سلامت نیوز: پایش آلودگی صوتی در تهران اولین بار از سال 79 آغاز شد. بر اساس اندازه‌گیری‌های انجام‌گرفته در بازه زمانی سال‌های 80 تا 90 شدت آلودگی صوتی تهران هشت تا 9 دسی‌بل افزایش پیدا كرده است. این خبر را حسن مهرآوران مدیر بخش واحد پایش صوت شركت كنترل كیفیت هوای تهران به شرق می‌گوید. او در ادامه می‌افزاید: «افزایش این میزان آلودگی صوتی در 10 سال بسیار زیاد، خطرناك و فاجعه‌بار است.»

عوارض آلودگی صوتی هم برای سلامتی جانوران و هم بر سلامتی انسان‌ها مضر است. همین چند روز پیش بود كه خبر آمد صدای گنجشك‌های امروزی به نسبت گنجشك‌های 50 سال قبل بم‌تر شده است. این را دانشمندان دانشگاه جورج میسون آمریكا با مقایسه آوازهای ثبت‌شده گنجشك‌ها در دهه 1960 و سال 2005 و بررسی اطلاعات در مورد سطح صدا و آلودگی صوتی شهرها و خودروهای موجود دریافتند.

این تحقیقات نشان می‌دهد، در دهه 1960، گنجشك‌های سرسفید به سه گویش آواز می‌خواندند كه سه دهه بعد به دو گویش كاهش یافته و امروزه تنها یك گویش باقی مانده كه به گویش سانفرانسیسكو مشهور است. این آواز از دو آواز دیگر بم‌تر بوده و محققان بر این باورند كه این آسان‌ترین راه برای انطباق با شرایط پرصدای شهری بوده است. البته آلودگی صوتی فقط به بم شدن صدای گنجشك‌ها ختم نمی‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد این آلودگی حتی ممكن است در نهایت به ناشنوایی انسان هم منجر شود. مدت‌هاست كارشناسان درباره این نوع از آلودگی هشدار می‌دهند اما هنوز آن‌گونه كه باید در شهرهای ایران و به ویژه تهران این موضوع جدی گرفته نشده است.

افزایش 10برابری آلودگی صوتی تهران در 11 سال
حسن مهرآوران مدیر بخش واحد پایش صوت شركت كنترل كیفیت هوای تهران در رابطه با اولین سالی كه پایش شدت آلودگی صوتی در تهران انجام گرفت به شرق می‌گوید: «سال 79 این كار را با نصب هشت دستگاه در چند نقطه از شهر آغاز كردیم، هم‌اكنون این تعداد به 45 دستگاه افزایش پیدا كرده و آلودگی صدا در پایتخت به صورت دایم بررسی می‌شود. بر همین اساس در دوره زمانی میان سال‌های 80 تا 90 سنجش آلودگی صدا در تهران نشان داده است در هر سال به صورت میانگین 8/0 دسی‌بل بر شدت این آلایندگی افزوده شده است. مجموع پایش این سال‌ها هم نشان می‌دهد آلودگی صوتی به نسبت سال 80 در حدود هشت تا 9 دسی‌بل زیادتر شده است.» این مقام مسوول در پاسخ به اینكه این مقدار براساس استانداردهای جهانی آلودگی صوتی چگونه است پاسخ داد: «افزایش 9 دسی‌بلی آلودگی صوتی در یك شهر بر اساس استانداردهای زیست‌محیطی و سلامتی برای شهروندان بسیار زیاد، خطرناك و فاجعه‌بار است. در این میان شدت آلایندگی صوتی در كنار اتوبان‌ها در خطرناك‌ترین وضعیت قرار دارد. هم‌اكنون میزان این آلودگی در مناطق مسكونی كنار اتوبان‌های تهران 75 تا 80 دسی‌بل است، در حالی كه بر اساس استانداردهای محیط زیست این مقدار باید در روز 55 و در شب 45 دسی‌بل باشد.» براساس معیارهای اندازه‌گیری شدت صوت، صدای گفت‌وگوی نرمال دو نفر با هم كه فاصله‌ای در حد یك تا دو متر از ما داشته باشند 60 دسی‌بل، اتومبیل سواری روشن 70 دسی‌بل، كامیون‌های سبك و سنگین و مته روشن 80 تا 90 دسی‌بل و صدای یك هواپیمای بویینگ 747 در حالت تیك‌آف 120 دسی‌بل است. وقتی گفته می‌شود آلایندگی صوتی تهران در حد 70 تا 80 دسی‌بل است شبیه این است كه در كنار گوش شما همیشه یك كامیون روشن حضور داشته باشد.

براساس گفته‌های مهرآوران اما هم‌اكنون هیچ خانه مسكونی در كنار اتوبان‌های شهر تهران نداریم كه شدت آلودگی صوتی در آنها در حد و اندازه‌های استاندارد باشد. او همچنین در رابطه با راهكارهای عملی مقابله با این معضل نیز می‌گوید: «اصلی‌ترین عامل آلودگی صوتی در تهران خودروها و به ویژه موتوسیكلت‌ها هستند، همچنین در مناطق 9 و 21 هم فرودگاه و در جنوب هم راه‌آهن به این عوامل افزوده می‌شود. راهكار مقابله با این معضل هم نصب دیوارهای صوتی در كنار اتوبان‌ها، استاندارد كردن خودروها، برقی شدن موتوسیكلت‌ها و انتقال فرودگاه و صنایع به نقاطی با فاصله از مناطق مسكونی است.» مهرآوران همچنین تاكید می‌كند: «به لحاظ معیارهای استاندارد هیچ منطقه‌ای در تهران به لحاظ آلودگی صوتی در وضعیت استاندارد نیست اما در این میان بهترین وضعیت را منطقه 22 و بدترین وضعیت را مناطق 6 و 10 دارند.»

آلودگی صوتی چیست؟
دكتر پروین نصیری استاد دانشكده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی، دانشگاه علوم پزشكی تهران كه در رابطه با آلودگی صوتی تحقیقاتی انجام داده و در قالب جزوه‌ای منتشر كرده است، می‌گوید: «بهترین و ساده‌ترین عاملی كه تفاوت بین صدا و آلودگی صوتی را تشخیص می‌دهد، تفاوت بین احساس و ذهنیت آن است كه به ما می‌گوید اولی صدای خواسته و دومی صدای ناخواسته و آزاردهنده است. برای مثال، گفتاری كه از منزل یا آپارتمان همسایه یا در محل كار از اتاق مجاور شنیده می‌شود می‌تواند مانند سروصدا آزاردهنده، احساس شود و آلودگی صوتی باشد. از طرف دیگر صدای برخاسته از دستگاه تهویه كه مخل آسایش به حساب می‌آید با غلبه بر گفتار ناخواسته و نابجا می‌تواند صدای خواسته محسوب شود.»

براساس گفته‌های این استاد دانشگاه اولین مطالعات انجام‌شده در ایران در این‌باره در سال 51 انجام شد. پس از شكل گرفتن گروه بهداشت حرفه‌ای در دانشكده بهداشت در سال 1351 برای اولین بار مساله سروصدای محیط كار از نظر علمی در یك كارخانه نساجی، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصله از این بررسی نشان داد كه شدت صوت در این صنایع به حدی است كه احتمالا به قدرت شنوایی لطمه می‌زند. مطالعه دیگری كه در همین زمینه در سال 1351 روی كارگران بافنده انجام گرفته گویای همان نتیجه فوق است. علاوه بر این پژوهش دیگری در سال 1356 برای مطالعه تاثیر عواملی چون شدت صدا، سابقه كار و استراحت ضمن كار روزانه روی افت شنوایی حاصله در كارگران همزمان با اندازه‌گیری و تجزیه و تحلیل صدای محیط كار در سه محیط مختلف انجام شده كه با در نظر گرفتن ضوابطی 844 نفر از كل كارگران شاغل در این صنایع انتخاب و آزمایش سنجش شنوایی شدند. بررسی نتایج حاصل از آزمایش سنجش شنوایی و شدت صوت نشان داد كه میزان افت شنوایی حاصله در كارگران رابطه مستقیم با شدت صدای موجود در محیط كار و سابقه خدمت داشته و استراحت ضمن كار روزانه تاثیر معكوس در این زمینه دارد. در تحقیق دیگری كه در سال 1362 در مورد افت دایم و موقت آستانه شنوایی در اثر سروصدای محیط كار نساجی روی 157 نفر كارگر نساج صورت گرفته مشخص شده است كه كارگران جوان حساسیت بیشتری به سروصدای محیط كار دارند در صورتی كه در كارگران مسن‌تر افت كمتر است. افت دایم در كارگران مسن‌تر و با سابقه بیشتر مشاهده شده و به‌طور كلی نتیجه تحقیق گویای ارتباط مستقیم صدای بالاتر از حد مجاز روی آستانه شنوایی و ایجاد كری شغلی است. در كارگرانی كه مدت زیادی در معرض صدا بوده‌اند از نظر شنوایی عقب‌افتادگی اجتماعی ایجاد شده است و شدت صدای 85 دسی‌بل به بالا افت شنوایی قابل اندازه‌گیری به وجود آورده است. علاوه بر این تحقیقات دیگری از این دست در سال‌های 1360 و 1363 تحت عنوان اختلالات شنوایی و گفتاری ناشی از كار در كارگران مشاغل مختلف (بخار، آهنگر، پرس كار) انجام پذیرفته كه اثبات كرده است: نتایج حاصله از بررسی وضعیت گفتاری صوتی این كارگران نشان می‌دهد كه اكثر آنها دچار گرفتگی صدا با درجات مختلف شده‌اند. با وجود شلوغ‌تر شدن شهرها و افزایش آلودگی صوتی در محیط‌های شهری اما پس از آن تاریخ تاكنون اطلاعات دقیقی از آزمایش‌های انجام‌گرفته در زمینه تاثیرات آلودگی صوتی بر شهروندان انجام نگرفته است. این را مسوولان شركت كنترل كیفیت هوای تهران هم تایید می‌كنند.

آلودگی صوتی طرح جامع خاص خود را می‌خواهد
این در حالی است كه در برنامه كاهش آلودگی هوای تهران كه بالاخره پس از 10 سال تاخیر به تصویب هیات وزیران رسید هیچ اشاره‌ای به مساله آلودگی صوتی نشده است. اما این در شرایطی است كه گفته می‌شود تهران جزو شهرهایی است كه بیشترین میزان آلودگی صوتی در دنیا را دارد. در خیابان‌ها و اتوبان‌های پایتخت 8/47 درصد خودروهای سواری و موتوسیكلت‌ها صدایی بالاتر از 81 دسی‌بل تولید می‌كنند. از سویی دیگر اگرچه شورای شهر تهران، شهرداری را ملزم به تهیه برنامه عملیاتی كاهش آلودگی صدا كرده است، اما تاكنون هیچ خروجی و برنامه مشخصی در این‌باره از سوی هیچ نهادی اعلام نشده است. در همین حال رسول‌علی اشرفی‌پور، مدیركل حفاظت محیط زیست تهران به مهر گفته است: «اجرای برنامه‌های رفع آلودگی صوتی بر عهده مدیریت شهری است و براساس قانون، سازمان حفاظت محیط زیست با تدوین، تصویب و ابلاغ استانداردهای حدود آلودگی، وظیفه نظارتی بر منابع تولید آلاینده را انجام می‌دهد. رفع آلودگی صوتی درباره منابع ثابت بر عهده صاحبان آن واحدهاست و درخصوص منابع متحرك ابتدا بر عهده تولید‌كنندگان آن منابع و سپس بر عهده مدیریت شهری است كه منابع متحرك در حوزه آن شهر یا منطقه تردد دارند.» اما یوسف رشیدی مدیر شركت كنترل كیفیت هوای تهران به شرق می‌گوید: «قانون جلوگیری از آلودگی هوا مصوبه سال 74 صراحتا اعلام می‌كند كه مسوولیت نظارت و كنترل آلودگی هوا و صوت بر عهده سازمان محیط زیست است. دوستان محیط زیست اگر ماموریت‌های خود را كه در قانون ذكر شده است یك‌بار مطالعه كنند متوجه می‌شوند مسوولیت حوزه‌های آلودگی آب، خاك، هوا و صوت بر عهده سازمان حفاظت از محیط زیست است.»

او همچنین در رابطه با عدم اشاره به آلودگی صوتی در طرح جامع كاهش آلودگی هوا می‌گوید: «این دو مقوله تا حدودی از هم جدا هستند و به اعتقاد من باید برای مساله آلودگی صوتی طرح جامع جداگانه‌ای به تصویب برسد.» در حالی كه متولیان امور، این معضل جدید شهر را كه سلامتی میلیون‌ها شهروند را تهدید می‌كند به همدیگر پاس می‌دهند، دكتر مصطفی داوری متخصص گوش، حلق و بینی با بیان اینكه آلودگی صوتی شایع‌ترین علت كاهش شنوایی عصبی اكتسابی افراد بزرگسال است، به شرق گفت: «سر و صدای زیاد و آلودگی صوتی نوعی عامل استرس‌زای بیولوژیك است كه نه تنها بر سیستم شنوایی بلكه بر كل بدن انسان اثر می‌گذارد به طوری كه باعث تحریك سیستم اعصاب مركزی، تاثیر بر سیستم غده هیپوفیزوآدرنال و ‌ایجاد اختلالات هورمونی می‌شود و هنگامی كه باعث كاهش شنوایی شود، شخص نمی‌تواند به راحتی با افراد اجتماع ارتباط برقرار كند و این خود باعث كاهش كیفیت زندگی و سلامت روانی او می‌شود.»