سلامت نیوز: اگر از اعتبار 133 میلیارد تومانی سند جامع پیشگیری از اعتیاد در كشور كمتر از هشت درصدش تامین شده باشد و اگر سرانه هر فرد برای پیشگیری از اعتیاد در كشورهای توسعه یافته 20 دلار باشد و در ایران 0.5 دلار، در حالی كه بدانیم هر یك دلار صرفه جویی در حوزه پیشگیری برابر با 20 دلار صرفه جویی در حوزه درمان است، به نظرتان وضعیت شیوع اعتیاد در ایران چگونه است؟

مساله سختی بود؟ مساله‌های پیچیده‌تری هم وجود دارد، مثلا این كه مسوولان ستاد مبارزه با مواد مخدرچگونه باید آن 8‌درصد اعتبار تخصیص یافته از سند جامع پیشگیری از اعتیاد در سال گذشته را كه تقریبا رقمی معادل 10 میلیارد و 500 میلیون تومان است، میان سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف، تقسیم كنند كه احساس عذاب وجدان نداشته باشند، در حالی كه می‌دانند این بودجه ناچیز جوابگوی همه اقشاری كه باید از آموزش‌های پیشگیرانه بهره‌مند شوند، نیست؟

پاسخ این یكی را خودمان می‌دهیم: هیچ راهی وجود ندارد كه دل آنها آرام بگیرد و به هر حال هر طور كه بودجه را تقسیم كنند، می‌دانند كسانی وجود دارند كه بشدت به این نوع آموزش‌ها نیازمندند، اما اندك بودن بودجه سند جامع پیشگیری از اعتیاد باعث می‌شود از آن محروم بمانند.

به هر حال، ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال گذشته ناچار‌شد این بودجه را میان سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مختلف تقسیم كند و به این ترتیب حدود سه میلیارد و 700 میلیون تومان از آن را به آموزش و پرورش، 700 میلیون تومان را به وزارت علوم، دو ‌میلیارد تومان را به صدا و سیما، دو میلیارد و 300 میلیون تومان را به بهزیستی ، بیش از یك میلیارد تومان را به سازمان بسیج و اندك باقی مانده را به طرح‌های جانبی در دستگاه‌های مختلف دیگر اختصاص داد.

حمید صرامی، مدیر كل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر در گفت‌وگو با «جام‌جم» درباره چرایی سهم اندك وزارتخانه‌های مختلف توضیح می‌دهد: «كمبود بودجه باعث شد ما به همه اهدافی كه برای سال گذشته در سند جامع پیشگیری از اعتیاد تعیین كرده بودیم، نرسیم.»

سند جامع پیشگیری از اعتیاد كه صرامی به آن اشاره می‌كند همان سندی است كه به منظور كاهش میزان بروز اعتیاد به مواد مخدر در كشور تنظیم شده است.

این سند در سال 1390 در جلسه اصلی ستاد تصویب شد و مهم‌ترین هدف كمی آن قرار دادن دست‌كم 40 درصد از جمعیت كشور تحت پوشش برنامه‌های پیشگیری (1390-1394) است.

جمعیت ایران هم‌اكنون حدود 75 میلیون نفر است كه اگر قرار باشد سند جامع اجرایی شود تا پایان سال 1394، تقریبا باید بیش از 30 میلیون نفر از این جمعیت آموزش دیده باشند.

به گفته صرامی، ستاد برای اجرایی كردن بخش كمی این سند و با تصور این كه اعتبارش به شكل كاملی پرداخت می‌شود برنامه‌ریزی كرد كه در طول این دوره پنج ساله با همكاری دستگاه‌ها و وزارتخانه‌های مختلف هر سال حدود شش میلیون نفر از جمعیت كشور را تحت آموزش‌های كامل پیشگیرانه قرار دهد.

اما تا همین لحظه كه این گزارش را می‌خوانید، ستاد، به دلیل تامین نشدن اعتبارات لازم نتوانسته است، حتی جزء كوچكی از این هدف را به شكل كامل عملی كند.

صرامی در این زمینه توضیح می‌دهد كه ستاد با بودجه اختصاص یافته فقط یك سوم از جمعیت شش میلیون نفری را كه مد نظرش بوده، تحت آموزش قرار داده است، به طوری كه از میان حدود 20 میلیون نفر از والدین دانش آموزان در مقاطع مختلف تحصیلی، یك میلیون نفر آن‌ها كه فرزندانشان در مقطع متوسطه درس می‌خوانند، تحت آموزش قرار گرفته‌اند.

همچنین از میان مربیان آموزش و پرورش نیز فقط حدود 32 هزار نفر مهارت‌های لازم را در زمینه پیشگیری از اعتیاد آموزش دیده‌اند و آموزش و پرورش از بودجه ذاتی‌اش، بیش از یك میلیون و 500 هزار دانش‌آموز را نیز تحت پوشش برنامه‌های پیشگیرانه قرار داده است كه در برابر رقم 12 و نیم میلیون نفری دانش‌آموزان كشور ناچیز است.

در دانشگاه‌ها نیز این سهم آنقدر كم بوده است كه صرفا به چاپ نشریاتی برای دانشجویان تازه وارد و برگزاری جلسات كوتاهی با هدف آموزش مهارت‌های زندگی و پیشگیری از سوءمصرف مواد مخدر در 81 دانشگاه دولتی وزارت علوم رسیده است و حدود 31 هزار و 500 دانشجوی جدیدالورود به دانشگاه از آنها استفاده كرده‌اند كه این یعنی نه تنها 700 میلیون تومان اختصاص داده شده به دانشگاه‌ها برای دانشجویان دانشگاه‌های دولتی كافی نبوده بلكه دانشجویان دانشگاه‌های غیردولتی از آن كاملا بی‌بهره مانده‌اند و سال‌هاست به حال خود رها شده‌اند.

سقوط سن اعتیاد در ایران

برای درك بهتر این كه چرا فعالیت‌های پیشگیرانه در كشورمان اهمیت دارد به این آمارها توجه كنید: پژوهش‌ها نشان می‌دهد در سال 2001 میانگین سن آغاز اعتیاد در دنیا، 22 سال بوده و در طول 10 سال یعنی تا سال 2010 این رقم به حدود 18‌سال كاهش یافته است.

به عبارت دیگر، در طول یك دهه، میانگین سن اعتیاد در دنیا 4سال كاهش یافته است، اما در كشور ما اوضاع فرق دارد.

بر اساس آمارهای اعلام شده از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر، میانگین سن اعتیاد در كشورمان در سال 1383، 23 سال و در سال 1386، 22 سال و هم‌اكنون بر اساس آمارهای غیررسمی به حدود 15 سال رسیده است یعنی، در كمتر از یك دهه (طی سال‌های 1383 – 1391) متوسط سن اعتیاد در كشورمان حدود هشت سال كاهش داشته است كه دو برابر كاهش متوسط سن اعتیاد در دنیاست.

تا اینجای كار، فقط می‌شود از این آمار نتیجه گرفت كه اعتیاد در كشورمان با سرعتی بیشتر از میانگین جهانی در حال رشد است و نمی‌توان توضیح داد كه نقش آموزش‌های پیشگیرانه در جلوگیری از رشد اعتیاد تا چه حد جدی است.

یكبار دیگر به آمارهای نشان دهنده تغییرات اعتیاد در كشورمان دقت كنید گرچه روند كم شدن سن گرایش به مصرف مواد مخدر از سال 1383 تا امسال سریع بوده است، اما اگر تغییرات متوسط سن اعتیاد طی سال‌های 1383 تا 1386 بسیار كند (حدود یك سال) بوده و دقیقا در همین دوره زمانی اعتبار دفتر پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر، به بیش از 20 میلیارد تومان یعنی بیشترین مقدار خود در یك دهه اخیر رسیده است.

به گواه ستاد، در آن سال اختلاف این اعتبار با بودجه تخصیص یافته نیز در حداقل بوده است.

از مقایسه این رقم با میزان اعتبارات سال‌های دیگر در جدولی كه در ادامه گزارش آن را آورده‌ایم و همچنین توجه به كند شدن روند كاهش سن ابتلا به اعتیاد در كشورمان می‌شود چنین نتیجه گرفت با چشم‌پوشی از سایر علت‌ها، كه افزایش بودجه پیشگیری و به تبع آن بیشتر شدن فعالیت‌های پیشگیرانه، ارتباطی مستقیم با كند شدن سن كاهش اعتیاد دارد.

مجلسی‌ها اگر تایید كنند....

بودجه ستاد مبارزه با مواد مخدر در سال 1390، 80 میلیارد تومان بود كه مدیركل فرهنگی و پیشگیری ستاد مبارزه با مواد مخدر، پیش‌بینی می‌كند امسال به 135 میلیارد تومان برسد و اگر چنین شود احتمالا بودجه پیشگیری از اعتیاد نیز افزایشی صددرصدی پیدا می‌كند و به 22 میلیارد تومان می‌رسد اما عملی شدن این قول بستگی به تایید مجلس دارد و تایید مجلسی‌ها هم احتمالا وابسته به این است كه تا چه حد باور داشته باشند كمك به پیشگیری از اعتیاد، در واقع صرفه‌جویی در حوزه درمان است.

با این حال نه تنها صرامی، بلكه تقریبا همه كارشناسان حوزه پیشگیری و درمان اعتیاد اعتقاد دارند، محقق شدن كامل اهداف سند جامع پیشگیری از اعتیاد بدون تامین بودجه لازمش، ممكن نیست و اعتباری كه امروز به پیشگیری اختصاص پیدا نكند، در فردایی نزدیك، احتمالا بودجه‌ای می‌شود برای درمان همان معتادهایی كه در دوران سلامت شان از آموزش‌های پیشگیرانه بی بهره مانده‌اند.