سلامت نیوز: حساسیت بینی مشكل نسبتا شایعی است كه بسیاری از مردم به آن مبتلا هستند. ژن و محیط هر دو در بروز این مشكل موثرند. اگر یكی از والدین به حساسیت بینی مبتلا باشد شانس ابتلای كودك 30‌درصد است و چنانچه پدر و مادر هر دو به حساسیت بینی مبتلا باشند، احتمال گرفتاری كودك به 50‌درصد می‌رسد. بروز آلرژی در هر سنی و در هر دو جنس ممكن است دیده شود. معمولا وقتی فردی به آلرژی مبتلا می‌شود تا مدت‌های زیادی از آن رنج می‌برد. سیستم ایمنی بدن بعضی افراد به‌خصوص كودكان ممكن است با گذشت زمان به تدریج حساسیت خود نسبت به ماده محرك را از دست بدهد و علایم آلرژی به تدریج برطرف شود. آلرژی بینی معمولا فصلی است و در بهار و اوایل پاییز، علایم بیماری عود می‌كند، امـا در مواردی دیده می‌شود كه بیمار در تمام طول سال از آلرژی رنج می‌برد. آلرژی فصلی معمولا ناشی از حساسیت نسبت به مواد محرك بیرون از منزل مثل گرده درختان است امـا آلرژی‌هایی كه در تمام طول سال وجود دارد معمولا ناشی از مواد محرك و حساسیت‌زای درون منزل مثل ذرات ناشی از پر پرندگان یا حیواناتی مثل گربه و... است.

دلایل ابتلا به حساسیت بینی
سیستم بدن انسان به گونه‌ای است كه علیه مواد مضر مثل باكتری‌ها و ویروس‌ها بلافاصله وارد عمل می‌شود. در حساسیت بینی این سیستم ایمنی، مواد بی‌ضرری مثل گرده درختان را ماده ضرردار تلقی كرده و علیه آن وارد عمل می‌شود. عامل شروع حساسیت، ماده آلرژن یا حساسیت‌زاست. وقتی كه ماده آلرژن مثل گرده درخت یا ذرات گرد‌و‌غبار از طریق تنفس وارد بینی و ریه فرد مبتلا به حساسیت بینی می‌شود، بدن این فرد موادی شیمیایی از جمله هیستامین ترشح می‌كند. این مواد شیمیایی باعث بروز علایمی مثل خارش، تورم و آبریزش از بینی می‌شوند. گرده درخت، ذرات به جا مانده از بدن پرندگان و حیوانات خانگی، ذرات قارچ و گرد‌و‌غبار محیط آلرژن‌های شایع هستند. گرده درختان هر منطقه‌ای با منطقه دیگر متفاوت است. از طرف دیگر تاثیر یك گرده خاص روی افراد مختلف نیز متفاوت است. گرده‌های بزرگ و قابل رویت به ندرت ممكن است باعث آلرژی شوند، امـا گرده‌های بسیار ریزی كه به سختی ممكن است دیده شوند، به طور شایعی باعث آلرژی می‌شوند. مقدار گرده موجود در هوا نیز در بروز علایم موثر است. در روزهای گرم و خشك و توفانی میزان گرده موجود در هوا بیشتر از روزهای سرد، مرطوب و بارانی است. باران مقدار زیادی از ذرات را شسته و هوا را تمیز می‌كند.

علایم حساسیت
علایمی كه بعد از تماس با ماده حساسیت‌زا بروز می‌كنند شامل موارد زیر است:
- خارش بینی، دهان، چشم‌ها، گلو و پوست
- آبریزش بینی
- عطسه
- ریزش اشك
- وجود خط عرضی روی پوست بینی
علایمی كه دیرتر ظاهر می‌شوند شامل احتقان و انسداد بینی، سرفه، احساس كیپ شدن گوش و كاهش حس بویایی است. گلودرد، سیاهی دور چشم‌ها، پف زیر چشم‌ها، خستگی، سردرد و خواب‌آلودگی نیز از علایم تاخیری هستند.

تشخیص
معمولا شرح حال بیمار و علایم وی برای تشخیص كافی است. به‌طور مشخص بیمار مبتلا به آلرژی از عطسه‌های مكرر صبحگاهی، آبریزش بینی، خارش و انسداد بینی رنج می‌برد. این علایم معمولا در فصل بهار و شروع پاییز تشدید می‌شوند. تست آلرژی ممكن است نوع ماده‌‌ای را كه بیمار به آن حساسیت دارد مشخص كند. تست پوستی شایع‌ترین روش آزمایش آلرژی است. چنانچه پزشك تشخیص دهد كه بیمار قادر نیست تست آلرژی را انجام دهد، از آزمایش خون هم می‌توان كمك گرفت. میزان ائوزینوفیل خون مبتلایان به آلرژی بالاتر از حد معمول است. با اندازه‌گیری مواد شیمیایی كه بدن طی روند حساسیت ترشح می‌كند و به درون خون وارد می‌شود (مثل ایمونوگلوبین E) نیز می‌توان وجود حساسیت را اثبات كرد. در معاینه بالینی، مخاط داخل بینی كه به طور معمول صورتی پررنگ یا قرمز است، كاملا رنگ‌پریده می‌شود. شاخك‌های بینی بزرگ و متورم هستند و ممكن است پولیپ بینی هم وجود داشته باشد.

درمان
بهترین درمان برای حساسیت بینی، اجتناب و دوری كردن از عامل حساسیت‌زاست. معمولا هر بیماری بعد از مدتی به‌تدریج متوجه می‌شود كه نسبت به چه موادی حساسیت دارد.

خربزه، انگور و طالبی مواد خوراكی
شایعی‌اند كه حساسیت‌زا هستند. روشن است كه به‌راحتی می‌توان از مصرف آنها خودداری كرد، امـا اجتناب از گرده درختان كه در فصل بهار در تمام شهر پخش است، امكان‌پذیر نیست ولی با بستن پنجره‌ها و استفاده از تهویه‌هایی كه هوای بیرون را وارد نمی‌كنند می‌توان از ورود ذرات حساسیت‌زا به درون منزل جلوگیری كرد. جایگزین كردن لحاف و تشك و بالشت‌هایی كه از پشم یا پر حیوانات درست شده است با انواعی كه از مواد صناعی درست شده است و استفاده نكردن از فرش یا موكتی كه پرز تولید می‌كند، روش‌های مثمرثمری است. شست‌وشوی بینی با سرم فیزیولوژیك برای مبتلایان به فرم خفیف حساسیت بینی سودمند است. با این كار ذرات حساسیت‌زا از درون بینی شسته می‌شوند. هر فردی می‌تواند خودش در منزل سرم شست‌وشو را درست كند. برای این كار كافی است نصف قاشق چایخوری نمك را در یك لیوان آب ولرم حل كرده و با آن بینی را شست‌وشو دهد. متاسفانه دارویی كه بتواند به طور كامل حساسیت را ریشه‌كن كند وجود ندارد، امـا درمان ضدآلرژی به خوبی می‌تواند علایم بیمار را به طور موقت برطرف كند. توصیه می‌كنیم در فصلی كه بیمار با عود علایم روبه‌رو می‌شود سعی كند از داروهای ضدآلرژی استفاده كند تا مشكلات ناشی از این اختلال را برطرف كرده و از بروز علایم جلوگیری كند. برای درمان آلرژی بینی می‌توان از آنتی‌هیستامین‌ها، ضداحتقان‌های بینی و داروهای كورتیكواستروییدی بهره گرفت. سازمان بهداشت جهانی (WHO) حساسیت بینی را جزو فهرست بیماری‌هایی قرار داده كه از نظر آن سازمان ثابت شده است «طب سوزنی» برای درمان آنها مفید است.

آنتی‌هیستامین‌ها: آنتی‌هیستامین‌ها برای درمان حساسیت بینی بسیار موثرند. آنتی‌هیستامین دكونژستان، دیفن‌هیدرامین، كلرفنیرآمین مالئات، پرومتازین و لوراتادین از این دسته دارویی هستند. عیب اصلی این دسته دارویی، خواب‌آلودگی پس از مصرف آنهاست. خوشبختانه انواع جدید آن مثل سیتریزین چنین مشكلی ندارند. باید توجه داشته باشید كه چنانچه به مدت طولانی از یك نوع آنتی‌هیستامین استفاده كنید، ممكن است بدن شما نسبت به آن عادت كند و دیگر اثر دارویی لازمه را نداشته باشد. در این صورت لازم است كه آن آنتی‌هیستامین را قطع كرده و به جای آن از نوع دیگری استفاده كنید. نكته دیگر در مورد آنتی‌هیستامین‌ها استفاده آنها برای كودكان است. توجه داشته باشید كه خواب‌آلودگی ناشی از آنتی‌هیستامین‌ها ممكن است روی یادگیری كودكان تاثیرگذار باشد.
داروهای كورتیكواستروییدی: اسپری‌های كورتیكواستروییدی موثرترین دارو برای درمان حساسیت بینی هستند. این اسپری‌ها آنقدر موثر هستند كه ممكن است به تنهایی كافی باشند و بیمار نیاز به مصرف آنتی‌هیستامین یا دكونژستان نداشته باشد. ممكن است یكی، دو هفته طول بكشد تا بهبودی حاصل شود. در مواردی كه علایم بیماری خیلی شدید باشد مصرف كورتیكواسترویید خوراكی به مدت چند روز نیز بسیار سودمند است. استفاده مداوم از این اسپری‌ها باعث خشكی بینی می‌شود. خوشبختانه انواع جدید آن مثل اسپری nasoflo حاوی ذرات ریز چربی نیز هستند بنابراین مشكل خشك كردن بینی را ندارند.

ضداحتقان‌ها: دكونژستان‌ها مثل قطره‌های فنیل‌افرین و نفازولین بینی و همین‌طور پسودوافدرین خوراكی برای درمان گرفتگی بینی ناشی از حساسیت موثرند. قطره و اسپری نفازولین یا فنیل‌افرین را نباید بیش از سه، چهار روز متوالی استفاده كنید. استفاده طولانی‌تر از این مدت باعث می‌شود بینی به این داروها وابسته و معتاد شود به نحوی كه با قطع كردن این دارو داخل بینی پف می‌كند و بیمار مجبور می‌شود برای باز نگه‌داشتن بینی، دایما از این قطره‌ها استفاده كند. ضداحتقان‌ها فشارخون را بالا می‌برند، بنابراین كسانی كه فشارخون بالایی دارند نباید از داروهایی كه حاوی پسودوافدرین هستند، استفاده كنند. این دارو برای مبتلایان به بزرگی پروستات نیز ممنوع است.

حساسیت‌زدایی: اگر مدت زیادی است كه بیمار از حساسیت بینی رنج می‌برد و علایم وی شدید و با درمان دارویی غیرقابل كنترل است ممكن است ایمونوتراپی یا حساسیت‌زدایی روش سودمندی برای كنترل این بیماری باشد. در این روش ابتدا ماده محرك و حساسیت‌زا شناسایی می‌شود سپس مقدار اندكی از این ماده به بدن بیمار تزریق می‌شود و طی یك پروسه درمانی نسبتا طولانی هر بار بر مقدار ماده تزریقی افزوده می‌شود تا به‌تدریج بدن به آن عادت كند. روش حساسیت‌زدایی نیز حساسیت بینی را به طور كامل ریشه‌كن نمی‌كند. علایم حساسیتی حدود 85‌درصد بیماران حساسیت‌زدایی شده به طور طولانی‌مدت بهبود یافته است. بعد از اینكه بیمار به مدت سه تا پنج فصل پی‌درپی علامتی نداشت می‌توان حساسیت‌زدایی را قطع كرد.

عوارض
حساسیت بینی باعث تورم داخل بینی ‌شده این امر به انسداد مجاری سینوس‌ها منجر می‌شود. بسته شدن مجرای سینوس‌ها باعث می‌شود ترشحات در داخل سینوس جمع شده و نتوانند به داخل بینی تخلیه شوند. انسداد مجرای سینوس‌ها و تجمع ترشحات در داخل آنها زمینه‌ساز سینوزیت خواهد بود. پولیپ بینی عارضه دیگر حساسیت بینی است. در مواردی كه حساسیت بینی شدید و طولانی‌مدت باشد مخاط متورم‌شده داخل بینی به تدریج به شكل گوشت اضافی صدفی‌رنگی در داخل بینی آویزان می‌شود و كم‌كم بزرگتر می‌شود و پولیپ بینی را درست می‌كند. رشته‌های عصب بویایی در سقف بینی واقع شده‌اند. برای اینكه بتوانیم بویی را حس كنیم باید ذرات فــرارِ ماده بودار به هنگام دم همراه با هوا وارد بینی شده تا خود را به پایانه‌های عصب بویایی برسانند. حساسیت بینی باعث انسداد داخل بینی می‌شود. این انسداد مانع رسیدن ذرات بودار به داخل بینی می‌شود به همین دلیل است كه حس بویایی مبتلایان به حساسیت بینی كاهش می‌یابد.

منبع: روزنامه شرق