اواخر دهه 1940، تب روماتیسمی و بیماریهای روماتیسمی قلب، بیش از نیمی از اختلالات قلبی ـ عروقی را در كودكان دبستانی در ایالات متحده تشكیل میداد.
در جریان جنگ جهانی دوم، فقط در نیروی دریایی ایالات متحده بیش از 20 هزار مورد تب روماتیسمیحاد گزارش شد.
میزان بروز تب روماتیسمی در كشورهای صنعتی تا حدود زیادی كاهش یافته است؛ به طوری كه بیماری نادری محسوب میشود.
با این حال، در بیشتر كشورهای در حال توسعه كه نزدیك به دوسوم جمعیت جهان را در خود جای دادهاند، عفونت های استرپتوكوكی، تب روماتیسمی و بیماریهای روماتیسمی قلب، همچنان به عنوان یك معضل بهداشتی مهم مطرح است. دامنه این مشكل در كشورهای فوق، مشابه وضعیتی است كه 50 سال پیش در آمریكای شمالی وجود داشت.
كاهش میزان بروز تب روماتیسمی حاد و بیماریهای روماتیسمی قلب در كشورهای صنعتی موجب شده است بسیاری از پزشكان و دستاندركاران بهداشت عمومی به غلط تصور كنند این بیماریها دیگر مشكلساز نیست.
با این حال، شیوع غیرمنتظره تب روماتیسمی حاد در مناطق مختلف آمریكای شمالی در دهه 1980 (هم در اطفال و هم در بزرگسالان) نشان داد كه این بیماری بالقوه خطرناك میتواند مجددا ظاهر شود و مشكلات بهداشتی چشمگیری ایجاد كند.
هیچ یك از آنتیبیوتیكها و سایر تمهیدات بهداشت عمومی نتوانستهاند این بیماری را در كشورهای درحال توسعه یا صنعتی ریشهكن كنند. ایران نیز مانند بسیارى از كشورهاى رو به رشد، با این مشكل روبهروست.
عفونت مستقیم قلب، عامل اصلی روماتیسم نیست
هنوز مكانیسم ایجاد تب روماتیسمی به دنبال یك عفونت، به طور كامل روشن نیست. اما به طور كلی سه مكانیسم برای بیماریزایی تب روماتیسمی پیشنهاد شده است: عفونت مستقیم توسط استرپتوكوك گروه A، تاثیر سمی فرآوردههای خارج سلولی استرپتوكوك بر بافتهای میزبان و پاسخ ایمنی غیرطبیعی به یك یا چند آنتیژن ناشناخته یا خارج سلولی كه توسط برخی یا تمام انواع استرپتوكوكهای گروه A تولید میشوند.
امروزه شواهد كافی به نفع این فرضیه وجود ندارد كه عفونت مستقیم قلب، عامل آغازكننده روند بیماری است. علاوه بر این علیرغم اینكه برخی سموم به عنوان عامل دخیل در بیماریزایی پیشنهاد شدهاند، شواهد قانعكنندهای در دسترس نیست.
محققان تلاش كردهاند تا یك پاسخ ایمنی غیرطبیعی را به یك یا چند آنتیژن استرپتوكوك گروه A نشان دهند. احتمال تاثیر عوامل ژنتیك مساعدكننده نیز در برخی افراد، یكی از موارد بحثانگیزی است كه میتواند در بیماریزایی تب روماتیسمی موثر باشد.
عوامل ژنتیك موثر بر میزان حملات، به طور كامل شناسایی نشدهاند. برخی شواهد از این فرضیه حمایت میكنند كه یك پاسخ ایمنی غیرطبیعی به وسیله انسان، این عارضه فوقانی را ایجاد میكند.
تفاوتهایی در پاسخهای ایمنی به آنتیژنهای استرپتوكوكی گزارش شدهاند. شواهد اخیر نشان میدهند یك شاخص سطحی منحصر به فرد روی لنفوسیتهای بیماران مبتلا به تب روماتیسمی و بیماریهای روماتیسمی قلب وجود دارد.
محققان امیدوارند با استفاده از این شاخص، افراد مستعد تب روماتیسمی (به دنبال استرپتوكوكی) را شناسایی كنند.
تشخیص روماتیسم با كشت ارگانیسمهای گلو
هیچ روش آزمایشگاهی اختصاصی برای اثبات تشخیص تب روماتیسمی وجود ندارد. به این ترتیب، ملاك اصلی، تشخیص بالینی است اما به تایید آزمایشگاههای میكروبیولوژی و ایمونولوژی بالینی نیاز دارد.
آزمایشگاههای میكروبیولوژی (میكروارگانیسم) و ایمونولوژی بالینی (ایمن شناسی)، نقش مهمی در تایید تشخیص تب روماتیسمی ایفا میكنند.
باید تلاش كرد تا ارگانیسم از محیط كشت گلو به دست آید، هرچند این كشت تنها در 25 تا 40درصد از بیماران مثبت خواهد بود.
اگر نتیجه آزمون سریع ردیابی آنتیژن منفی باشد، كشت گلو باید انجام شود. هرگاه تشخیص این بیماری مطرح باشد، پیش از آغاز درمان آنتیبیوتیكی بهتر است دو یا سه نمونه كشت داده شود.
در زمان مراجعه، حداقل در 80 درصد از بیماران مبتلا به تب روماتیسمی حاد، عیار آنتیاسترپتولیزین O افزایش یافته است.
اگر دو آزمون دیگر مربوط به آنتیبادیهای استرپتوكوكی انجام شود، در بیش از 95 درصد موارد، شواهدی به نفع عفونت استرپتوكوكی گروهA به دست خواهد آمد.
هرچند بالا بودن عیار آنتیبادی در بیماری، یافته متقاعدكنندهای است، اگر طی مراحل حاد تا نقاهت بیماری بتوان افزایش عیار آنتیبادی را مشاهده كرد، یافته قطعیتری برای وجود عفونت اخیر خواهد بود.
اگر سه آزمون آنتیبادی انجام شود و شواهدی به نفع عفونت به دست نیاید، باید در تشخیص بیماری به طور جدی تجدیدنظر كرد.
دوره طولانی درمان روماتیسم
دو رهیافت درمانی در بیماران مبتلا به تب روماتیسمی حاد ضروری است: درمان آنتیبیوتیكی ضداسترپتوكوك و درمان تظاهرات بالینی بیماری. هنگام تشخیص، تمام بیماران مبتلا به تب روماتیسمی حاد باید درمان ضداسترپتوكوك گروه A دریافت كنند.
علاوه بر اینكه نتیجه كشت گلو در درصد نسبتا بالایی از بیماران هنگام تشخیص منفی است، در سایر بیماران هم ممكن است تعداد اندكی ارگانیسم به دست آید. درمان آنتیبیوتیك باید بسرعت آغاز شود. پس از درمان ضداسترپتوكوكی ابتدایی، پیشگیری ثانویه لازم است تا از عفونت استرپتوكوكی مجدد در دستگاه تنفس فوقانی جلوگیری شود.
با توجه به اینكه خطر عود تب روماتیسمی در پنج سال نخست پس از اولین حمله بیماری بسیار زیاد است، پیشگیری ثانویه حداقل برای این دوره ضروری است.
پس از این مدت، تصمیمگیری درباره ادامه یا قطع پیشگیری ثانویه به وجود بیماری روماتیسمی قلب و خطر تماس با عفونتهای استرپتوكوكی (مثلا دانشآموزان، معلمان، افراد وابسته به حرفههای پزشكی و نظامی) بستگی دارد.
اكثر پزشكان معتقدند پیشگیری ثانویه در افراد مبتلا به حملات عودكننده یا بیماری روماتیسمی دریچهای قلب، باید تا پایان عمر ادامه یابد.
معمولا دوره پیشگیری بسته به شرایط مختلف در هر فرد تعیین میشود. درمان دارویی نیز به تظاهرات تب روماتیسمی به وضعیت بالینی بیمار بستگی دارد.
شیوع تب روماتیسمی حاد، مشابه شیوع عفونتهای استرپتوكوكی گروه A در دستگاه تنفس فوقانی است.
همانند گلودرد استرپتوكوكی، تب روماتیسمی حاد عمدتا اطفال را گرفتار میكند؛ حداكثر میزان بروز بیماری بین پنج تا 15سالگی است.
بیشتر حملاتی كه برای نخستین بار در بزرگسالان ایجاد میشود، اواخر دهه دوم یا اوایل دهه سوم زندگی روی میدهد. بندرت نخستین حملات در دهه چهارم زندگی دیده میشود و عود حملات در دهه پنجم زندگی نیز گزارش شده است.
عوامل خطرساز در ایجاد حملات در افراد بویژه در اپیدمیها عبارتند از: استانداردهای پایین زندگی و زندگی در محیطهای پرجمعیت؛ این بیماری در طبقات پایین اقتصادی ـ اجتماعی شایعتر است.
با این حال، اپیدمیهایی كه اواخر دهه 1980 و اوایل دهه 1990 در ایالت متحده مشاهده شدند، ارتباطی با عوامل فوق نداشتند.
اپیدمیای كه در ایالت یوتا (یكی از ایالات آمریكا) روی داد و بیش از 500 نفر را در مدت 13 سال گرفتار كرد، عمدتا در افراد طبقه متوسط جامعه بود كه براحتی به امكانات بهداشتی دسترسی داشتند بنابراین میتوان نتیجه گرفت خود عامل بیماریزا و همچنین میزان ایمنی میزبان در برابر سروتیپهای شایع در یك جامعه، عوامل موثری هستند كه اهمیت یكسانی دارند.
مطالعات نشان داده است حدود سه درصد از افراد مبتلا به گلو درد استرپتوكوكی گروه A در صورت درمان نشدن، به تب روماتیسمی دچار خواهند شد.
یكی دیگر از عوامل موثر در شیوع تب روماتیسمی، استرپتوكوكهای گروه A هستند كه در یك جامعه وجود دارند.
منبع: جام جم آنلاین
نظر شما