شود. بنابراین تظاهر اولیه زونا دانههایی است كه در ناحیه درد ایجاد میشود و بعد بهتدریج آبدار و بزرگتر میشوند. بعد از گذشت چند روز مایع داخل تاول تخلیه میشود و تاول شروع به دلمه بستن میكند. این دلمهها پس از مدتی میافتند و جای آن لكهای كوچك و كمرنگ قهوهای یا قرمز باقی میماند كه آن هم با توجه به سن بیمار بعد از 10 الی 20 روز بهتدریج از بین میرود. به طور خلاصه از زمانی كه درد شروع میشود تا زمانی كه ضایعات خشك میشوند، ممكن است چیزی حدود 10 الی 15 روز طول بكشد.
بیماری زونا در هر سنی ممكن است اتفاق بیفتد. به عبارت دیگر این بیماری مختص افراد مسن نیست. در صورت وجود ضعف شدید در سیستم ایمنی بدن، حتی ممكن است شخص در 20سالگی به آن مبتلا شود. با این حال زونا در میان افراد مسن شایعتر است.
عوارض احتمالی زونا
زونا بیماری كاملا موضعی است و به غیر از خارش و سوزش و درد، باعث تب، ضعف و بیحالی نمیشود. این بیماری معمولا در یك درماتوم محدود پوستی اتفاق میافتد. هر درماتوم واحدی از پوست است كه شاخههای عصبی به خصوصی در آن قرار گرفته است. این بیماری معمولا محدود به یك یا دو درماتوم است، یعنی قسمتهایی از پوست را درگیر میكند كه عصبهای آنها مشتركاند. بنابراین، زونا تمام بدن را درگیر نمیكند. ممكن است روی قسمتی از قفسه سینه، پشت، گردن یا صورت اتفاق بیفتد. زونا بر روی صورت كمی خطرناكتر است زیرا اعصاب مربوط به سر و صورت حساستر هستند. اگر اطراف چشمها را درگیر كند، میتواند منجر به التهاب قرنیه، آسیبهای چشمی و كوری شود و اگر در نواحی پیشانی اتفاق بیفتد، میتواند منجر به درگیری شریانهای مغز شود. اما اگر در نواحی دیگر مانند قفسه سینه، شكم، دست، پا و اندامهای دیگر باشد، خطر زیادی برای فرد ندارد اما به هرحال باید به آن رسیدگی كرد تا دوره درمان طی شود. از دیگر عوارض آزاردهنده زونا، وجود درد عصبی بعد از زونا است. این درد در حالی اتفاق میافتد كه ضایعات پوستی كاملا برطرف شده و دیگر اثری از زونا وجود ندارد، اما درد خنجری بسیار آزاردهندهای در نواحی درگیر شده زونا به خصوص هنگام شب، فرد را آنقدر آزار میدهد كه مجبور میشود از مسكنهای خیلی قوی و داروهای آرام بخش استفاده كند. این عارضه در همه افراد اتفاق نمیافتد. اما اگر فردی درگیر آن شود، بسیار شدید و دردناك خواهد بود و ممكن است حتی تا یك سال بعد از درمان بیماری باقی بماند.
راه انتقال زونا
بر خلاف آبلهمرغان، زونا از راه تنفسی به افراد دیگر منتقل نمیشود و تنها راه انتقال آن، از طریق تماس با مایعی است كه از تاولها خارج میشود. بنابراین اگر فردی كه تا به حال آبلهمرغان نگرفته باشد، با مایع درون تاولهای شخص مبتلا به زونا تماس مستقیم داشته باشد، مبتلا به آبلهمرغان خواهد شد نه زونا. برای مثال اگر كودكی كه مادربزرگش مبتلا به زونا است، در منزل بهداشت را رعایت نكند و به طور اتفاقی با ترشحات تاولی او تماس پیدا كند، به آبلهمرغان مبتلا خواهد شد به شرطی كه تا به حال آبلهمرغان نگرفته باشد. در حالی كه اگر در گذشته آبلهمرغان گرفته باشد، اتفاقی برای او نخواهد افتاد. در نتیجه برای جلوگیری از ابتلای اطرافیان به آبلهمرغان لازم است كه شخص مبتلا به زونا تحت ایزوله تماسی قرار بگیرد. یعنی زخمها و تاولهایش را بپوشاند، روزی دو تا سه بار آنها را ضد عفونی كند و حداقل روزی یكبار دوش بگیرد تا از ایجاد عفونتهای میكروبی جدید روی ضایعات جلوگیری و احتمال ابتلای اطرافیان نیز كمتر شود.
زونا واگیردار نیست
زونا عملا بیماری واگیرداری نیست و از داخل بدن نشأت میگیرد. به عبارت دیگر، ما زونا را از شخص دیگر نمیگیریم، بلكه بر اثر فعال شدن ویروسی اتفاق میافتد كه پس از ابتلای آبلهمرغان در بدنمان پنهان مانده است. پس نكته مهم این است كه اگر شخصی تا به حال آبلهمرغان نگرفته باشد، در هر سنی كه ویروس هرپس زوستر یا زونا وارد بدنش شود، آبلهمرغان میگیرد، نه زونا. برای مثال آبلهمرغان در 45سالگی هم میتواند اتفاق بیفتد.
زونا واكسن ندارد
برای پیشگیری از زونا واكسنی وجود ندارد زیرا زمانی كه به آبلهمرغان مبتلا میشویم، ویروس آن تا آخر عمر در بدنمان باقی میماند و ما نمیتوانیم از فعال شدن آن جلوگیری كنیم. اما واكسن آبلهمرغان در تمام جهان به خصوص كشورهای غربی تولید شده است و جزو واكسیناسیونهای معمولی كودكان انجام میشود. استفاده از واكسن میتواند برای چند سال یا چند دهه ایمنی نسبی ایجاد كند اما تاثیر آن مادامالعمر نیست. این واكسن در كشور ما هنوز جزو واكسیناسیونهای معمولی كودكان قرار نگرفته است و حتی به سختی میتوان آن را به صورت تكی و موردی تهیه كرد.
درمان زونا چیست؟
توصیه میشود شخصی كه مشكوك به ابتلای زوناست و اولین دانههای این بیماری روی پوستش ظاهر شده، طی 24 تا حداكثر 72 ساعت بعد از ظهور اولین نشانهها به پزشك مراجعه كند تا با تشخیص او دوره درمانش را آغاز كند. درمان زونا با استفاده از داروی ضد ویروس هرپس زوستر انجام میگیرد. پزشك با توجه به شدت بیماری، گستردگی آن، شرایط و ضعف سیستم ایمنی بیمار تصمیم میگیرد كه دارو را به صورت تزریقی در بیمارستان تجویز كند یا به صورت خوراكی در منزل. اگر بیمار ضعف ایمنی شدید داشته باشد باید بستری شود و نوع تزریقی دارو را دریافت كند. اما اگر از لحاظ سیستم ایمنی مشكلی نداشته باشد، مانند سالمندانی كه نسبتا سرحال هستند، میتوان برای درمان آنها از نوع خوراكی دارو استفاده كرد. دوره درمان دارویی زونا معمولا بین پنج تا هفت روز است و بعد از آن خود به خود از بین میرود. توصیه میشود كه بیمار در دوره درمان خود از محلولهای ضدعفونیكننده مانند ائوزین یا بیتادین استفاده كند. این محلولها به خشك شدن تاولها كمك میكنند.
مراقب ناقلها باشید
شخصی كه مبتلا به آبلهمرغان میشود از سه تا پنج روز قبل از بروز علایم آن (تب و لرز و بیحالی) تا زمان خشك شدن كامل ضایعات، میتواند از طریق ترشحات تنفسی، عطسه و سرفه بیماری خود را به اطرافیان انتقال دهد. به عبارت دیگر سه تا پنج روز قبل از بروز جوشها و تا حدود هفت تا هشت روز بعد از بروز جوشها میتواند بیماری را انتقال دهد. اما در مورد زونا انتقال بیماری به این سرعت و شدت نیست و تنها از طریق تماس با ترشحات تاولها این انتقال رخ میدهد. بعد از دلمه بستن و خشك شدن تاولها دیگر انتقالی صورت نمیگیرد. خانمهای حامله، افرادی كه در حال شیمیدرمانی هستند و كسانی كه تا به حال آبلهمرغان نگرفتهاند، بهتر است كه از تماس با افراد مبتلا به زونا و آبلهمرغان خودداری كنند.
منبع: روزنامه شرق
نوبت به آبلهمرغان و زونا كه میرسد، همیشه سوالاتی اینگونه ذهن ما را به خود درگیر میكند: آیا زونا واگیردار است؟ آیا اگر آبلهمرغان گرفته باشیم زونا هم میگیریم؟ آیا زونا فقط در افراد مسن ایجاد میشود؟
نظر شما