سلامت نیوز: عصر حاضر را با وجود عناوین مختلفی كه به آن اختصاص داده اند، می توان عصر استرس و فشار روانی نیز دانست، امروزه با ورود ابزارآلات و تكنولوژیهای جدید و پیچیده و روابط اجتماعی كه در اثر این گونه تكنولوژیهای شكل گرفته و بسیاری از مسائل ناشی از آن، موجب شده كه در كنار خدماتی كه در اختیار ما می گذارند تا حدودی آرامش و آسایش انسانها را سلب نمایند و زندگی را وارد مرحله جدیدی از اضطراب و به تبع آن استرس و فشار روانی كنند. كمتر جنبه هایی از زندگی هست كه تحت تأثیر این پدیده روانی قرار نگرفته باشد. یكی از این جنبه های مهم در زندگی امروزی شغل و مسئله اشتغال است، اشتغال به شغلی كه علاوه بر تأمین نیازهای مادی انسانها نیازهای روانی آنها را نیز تأمین می كند. لازم به ذكر است كه یكی عارضه های جدید به سبك مدرن، وجوه استرس و بعضا اضطراب در محیط كار است.

غالب بررسی ها نشان داده است كه بیشتر افراد با اینكه در فرایند دشوار كاریابی دچار استرس و درماندگی می شوند، پس از موفقیت و ورود به عرصه كار باز هم در برخی از موارد با پیامدهای روانی منفی حاصل از شغل روبه رو می شوند. با توجه به گستره وسیعی كه استرس و اثرات عمیق و جانبی آن در كار و زندگی روزانه افراد دارا است، توجه جدی و ویژه به آن ضروری می باشد. گفتنی است كه هیچ كس، در هیچ سمتی از این امر مستثنی نبوده و حتی یك روانشناس هم ممكن است با بروز تغییراتی در زندگی شغلی خود دچار استرس شود، با این حال در عصر حاضر همه و همه ملزم به پذیرش و رویارویی با این گونه تغییرات هستیم. روحیات انسان به گونه ای شكل گرفته اند كه با بروز تغییرات، خواه ناخواه در او استرس ایجاد می شود. استرسهایی كه از فعالیتهای شغلی ناشی می شوند به عنوان تهدیدی برای سلامت جسمانی به شمار می روند.

این امر همچنین ساختار و شاكله زندگی او را بر هم ریخته و در مواردی سلامت بخش های مختلف بدن او را نیز به خطر می اندازد. در چند سال اخیر برنامه هایی در خصوص توجه به اثرات درمانهای روانشناختی در كاهش استرس شغلی شكل گرفته و تعدادی از مشاوران شغلی، روان درمانگران و روان پزشكان در كلینیكهای مشاوره از تكنیكهای مقابله ای موجود با آن استفاده می كنند. افراد در انتخاب شغل باید چند شاخص مهم را در نظر بگیرند كه یكی از این شاخص ها همخوانی و تناسب شغل با حالات و روحیات فرد است. لازم به ذكر است كه در كنار این همخوانی و تناسب است كه فعالیتهای افراد تبدیل به توسعه، پیشرفت و در نهایت بهره وری می شوند و در غیر این صورت فرد تحت تأثیر جنبه های مخرب استرس شغلی قرار می گیرد و موجب بروز تنیدگی در سلامت جسم و روان، خانواده و در نهایت اجتماع می شود. اگر بخواهیم تعریف جامعی از استرس شغلی داشته باشیم، می توان گفت نوعی كنش متقابل بین شرایط كار و ویژگی های فردی است به گونه ای كه خواسته های محیط كار (در نتیجه فشارهای مرتبط با آن) بیش از میزانی است كه فرد از عهده آن براید و در ادامه می توان گفت استرس شغلی یك بیماری مزمن است كه د رنتیجه شرایط سخت كاری به وجود آمده و بر روی عملكرد فردی و سلامت جسمی و ذهنی فرد تاثیر می گذارد.
دلیل اصلی تعداد بسیار زیادی از مشكلات روحی و روانی به طور مستقیم از استرس شغلی نشات می گیرد، به گونه ای كه اگر به مطالعه بیماریهای جسمانی پرداخته شود، نتیجه گرفته می شود كه 89 درصد همه این بیماریها با استرس مرتبط می باشد. از پیامدهای استرس شغلی علاوه بر اختلال در سلامت جسم و روان می توان به كاهش كمیت و كیفیت عملكرد و بهره وری، افزایش میزان بروز حوادث حین كار، عدم رضایت شغلی، ترك خدمت، تاخیر، غیبت كاركنان، فشارهای عصبی شدید و مصرف موادمخدر... می توان اشاره كرد كه در نهایت به صورت فرسودگی شغلی ظاهر می گردد. براساس پیش بینی های مؤسسه سلامت و ایمنی انگلستان در طی سالهای 2007 تا 2009 بیش از 5/13میلیون روز كاری و سالیانه بیش از 4میلیارد پوند خسارت به خاطر صدمات وارده از استرس های شغلی گزارش شده همچنین اعتیاد به مشروبات الكلی به عنوان پیامدی از استرس شغلی سالانه بیش از 20میلیارد دلار هزینه برای صنایع آمریكا ایجاد می كند.

 متأسفانه در كشور ما نیز تحولات شغلی گوناگونی مانند تغییرات سازمانی، تعویض های پی درپی مدیران، تغییر حقوق و دستمزد، تصویب دستورالعملهای مختلف و... در خیلی از مواقع موجب تحلیل رفتن نیروهای كاركنان شده و آنها را از پیامدهای استرس شغلی كه به آن اشاره كردیم مستثنی نمی سازد و در پی این پیامدها عوارضی ناشی می شوند كه می توان به آنها اشاره كرد: حواس پرتی، دلواپسی، عصبی بودن، سردردهای مزمن، بالا رفتن فشار خون، زخم معده، بی خواب و نگرانی و... همگی از عوارض ناشی از استرس شغلی می باشند.

لازم به ذكر است كه در كنار عوامل محیطی عوامل فردی نیز در به وجود آمدن استرس شغلی مؤثرند. از عوامل مهم وابسته به فرد می توان به تیپ شخصیت، وضعیت اجتماعی اقتصادی و عوامل دموگرافیك مانند جنس، سن، تاهل، و از عوامل وابسته به محیط به عواملی چون محیط جغرافیایی اشاره نمود. خصوصیات شخصیتی وابسته به دو دسته تیپ شخصیتیA و B تقسیم بندی می شوند. افراد تیپ شخصیتA به دلیل برخورداری از ویژگیهایی مانند داشتن انرژی زیاد، رقابت جویی، جاه طلبی، بی حوصلگی و ستیزه جویی، عصبانیت زود هنگام و بعضی از خصوصیات دیگر در مقابل آثار مخرب استرسهای روزمره به خصوص استرس شغلی آسیب پذیری بیشتری را نسبت به تیپ شخصیتB، كه افرادی آرام هستند نشان می دهند، مطالعات دیگر نشان داده اند كه ویژگیهای جغرافیایی یكی از عواملی هستند كه باعث استرس در افراد می شوند بر این اساس ویژگی هایی مانند درجه حرارت بالا، دوری از خدمات شهری، شرجی بودن، عدم دسترسی به امكانات بهداشتی و درمانی، دوری از خانواده، شركت در ماموریتهای سخت، و... به عنوان عوامل جغرافیایی استراس زا مورد مطالعه قرار گرفته اند.

همچنین طبق مطالعاتی كه صورت گرفته بیشترین میزان استرس شغلی به ترتیب در نواحی كوهستانی، مركزی، كوه پایه ای بیرونی و نهایتا خزری مشاهده گردید. در نواحی خزری كه هم از نظر خاك و هوا شرایط معقولی داشته و هم نوسانات دما در كمترین حالت ممكن است و دارای میانگین بارش زیادتری است میزان استرس كمتر است. بعد از ناحیه خزری، نواحی كوهپایه ای بیرونی دارای استرس كمتری هستند. این نواحی كه عمدتا منطبق بر زاگرس غربی و جنوب غربی و كوهپایه ای شمال شرقی كشور است بعد از نواحی خزری دارای بیشترین میزان بارش و نوسانات كمتر دما در طول سال هستند و به همین دلیل دارای استرس كمتری می باشد. نواحی مركزی دارای عوامل استرس زای بیشتری است و این با نوسانات اقلیمی و سایر امكانات خدماتی در ارتباط است.

بیشترین استرس را نواحی كوهستانی متحمل می شوند. در این ناحیه احتمالا نوسانات شدید دما، شیب زمین و مشكلات مربوط به ارتباطات و به طور كلی شرایط سخت محیط طبیعی است. همه این شرایط (فردی و محیط) مسبب حالتی هستند كه به آن استرس شغلی می گویند كه از نتایج آن علاوه بر مواردی كه به آن اشاره كردیم می توان افسردگی، خستگی، ناامیدی، عصبانیت در حد افراطی، مشكلات خانوادگی، بیماری های جسمانی از قبیل: بیماری های قلبی، میگرن، سردرد، سوءهاضمه و دیسك كمر را نام برد. علاوه بر عوامل فردی و محیطی استرس زا می توان به عوامل و منابع فشارزایی سازمان هم اشاره نمود. در یك محیط اداری و سازمانی خوب شرایط و وضعیت طوری می باشند كه در آن علاوه بر بازدهی و كارایی مطلوب به سلامت جسمانی و روانی كاركنان هم توجه شود. ولی متأسفانه این مسئله كمتر مورد توجه قرار می گیرد و بعضاً خود سازمان و مؤسسات با سیاستها، تصمیمات اتخاذ شده، عملكردها و فرایندهای حاكم بر آن و... منشا بیماریها و پریشانی ها و ناراحتی های روحی و روانی برای افراد آن مؤسسه می باشد. در كنار این عوامل منابع فشارزای دیگری وجود دارد مانند:

1- رئیس یا مدیر،
2- اضافه نقش یا پرنقشی. این حالت زمانی ایجاد می شود كه حجم كارها زیاد و با زمان معین شده برای فرد تناسب معقولی ندارد، 3-یكنواختی و تكراری بودن نقشها. همه اینها می توانند جزء منابع فشارزا بشمار روند. اما در آخر لازم می دانم كه راههای كنترل استرس شغلی را بیان كنم امید است كه راهكارهای موجود بتوانند شما را در حل مشكلات مربوط به استرسهای شغلی یاری نماید. در این بخش شما را با تعداد زیادی از راه حل های موجود آشنا می كنم. شاید بتوان گفت یكی از مهم ترین راهكارها این باشد كه افراد تغییرات موجود در جایگاه شغلی یا موقعیت خود را بپذیرند و سعی كنند خود را از گزند استرس در امان نگه دارند، زمانی كه احساس می كنید تحت تأثیر استرس شدید قرار دارید، سعی كنید به هیچ وجه به سیگار، موادمخدر و سایر مواد مخرب روی نیاورید، وقت مطلوبی را با خانواده تان صرف كنید این امر به منزله یك نوع حمایت محكم عاطفی و اخلاقی برای شما به شمار می رود، افكار نامطلوب را از ذهن خود برانید و روشهای مثبت را برای مقابله با استرس بكار بندید، به اندازه كافی استراحت كنید و تغذیه مناسب داشته باشید، سعی كنیم مثبت اندیش باشیم و این را به دیگران انتقال دهیم، از روشهای آرامی یا ریلكسیشن استفاده كنیم، از این روش می توان در برخورد با غالب مشكلات استفاده كرد، سعی كنیم روابط اجتماعی خود را گسترش داده و همچنین از تجربیات دیگران استفاده كنیم، در صورت بروز استرس مزمن به مشاور و روانپزشك مراجعه كنید. سخن پایانی: اگر چه اكنون در دنیایی زندگی می كنیم كه شاهد تغییرات گسترده ای در عرصه های گوناگون آن هستیم و هر روزه افسردگی، استرس و... در زندگی افراد بیشتر نمایان می شود و سنگینی زندگی را چندان می كند. اگر لحظه هایی را سپری می كنیم كه تنهایی به اوج خود می رسند باید بدانیم خدایی هست كه می توان در كنار او آرامش، آسایش و در یك كلام بهترین ها را تجربه كرد و از گزند همه اتفاقات و رخ دادهای مخرب زمانه در امان ماند.
    
منبع: روزنامه کیهان