سلامت نیوز :در هوای گرم و شرجی اهواز توی خیابان در حال راه رفتن هستی؛ احساس می‌کنی از آسمان آتش می‌بارد توی سرت و کف زمین هم مثل تنور نانوایی، داغ است. دمای 60 درجه‌ای هوا چنان روی تو اثر کرده که می‌توانی جوش آوردن را احساس کنی. فکر می‌کنی در یک لحظه همه آب بدنت تبخیر شده و دیگر توان راه رفتن نداری. عرق از سر و رویت می‌چکد و دلت یک نوشیدنی خنک می‌خواهد تا از گرمای وجودت کاسته شود؛ ناگهان یک بستنی فروشی نگاهت را تسخیر می‌کند و به سویش می‌روی...

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا ؛ منطقه خوزستان، آن قدر بستنی فروشی‌های رنگارنگ اطراف شهرمان وجود دارد که نیاز نیست دنبالشان بگردی. هر طرف بروی یکی از آنها را می‌بینی. البته ظاهرشان کمی باهم فرق دارد و هر کدام شان رنگ و بویی دارند. بعضی از آنها رنگی هستند و از دور جلب توجه می‌کنند؛ ظرف‌های فلزی را توی ویترین‌هایی پرنور قرار داده‌اند و توی هر کدام از ظرف‌ها بستنی‌هایی به رنگ‌های مختلف وجود دارد.

بعد می‌توانی جلوی ویترین بروی و سفارش بدهی، "از این، نه از آن یکی، نه این یکی خوش رنگ‌تر است"؛ گیج می‌شوی دوست داری همه‌شان را بخوری، ولی فقط می‌توانی پنج یا شش اسکوپ رنگی انتخاب کنی. مردم هم مثل تو از گرما خسته شده‌اند و جلوی ویترین می‌ایستند و سفارش می‌دهند. بعضی بستنی‌ها هم اسامی غریبی دارند، مثل "بلوبری"؛ بعضی مشتری‌ها هم انگار بستنی‌هایی که اسامی غریبی دارند را بیشتر می‌پسندند و بیشتر از آنها سفارش می‌دهند.بعضی مغازه‌های بستنی فروشی هم سیستم‌شان جور دیگری است؛ رنگی نیستند، کاملا سفیدند و تنها یک طعم دارند و به آنها می‌گویند "سنتی"؛ با این‌که این بستنی‌ها رنگی نیستند، ولی ‌طرفداران بستنی سنتی هم کم نیستند و هنوز هم خیلی‌ها این نوع بستنی را به بستنی‌های میوه‌ای و رنگی ترجیح می‌دهند.

فروشنده‌های بستنی سنتی از اسانس و تکه‌های میوه استفاده نمی‌کنند و فقط با شیر و ماده‌ای به نام ثعلب و شکر، بستنی می‌سازند. ثعلب هم ماده‌ای است که موجب کش آمدن بستنی می‌شود. البته هر مغازه‌ای برای درست کردن بستنی‌ ترفند خاصی دارد. خودشان که می‌گویند شیر را به صورت سنتی می‌خرند. گاهی شیرها مشکل دارند و از همان ابتدا توی بعضی شیرها آب هست و اگر از این نوع شیر استفاده کنند، بستنی خراب می‌شود؛ به همین دلیل تهیه شیر سالم و با کیفیت یکی از اصلی‌ترین مراحل تهیه بستنی است.آقای "کرامت" یکی از فروشنده های قدیمی بستنی در اهواز است؛ می گوید 43 سال است بستنی فروشی دارد و به کیفیت بستنی هم خیلی اهمیت می‌دهد. خودش می‌گوید: "همیشه تلاش کرده‌ام از شیر با کیفیت استفاده کنم و به همین دلیل مشتری های خاص دارم." وی از دست بستنی فروشی‌هایی با بستنی‌های رنگارنگ هم گله دارد و می گوید بستنی خوب دست مشتری نمی‌دهند. وی همچنان قصد دارد بستنی سنتی درست کند و به تولید بستنی‌های جدید اعتقادی ندارد.

بعضی بستنی‌ها هم به صورت صنعتی و توی کارخانه‌ها تولید می‌شود و با اسانس‌های متنوع و رنگ و بوی متفاوت به بازار عرضه می‌شوند. مشتری‌ها به این نوع بستنی‌ها هم علاقه دارند، چون هم ارزان‌ترند و هم در بسته‌بندی‌های بهداشتی به بازار عرضه می‌شوند.از آنجا که بشر تا مجبور نشود دست به اختراع نمی‌زند، پس حتما یک احتیاج موجب شده انسان، بستنی درست کند. احتمالا در گذشته‌های دور هم شهرهایی با آب و هوای گرم مانند اهواز وجود داشته که مردم آن شهر برای آنکه بتوانند در برابر گرمای هوا مقاومت کنند، این خوراکی خنک را درست کرده‌اند. گفته می‌شود بستنی احتمالا اولین بار در کشورهایی مانند چین، روم و هند دیده شده است. در قرن چهارم قبل از میلاد، "اسکندر کبیر" به نوشیدنی‌های یخ زده یا به اصطلاح امروزی "تگری" علاقه فراوانی داشته و از نوعی دسر به نام "ماسدوان" استفاده می‌کرده است. در آن زمان میوه‌های مختلف را باهم مخلوط کرده و آنها را با عسل شیرین می‌کردند و در کوزه هایی گلی ریخته و کوزه‌ها را در برف می گذاشتند تا یخ بزند.

در سال 62 قبل از میلاد، "نرون"، امپراطور روم، گروه‌هایی را به کوهستان‌های "آپنین" می‌فرستاد تا برایش یخ و برف بیاورند؛ سپس آن را با شربت، پوره میوه یا عسل مخلوط می‌کرد و می‌خورد. کشورهای عربی هم در گذشته شربت خاصی داشته‌اند که به وسیله یخ و نمک آن را خنک می‌کردند و مارکوپولو زمانی که از سفر خود از آسیا به اروپا بازگشت نسخه شربت‌هایی را که در کشورهای عربی درست می‌کردند، به اروپا آورد و کلمه "سوربت" از کلمه شربت عربی در زبان اروپایی وارد شد و تا امروز هم مصطلح است و به نوعی بستنی که از آب میوه‌ها تهیه می شود اطلاق می‌شود.

بستنی، نخستین بار در زمان ناصرالدین‌شاه وارد ایران شد. ناصرالدین‌شاه علاقه زیادی به خوردن بستنی داشت و به همین دلیل نیز یک نفر را به عنوان سازنده بستنی در دربار استخدام کرده بود. بستنی ابتدا به صورت سنتی و دستی با عنوان "بستنی زعفرانی" تهیه می‌شد و این نوع بستنی را درون ظرف‌هایی دوجداره درست می‌کردند، به این صورت که درون جداره داخلی آن شیر، خامه، شکر، ثعلب و زعفران و در جداره بیرونی ظرف هم یخ و نمک ریخته می‌شد؛ سپس ظرف را تکان می‌دادند تا بستنی تهیه شود.

این‌که بستنی یک خوراکی دوست‌داشتنی است به هیچ‌وجه قابل انکار نیست، ولی آیا در مصرف بستنی نباید به نکته خاصی توجه داشت؟ بستنی هم اگر بیش از حد مصرف شود می‌تواند مشکلاتی را برای انسان ایجاد کند.دکتر "مجید کاراندیش"، متخصص تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز درباره خواص و مضرات بستنی می‌گوید: "بستنی با توجه به ماهیتی که دارد، هم الگوی فصلی دارد و هم در انواع مختلف تولید شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی بستنی‌ها یخی هستند؛ این نوع بستنی‌ها صرفا یک نوشیدنی خنک محسوب می‌شوند و مواد موجود در آن مانند شربت است. این‌گونه بستنی‌ها به خصوص در مناطق گرمسیر بسیار مصرف می‌شوند. بستنی‌های یخی از نظر تغذیه‌ای زیاد مفید نیستند و به دلیل استفاده از شیرین کننده‌ها، سرشار از کربوهیدرات هستند و می‌توانند موجب بروز دیابت شوند. همچنین در تهیه این نوع بستنی از رنگدانه استفاده می‌شود و احتمال غیرمجاز بودن آنها بسیار زیاد است."

وی ادامه می‌دهد: "استفاده از رنگدانه‌های غیرمجاز به خصوص در بستنی‌های بدون مجوز بسیار مشاهده می‌شود، به همین دلیل نباید در مصرف آنها زیاده‌روی شود و بهتر است از بستنی‌های بهداشتی و دارای بسته بندی استاندارد استفاده شود. نوع دیگری از بستنی‌ها برپایه لبنیات تولید می‌شوند. البته با وجود این‌که مقدار کمی شیر در این بستنی‌ها استفاده می‌شود، ولی این نوع خوراکی از نظر تغذیه‌ای در گروه لبنیات قرار نمی‌گیرد. بستنی‌ها را معمولا در گروه نان و غله و یا در گروه چربی‌ها قرار می‌دهند."

کاراندیش می گوید: "بستنی‌ها از مواد شیرین کننده و چربی زیاد تشکیل شده‌اند و انرژی خالص زیادی دارند، به همین دلیل مصرف بیش از حد بستنی می‌تواند موجب چاقی و اضافه وزن شود. خوردن بیش از حد بستنی در گروه سنی کودکان و نوجوانان نیز موجب سیری کاذب می‌شود و تمایل کودکان به خوردن غذا را کاهش می‌دهد؛ به این ترتیب ممکن است کودک با کمبود مواد غذایی ضروری مواجه ‌شود. برخی بستنی‌ها به نام "میوه‌ای" شناخته می‌شوند و برای تولید آنها با فرایندهای خاصی، میوه را آماده کرده و به آن اضافه می‌کنند. در این فرایند، میوه خاصیت اصلی خود را از دست می‌دهد، به این ترتیب نمی‌توان خوردن این نوع بستنی‌ها را به عنوان مصرف میوه تلقی کرد."

این متخصص تغذیه ادامه می‌دهد: "در مجموع باید در مصرف بستنی اعتدال را رعایت کرد و مصرف حداکثر یک یا دو مرتبه بستنی در هفته کفایت می‌کند. شهروندان باید توجه کنند که در فصل گرما هیچ چیز مانند نوشیدن آب نمی‌تواند مفید باشد."وارد یکی از مغازه‌های بزرگ بستنی فروشی می‌شوم؛ برند معروفی است و مشتری‌های زیادی هم دارد. بستنی‌های رنگارنگ را درون ویترین کنار هم چیده و کنار هرکدام از آنها هم طعم بستنی را نوشته؛ شکلاتی، شکلات تلخ، بادام زمینی، تمشک، آلبالو، سیب ترش، بلوبری، لیمو ترش، انار و.... صاحب مغازه می‌گوید، بستنی‌ها را هر دو هفته یکبار از تهران می‌آورند و در سردخانه نگهداری می‌کنند و روزانه بستنی‌ها را به میزان مورد نیاز از سردخانه به مغازه منتقل می کنند. مشتری‌های پشت ویترین مدام آب دهان را قورت می‌دهند و با چشم هایی گرد، طعم‌های مختلف را سفارش می‌دهند.

صاحب بستنی فروشی می‌گوید: "بیش از 40 طعم مختلف داریم، ولی بستنی‌های شکلاتی و طعم های ترش بیشتر طرفدار دارند؛ خانم‌ها بیشتر ترش سفارش می دهند و آقایان هم شکلات تلخ."مشتری‌ها بستنی را سفارش می دهند و همان جا جلوی مغازه روی لبه سکویی کوچک می نشینند و آن را می‌خورند؛ بستنی فروش می‌گوید: "این روزها دیگر مشتری دوست ندارد داخل مغازه و روی صندلی بنشیند، کنار خیابان و جلوی مغازه را ترجیح می‌دهند، ما هم جلوی مغازه را برای مشتری آماده کرده‌ایم."با گرم شدن هوا، مراجعه به بستنی فروشی‌ها نیز افزایش می‌یابد و با توجه به گرمای هوا و افزایش فسادپذیری مواد غذایی، توجه به نکات بهداشتی هم اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

"مهران معلم"، مدیر گروه بهداشت محیط مرکز بهداشت خوزستان می‌گوید: "با گرم شدن هوا، کارشناسان بهداشتی همه اماکن تهیه و توزیع مواد غذایی، از جمله بستنی فروشی‌ها را بازدید کرده و تذکرات لازم را به آنها می‌دهند. با گرم شدن هوا، مشتری بستنی فروشی‌ها هم بیشتر می‌شود و در نتیجه رعایت نکات بهداشتی در این اماکن اهمیت بیشتری پیدا می کند. اگر فروشنده‌های بستنی نسبت به نکات بهداشتی بی‌توجه باشند، بیماری‌های مختلفی از جمله بیماری‌های روده‌ای به سرعت شایع می‌شوند. یکی از شاخص‌ترین این بیماری‌ها "وبا" و "حصبه" است؛ به همین دلیل کارشناسان بهداشتی به استناد قانون نظارت بر مواد خوردنی و آشامیدنی از بستنی فروشی‌ها بازدید می کنند و مخصوصا در این فصل که در پیک نخست بیماری "التور" قرار داریم، بازدیدها تشدید می‌شود."

وی ادامه می‌دهد: "افرادی که در بستنی فروشی‌ها کار می‌کنند باید از لباس مخصوص استفاده کنند و محیط بستنی فروشی هم باید مناسب و بهداشتی باشد. کارشناسان بهداشتی در بازدید از بستنی فروشی‌ها از محصولات، نمونه برداری میکروبی انجام می‌دهند و این نمونه‌ها در آزمایشگاه اداره نظارت بر مواد غذایی استان آزمایش می‌شود؛ پس از آن، در صورتی که مشکلی مشاهده شود به متصدی تذکر داده شده و در بازدید بعدی، اگر موارد تذکر داده شده رعایت نشود، اخطاریه صادر می‌شود. طبق اخطاریه، فرد موظف است در مدت 15 تا 45 روز مشکلات را رفع کند و پرونده او به مراجع قضایی ارسال می‌شود."

معلم می‌گوید: "کارکنان این مراکز باید دارای کارت تندرستی باشند، زیرا مثلا اگر فردی دچار بیماری‌های عفونی باشد به راحتی می‌تواند از طریق بستنی‌ها آن را به مردم منتقل کند. هر فرد برای تهیه این کارت باید معاینه شده و در صورت سالم بودن، کارت را دریافت کند. اعتبار کارت سلامت نیز 6 ماه است و پس از معاینه دوباره تمدید می‌شود. در حال حاضر 600 مرکز عرضه بستنی در سطح استان وجود دارد و بازدید از همه این مراکز، کار دشوار و زمانبری است و ممکن است در یک دوره زمانی، تخلفی از این مراکز سر بزند؛ اینجاست که مردم باید خودشان برای سلامتی تلاش کرده و در صورت مشاهده هرگونه تخلف، مورد را به مراکز بهداشتی گزارش دهند. یک سامانه جدید نیز راه‌اندازی شده که به نام "مرکز فوریت محیط و کار" نامگذاری شده است. شماره این سامانه 09678 است و شهروندان می‌توانند شکایات خود را به این سامانه انتقال داده و مطمئن باشند موضوع تا حصول نتیجه پیگیری می‌شود."

در هوای گرم تابستان اهواز، بستنی تحریک کننده است و ناخودآگاه انسان را به سمت خود می کشد؛ ولی در مصرف این خوراکی خنک و خوشمزه باید به نکات بهداشتی هم توجه داشت. نباید فراموش کرد که نگهداری بستنی در مکان‌های روباز موجب جذب گرد و غبار، میکروب‌ها و عفونت‌های میکروبی می‌شود؛ مخصوصا در هوای غبارآلود شهر اهواز، ذرات گرد و غبار به راحتی می‌توانند بر روی سطح بستنی بچسبند و وارد بدن شوند، به همین دلیل بستنی را باید از مکان‌های معتبر و بهداشتی تهیه کرد. همچنین در مصرف بستنی هم باید اعتدال را رعایت کرد و به ویژه بچه‌ها و کودکان نباید در هفته بیشتر از دوبار بستنی بخورند.