سلامت نیوز: گلوكوم یكی از علل كوری بخصوص در دوران پیری است، اما چنانچه بیمار مورد معالجه قرار گیرد، كوری حاصل از آن قابل پیشگیری است.

گلوكوم بیماری عصب چشم است. عصب بینایی تصویری را كه جلوی ما قرار دارد، از چشم به مغز منتقل می‌كند. گلوكوم (آب سیاه) بیماری‌ای در رابطه با فشار داخل چشم است.

هر قدر فشار داخل چشم بیشتر باشد، احتمال آسیب دیدن عصب چشم بیشتر است. عصب بینایی مانند یك كابل الكتریكی است كه تعداد زیادی سیم دارد.

در عصب بینایی این فیبرهای عصبی هستند كه به سیم تشبیه شده‌اند. بیماری گلوكوم و ازدیاد فشار داخل چشم به این فیبرها آسیب می‌رساند.

هر دسته از اینها صدمه ببیند، نقطه یا لكه سیاهی در میدان بینایی شخص ایجاد می‌كند. یعنی آن قسمت‌هایی از تصویر كه باید توسط این فیبرها به مغز برسد، بر اثر صدمه آن فیبرها، در مغز دریافت و دیده نمی‌شود.

به این ترتیب نقاط كوری در میدان بینایی ایجاد می‌شود. اغلب اشخاص مبتلا به این بیماری به این لكه‌های كور توجه نمی‌كنند تا این‌كه مقدار زیادتری از عصب بینایی​شان آسیب می‌بیند.

چنانچه تمام فیبرهای عصبی آسیب‌دیده از كار بیفتد، به كوری منجر می‌شود. تشخیص بموقع و معالجه آن توسط چشم‌پزشك تنها راهی است كه از صدمه بیشتر عصب بینایی در نتیجه كوری جلوگیری می‌كند.

وقتی فشار چشم بالا می‌رود

مایع زلالی كه در داخل و خارج چشم همیشه در حال جریان است، زلالیه نام دارد. این مایع ارتباطی به اشك چشم ندارد. جریان مایع زلالیه را می‌توان با یك دستشویی كه دائم شیر آب آن باز باشد، مقایسه كرد.

فرض كنید اگر در یك دستشویی، لوله‌ای كه آب از آن خارج می‌شود، مسدود شده باشد، طبیعتا آب در دستشویی جمع می‌شود و فشار آن بالا می‌رود.

در چشم هم گلوكوم مثل بسیاری از بیماری‌ها انواع مختلفی دارد. اگر این محل بسته شود، فشار داخل چشم بالا می‌رود و این بالا رفتن فشار به عصب بینایی آسیب می‌رساند.

گلوكوم مادرزادی شیرخواران: برخلاف تصور كه گلوكوم بیماری افراد مسن است گاهی در نوزادان و شیرخواران هم دیده می‌شود كه منشا مادرزادی دارد و باید جدی گرفته شود. این بیماری می‌تواند هنگام تولد همراه كودك باشد و در بیشتر موارد دوطرفه است.

علائم مشخصه آن ریزش اشك، ترس از نور و بتدریج بزرگ شدن قرنیه و كره چشم و كدورت قرنیه است. هرگاه نوزاد یا كودكی دچار علائم فوق باشد نیاز به ارزیابی و معاینه توسط چشم‌پزشك دارد و در صورت مشكوك بودن لازم است معاینه زیر چشم انجام شود تا از وضعیت چشم آگاهی دقیقی به دست آید. درمان انتخابی گلوكوم مادرزادی جراحی است و تا انتظار برای زمان جراحی دارو تجویز می‌شود.

گلوكوم مزمن با زاویه باز: این نوع آب سیاه شایع‌ترین نوع آن است. این بیماری به علت پیری به وجود می‌آید. كارایی زاویه خروج مایه زلالیه چشم با ازدیاد سن و به مرور زمان كم و فشار داخل چشم بتدریج زیادتر می‌شود. چنانچه این ازدیاد فشار به عصب بینایی صدمه برساند این ضایعه را گلوكوم مزمن با زاویه باز گویند. بیش از 90 درصد گلوكوم بزرگسالان از این نوع است. آسیب عصب بینایی بر اثر این نوع گلوكوم گاه چنان بتدریج و بدون درد صورت می‌گیرد كه شخص مبتلا متوجه آن نمی‌شود تا این‌كه عصب بینایی صدمه جدی و فاحشی پیدا می‌كند.

گلوكوم با زاویه بسته: گاه ممكن است زاویه مایع زلالیه چشم كاملا بسته شود. این موضوع شبیه آن است كه ورقه كاغذی در اطراف راه خروج یك دستشویی شناور بوده باشد و ناگهان وارد لوله خروج آب شود و راه آن را بگیرد و نگذارد آب دستشویی خارج شود. در چشم ممكن است عنبیه مانند این ورق كاغذ عمل كند و زاویه خروج را بگیرد و فشار چشم بسرعت بالا برود. این بیماری را گلوكوم حاد با زاویه بسته می‌گویند.

تشخیص بموقع، بهترین راه پیشگیری

انواع مختلف بیماری گلوكوم عوارض تقریبا مشابهی دارد؛ این عوارض شامل تاری دید، ‌درد شدید چشم، سردرد، دیدن هاله‌ای شبیه رنگین‌كمان اطراف نورها ‌و تهوع و استفراغ می‌شود.

چنانچه كسی این عوارض را احساس كند، بلافاصله باید به چشم‌پزشك مراجعه كند. اگر چشم‌پزشك این نوع گلوكوم را كه حاد است بسرعت درمان نكند، خطر كور شدن بیمار در پیش است.

اگر بسته شدن زاویه خروج مایع زلالیه چشم بتدریج انجام شود و درد نیز شدید نباشد، این نوع گلوكوم را گلوكوم مزمن با زاویه بسته می‌گویند. این نوع بیشتر در نژادهای آفریقایی و آسیایی اتفاق می‌افتد.

بهترین راه تشخیص برای گلوكوم ‌آن است كه شخص هر از گاهی به‌طور منظم برای معاینه به چشم‌پزشك مراجعه كند كه در صورت بیماری، در مراحل اولیه تشخیص داده و درمان شروع می‌شود.

طی معاینه كامل، چشم‌پزشك اقداماتی همچون اندازه‌گیری فشار داخلی چشم (تونومتری)، معاینه زاویه جریان خروج مایع زلالیه چشم (گونیوسكوپی)، معاینه و ارزیابی صدمات وارده بر عصب بینایی (افتالموسكوپی) و آزمایش میدان بینایی بر دو چشم (پریمتری) را انجام می‌دهد.

بعضی تست‌ها ممكن است لازم نشود، اما اگر گلوكوم مزمن وجود داشته باشد، لازم است این تست‌ها و معاینات به‌طور منظم انجام شود تا از میزان صدمات وارد شده به چشم توسط فشار زیاد در طول زمان اطلاع حاصل شود.

اگر تنها فشار چشم بالا باشد به این معنی نیست كه بیمار گلوكوم دارد. دكتر چشم‌پزشك اطلاعاتی را كه از معاینه این نوع بیماری به دست می‌آورد، روی هم می‌گذارد تا تعیین كند چه اندازه خطر وجود بیماری می‌رود.

در بیمارانی كه فشار چشم بالا دارند، عواملی همچون ازدیاد سن، نزدیك‌بینی، نژاد آفریقایی، داشتن سابقه فامیلی و داشتن سابقه كم‌خونی یا شوك از مهم‌ترین عواملی هستند كه خطر ایجاد گلوكوم یعنی آسیب دیدن عصب بینایی بر اثر فشار را بیشتر می‌كنند.

چشم‌پزشك مجموعه عوامل را با هم می‌سنجد و بعد تصمیم می‌گیرد آیا بیمار احتیاج به معالجه دارد یا این‌كه باید فقط او را تحت نظر بگیرد و مرتب فشار چشمش را چك كند. تا این‌كه با بروز اولین علائم صدمه عصب بینایی اقدام كند.

صدمات گلوكوم برگشت ناپذیر است

صدمات وارده به گلوكوم قابل برگشت نیست. قطره‌های چشمی، داروهای خوراكی، لیزردرمانی و عمل جراحی برای كمتر كردن سرعت صدمه چشم یا جلوگیری از صدمات بعدی به كار می‌رود.

در هر نوع گلوكوم معاینات منظم دوره‌ای از نظر پیشگیری از كوری بسیار مهم‌ است. از آنجا كه گلوكوم می‌تواند بدون این‌كه بیمار خودش احساس كند، پیشرفت نماید، از این رو چشم‌پزشك نیز ممكن است نوع درمانش را در طول زمان عوض كند.

درمان دارویی گلوكوم:ازدیاد فشار چشم با قطره‌های چشمی كه باید چند بار در روز استفاده شود، معمولا قابل كنترل است. بعضی اوقات همراه این قطره‌ها، قرص نیز به بیمار می‌دهند. این داروها فشار چشم را پایین می‌آورد و به این ترتیب یا باعث كمتر ساخته شدن مایع زلالیه می‌شود یا این‌كه به جریان یافتن مایع از زاویه خروج بهبود می‌بخشد. برای این كه داروها كارایی كامل خود را داشته باشد باید منظم مصرف شود. بیمار حتما در مراجعات خود به پزشكان دیگرش نیز باید موضوع استفاده از داروهای چشمی‌اش را به آنها یادآوری كند. داروهای گلوكوم ممكن است عوارض جانبی داشته باشد. پس باید بیمار چنانچه عارضه جانبی دارویی را حس كرد به پزشكش مراجعه و آن را بازگو کند. بعضی قطره‌های چشمی باعث بروز مشكلاتی همچون احساس سوزش، قرمز شدن چشم، تاری دید، سردرد و اختلال در نبض و ضربان قلب یا تنفس می‌شود.

قرص‌ها نیز بعضی اوقات باعث احساس سوزش در انگشتان دست و پا، احساس گیجی، بی‌اشتهایی، نامنظمی كار روده، سنگ كلیه و كم‌خونی یا مستعد شدن خونریزی می‌شود.

جراحی با لیزر: جراحی با لیزر ممكن است برای انواع مختلف گلوكوم مفید باشد. لیزر معمولا به 2 طریق استفاده می‌شود. در گلوكوم با زاویه باز، خود سیستم جریان پیدا كردن مایع زلالیه را درمان می‌كند. در اینجا از لیزر به این منظور استفاده می‌شود كه راه خروج مایع را بزرگ‌تر كند تا فشار داخل چشم كنترل شود. در گلوكوم با زاویه بسته با لیزر سوراخی در عنبیه ایجاد می‌كنند كه مایع زلالیه خارج شود.

عمل جراحی در گلوكوم: وقتی برای كنترل گلوكوم عمل جراحی مورد نیاز است، چشم‌پزشك از وسایل ریز مینیاتوری استفاده می‌كند كه كانال خروج جدیدی برای مایع زلالیه ایجاد كند تا مایع جمع‌شده اضافی از چشم خارج شود و مثل چشم عادی مایع مدام در جریان باشد. گرچه عوارض عمل جراحی مدرن گلوكوم بسیار نادر است، اما امكان اتفاق افتادنش همانند هر جراحی دیگری موجود است. جراحی تنها در صورتی توصیه می‌شود كه چشم‌پزشك تشخیص دهد عمل جراحی خطرش كمتر از این است كه اجازه دهد تخریب عصب بینایی ادامه یابد.

جلوی كوری را بگیریم

معالجه گلوكوم به تیمی احتیاج دارد كه عبارت از خود بیمار و دكتر معالجش است.

چشم‌پزشك می‌تواند برای گلوكوم مریض نسخه بنویسد اما این فقط خود بیمار است كه می‌تواند او را مطمئن سازد كه قطره‌ها و قرص‌هایش را استفاده خواهد كرد.

هرگز نباید بیمار داروهایش را بدون مشورت پزشك قطع كند یا تغییر دهد.

برای هرگونه تغییری معاینات و آزمایش‌های مكرری لازم است و بیمار باید به خاطر داشته باشد این بینایی اوست كه در معرض خطر است.

پس باید سهم خود را در حفظ بینایی‌اش ادا كند. فراموش نکنید معاینات منظم می‌تواند از كوری جلوگیری كند، در صورتی كه برخی نكات رعایت شود.

هركس سنش بالاتر از 39 سال باشد باید هر سه تا پنج سال یكبار معاینه شود.

هركس یكی از افراد فامیلش به گلوكوم مبتلاست یا از نژاد آفریقایی است یا سابقا مورد اصابت ضربه‌ای جدی به چشم قرار گرفته یا این‌كه داروهای كورتون‌دار مصرف می‌كند باید هر دو سال یكبار معاینه شود.

منبع: جام جم آنلاین