سلامت نیوز :  "آسم" یک کلمه یونانی قدیمی به معنی نفس زدن است. دانشمندانی مثل سقراط، ارسطو و ابوعلی سینا در مورد این بیماری مطالب زیادی نوشته‌اند و توصیه‌هایی نیز داشته‌اند. به طور کلی در این بیماران تماس راه‌های هوایی، افزایش واکنش نسبت به محرک‌های مختلف را نشان می‌دهد و متعاقب آن راه‌های هوایی تنگ شده و نفس کشیدن برای فرد مشکل می‌شود و فرد دچار علایم آسم می‌گردد.

انواع بیماری آسم

دکتر مریم محلوجی راد فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی در گفت‌و‌گو با سینانیوز تصریح کرد: «عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد بیماری‌های آلرژیکی موثر هستند. در بخش ژنتیک اقدامات چندانی نمی‌توانیم انجام دهیم اما در عوامل محیطی می‌توان تغییراتی ایجاد کرد.» وی درباره عوامل محیطی گفت: «آلرژی و حساسیت‌ها، آلاینده‌ها و همچنین روش و سبک زندگی عوامل محیطی هستند. آلرژی‌ها در دو بخش داخل منزل و خارج از منزل تقسیم می‌شوند.» این فوق تخصص آلرژی و ایمونولوژی افزود: «گرده‌های گل‌ها، علف‌های هرز و... در خارج منزل و سوسک‌ها، کپک‌ها، تماس زیاد با حیوانات خانگی و... در داخل منزل آلرژی زا هستند. باید این عوامل مورد شناسایی قرار گرفته و از تماس با آن‌ها دوری کرد.» وی در زمینه آلاینده‌ها توضیح داد: «دود اتومبیل‌ها، دود کارخانجات، اسپری‌های حشره کش، شوینده‌ها، دود سیگار و... که کنترل ان‌ها تا حدی به عهده خانواده‌ها و در سطح کلان به عهده مسئولین است.»

این بیماری در چه افرادی بیشتر دیده می‌شود؟

شیوع این بیماری از ۱۵-۵ درصد در بین افراد متغیر است و بیشتر، افراد زیر ۱۲ سال دچار آسم می‌شوند. حدود ۵۰ درصد افرادی که آسم دارند، زیر سن ۱۲ سالگی، ۲۵ درصد قبل از ۴۰ سالگی و ۲۵ درصد بعد از ۴۰ سالگی به آسم مبتلا شده‌اند. نسبت ابتلا در مردان به زنان حدود ۲ به ۱ می‌باشد، ولی بعد از بلوغ این اختلاف شیوع از نظر جنسی برطرف می‌شود و تقریباً هر دو جنس به یک اندازه مبتلا می‌شوند.

پیشگیری از آسم در ایران

دکتر مسعود موحدی دبیر انجمن آسم و آلرژی ایران در گفت‌و‌گو با خبرنگار سینانیوز عنوان کرد: «برخی از کشور‌ها توانسته‌اند افزایش بیماری آسم را کنترل کنند اما در ایران متاسفانه این امر به ویژه در شهرهای بزرگ صورت نگرفته است چرا که در این شهر‌ها غلظت آلاینده‌ها بالاست و افراد به بیماری‌هایی مانند آسم و عوارض مزمن ریوی مبتلا می‌شوند.» رئیس مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی در زمینه آلودگی هوای شهرهای بزرگ نیز تاکید کرد: «آلودگی هوای شهرهای بزرگ از عوامل ایجاد کننده و تشدید کننده آسم هستند و در ایران حدود ۱۵ شهر هوای آلوده دارد. از سوی دیگر استرس‌ها و هیجانات روحی و روانی و مصرف سیگار می‌تواند در ابتلا به آلرژی و آسم موثر باشد.»
وی با بیان اینکه در این ۱۵ سال گذشته اقدامات زیادی با محوریت کمیته آسم و آلرژی صورت گرفته، اعلام کرد: «یکی از کارهای مهمی که سه سال قبل انجام شد تدوین کتاب راهنمای ملی آسم بود. در این کتاب استانداردهای تشخیص، پیشگیری و درمان مناسب آسم متناسب با پیشرفت‌های روز دنیا تدوین شد و پزشکان لازم است که این معیار‌ها را رعایت کنند و شاهد رفتارهای سلیقه‌ای نباشیم. البته این کتاب قرار است سه تا چهار سال یکبار به روز رسانی شود.» دکتر معین با اشاره به اینکه قرار است اولین برنامه جامع کنترل آسم و بیماری‌های مزمن تنفسی تدوین شود، اذعان کرد: «این برنامه از ۴-۵ سال قبل در کمیته آسم مورد مطالعه قرار گرفت و در حال حاضر در اداره مدیریت بیماریهای غیرواگیر وزارت بهداشت کارهای نهایی آن انجام شده است.» وی افزود: «قرار است در برنامه‌ای راهبردی امکانات تشخیصی، دارویی و درمانی برای بیماران پیش بینی شود و این امکانات تا حد امکان تحت پوشش بیمه قرار گیرند تا بیماران بیشتری بتوانند از آن استفاده کنند.»

آمار‌ها از شیوع بیماری آسم چه می‌گویند؟

در حال حاضر ۳۰۰ میلیون نفر در سطح جهان مبتلا به بیماری آسم هستند و در ایران نیز بر اساس آخرین تحقیقات انجام شده ۱۳. ۱۴ درصد از کودکان و نوجوانان نشانه‌های بالینی آسم مانند سرفه، خس خس و تنگی نفس را از خود بروز می‌دهند و ۵. ۱ تا ۷. ۵ درصد از موارد تشخیص آسم قطعی شده است. دکتر مهدی نجمی رییس واحد بیماری‌های تنفسی اداره بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت با بیان اینکه بیش از یک و نیم میلیارد نفر در جهان به بیماری‌های مزمن تنفسی مبتلا هستند، تصریح کرد: «یک پنجم از جمعیت جهان بیماری مزمن داشته که ۳۰۰ میلیون نفر از آن‌ها به آسم مبتلا هستند. بر اساس پیش بینی‌های صورت گرفته تا سال ۲۰۲۵، ۱۰۰ میلیون نفر به این جمعیت افزوده می‌شود که شمار زیادی از آن‌ها کودک و نوجوان هستند.» وی با اشاره به اینکه امروزه بیماری‌های غیرواگیردار بیشترین بار را به خود اختصاص دادند، گفت: «بیماری آسم آمار مرگ و میر بالایی ندارد اما موجب ناتوانی افراد می‌شود. سالانه ۲۵۰ هزار نفر از مردم جهان بر اثر ابتلا به این بیماری جان خود را از دست می‌دهند. در کشورهای جهان ۴ بیماری قلبی عروقی، سرطان‌ها و دیابت و بیماری‌های مزمن تنفسی بیشترین میزان مرگ و میر را به وجود می‌آورند.» وی افزود: «در کشور ما در سال ۱۳۸۳ مطالعه‌ای در ۲۹ استان کشور انجام شد که بر اساس نتایج این مطالعات، در آن سال حدود ۲ هزار و ۷۱۲ نفر بر اثر ابتلا به آسم جان خود را از دست دادند، ‌هزینه اقتصادی این بیماری معادل با مجموع هزینه‌های بیماریهایی مانند ایدز و سل است و هم رتبه با دیابت و آلزایمر محسوب می‌شود.»

آسم چه تبعاتی دارد؟

دکتر معین درباره تبعات بیماری آسم در جامعه تصریح کرد: «غیبت از مدرسه و محل کار، کاهش بهره وری، صرف هزینه‌های زیاد برای دارو، درمان و بستری، بخشی از تبعات ابتلا به آسم است و بر اساس تحقیقات انجام شده ۲۰ تا ۳۰ درصد از مردم ایران به یکی از آلرژی‌ها مبتلا هستند.»

یک توصیه!

رییس مرکز تحقیقات ایمونولوژی، آسم و آلرژی هشدار داد: «بیماران باید بدانند که آسم و آلرژی مانند بیماری‌های عفونی، سریع بهبود پیدا نمی‌کند و با آنتی بیوتیک قابل درمان نیست بلکه زمینه‌های ژنتیک دارد و بیماری مزمن محسوب می‌شود و ارتباط بیمار با پزشک در بلندمدت حفظ شود. از سوی دیگر همکاری خوب و دقیقی باید بین پزشک، بیمار و خانواده بیمار انجام شود تا داروهای تجویز شده به طور دقیق مصرف شود.» وزیر اسبق بهداشت در زمینه تجویز بی‌رویه آنتی بیوتیک‌ها از سوی برخی پزشکان تصریح کرد: «برخی از پزشکان هربار که بیمار به آنان مراجعه می‌کند برای او آنتی بیوتیک تجویز می‌کنند این در حالی است که بیشتر عفونت‌های تنفسی ویروسی هستند و احتیاجی به مصرف آنتی بیوتیک برای درمان‌ آن‌ها نیست.» معین با اشاره به داروهای استنشاقی به عنوان یکی از داروهای مبتلایان به آسم اظهار کرد: «خط مقدم درمان بیماری‌های آسم اسپری‌ها هستند اما باورهای غلطی در زمینه استفاده از آن‌ها وجود دارد و گمان می‌شود که اسپری باعث عوارضی مانند کوتاهی قد می‌شود این در حالی است که بر اساس مطالعات انجام شده اسپری‌ها چنین عوارضی را برای بیمار ایجاد نمی‌کنند و اگر اسپری‌های کورتونی به میزان تجویز شده مصرف شوند باعث کوتاهی قد به طور دائمی نمی‌شود.» وی ادامه داد: «علاوه بر آن لازم است اسپری‌ها در بلند مدت استفاده شوند چون مصرف کوتاه مدت آنان عود بیماری را در پی دارد. از سوی دیگر اسپری‌ها به وسیله ابزارهای کمکی مصرف شوند چون در غیر این صورت مواد اسپری به ریه‌ها نمی‌رسد و ممکن است عوارضی را برای بیمار به همراه داشته باشد.»

حاملگی و آسم

می‌توان گفت جدی‌ترین مشکل دوران بارداری آسم می‌باشد. در واقع، آسم تقریباً ۷ درصد از زنان در سنین باروری را درگیر می‌کند. آسمی که بخوبی کنترل شده باشد معمولاً خطر چندانی برای مادر و جنین ایجاد نمی‌نماید. اگر چه آسم کنترل نشده، بندرت کشنده می‌باشد، می‌تواند مشکلات جدی برای مادر ایجاد نماید شامل فشارخون بالا، ‌مسمومیت خونی و زایمان زودرس. در مورد جنین، اختلالات ناشی از آسم کنترل نشده مادر عبارتند از: افزایش احتمال مرده زایی، زایمان رودرس، کاهش رشد جنین، کاهش وزن جنین.

حدود ۹۰ درصد آسم در کودکان، نوعی آلرژی تنفسی است

حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد آسم در کودکان را نوعی آلرژی تنفسیاست. حدود ۵۰ درصد آسم در بزرگسالان نیز نوعی آلرژی تنفسی است. آلرژی‌های مختلف می‌توانند همزمان با یکدیگر در یک فرد وجود داشته باشد که درمان در این موارد باید بسیار دقیق باشد. از طرف دیگر آسم یک بیماری ارثی است که عوامل محیطی می‌توانند در بروز آن بسیار موثر باشند.

استفاده از ماسک در مقابل آلاینده‌های شیمیایی هوای تهران موثر نیست

رییس انجمن آسم و آلرژی استفاده از ماسک را برای آلاینده‌های شیمیایی در هوای تهران موثر ندانست و گفت: «ما استفاده از ماسک در فضای گردوغبار و گرده‌ها را توصیه می کنیم.»

سخن آخر

لازم است بیماری‌های آسم و آلرژی و بیماری‌های مزمن تنفسی جزو اولویت‌های سیستم بهداشت و درمان کشور تلقی شوند. در این جهت نه تنها لازم است وزارت بهداشت اقداماتی انجام دهد بلکه شرکت‌های خودروسازی، شهرداری‌ها و محیط زیست نیز باید با هم همکاری کنند تا بتوانند عوامل خطرزا در ابتلا به این دسته از بیماری‌ها را کنترل کنند.