فشارخون بالا، بیماری بسیار شایع قلبی ـ عروقی است كه در پی صنعتی شدن كشورها و تغییر سبك زندگی افراد، رو به افزایش است.
شیوع این بیماری در كشور ما به حدی رسیده كه از هر سه نفر، یك نفر به فشار خون بالا مبتلاست بنابراین باید توجه داشته باشید در اطراف شما افراد بسیاری هستند كه هر چند نمیدانند، ولی ممكن است به این بیماری مبتلا باشند یا در معرض خطر ابتلا به آن قرار داشته باشند.
این بیماری عوارض جبرانناپذیری بر بدن ما داشته و بهترین كار در برخورد با آن شناخت عوامل ایجادكننده و پیشگیری از بروز این بیماری است، چراكه اكثر موارد فشارخون بالا قابل علاج قطعی نبوده و در صورت ابتلا تمام زندگی فرد را تحت تاثیر قرار میدهد.
فشار خون بالا چیست؟
برای اینكه قلب بتواند خون را به تمام اعضای بدن برساند باید با یك فشار خاصی خون را پمپ كند. در اصل فشار خون، ناشی از قدرت و تعداد ضربان قلب است و در واقع همان فشاری است كه خون به دیواره عروق وارد میسازد.
فشارخون در هر فردی بسته به سن وی، سبك زندگی مثلا انجام فعالیتهای ورزشی، بیماریها، وراثت و بسیاری علل دیگر تغییر میكند. فشارخون افراد با میلیمتر جیوه بیان میشود.
بهطور كل گفته میشود فشار خون سیستولی افراد طبیعی باید بین 90 تا 120 میلیمتر جیوه باشد ولی به خاطر داشته باشید افرادی كه همیشه فشار خون 80 یا 90 میلیمتر جیوه داشتهاند، سیستم عروقی آنها به این فشار عادت كرده و ممكن است وقتی فشار خون آنها به 120 میلیمتر جیوه برسد دچار عوارض و مشكلات شوند.
بعلاوه افرادی كه فشار خون خیلی بالا دارند و با دارو نیز فشارخون آنها به نزدیك 150 یا 160 میرسد، عروقی دارند كه چون همیشه با فشار بالا مواجه بوده است ساختاری متفاوت با افراد معمولی داشته و اگر فشارخون آنها به 100 میلیمتر جیوه برسد نباید خوشحال شویم، چون این فشار برای بدن آنها پایین تلقی میشود كه بسیار خطرناك است و میتواند نشاندهنده اختلال در خونرسانی به بافتهای بدن باشد.
فشارخون بالا یك بیماری موذی است كه میتواند بدون اینكه علامتی ایجاد كند، باعث عوارض جدی و مرگ فرد شود. بنابراین معمولا علامتی به وجود نمیآورد مگر اینكه بیماری خیلی شدید شود.
این بیماری ممكن است با علائمی مثل تاری دید، درد ناحیه پس سری بخصوص صبحها هنگام بیدار شدن از خواب، سرگیجه، وزوز گوش، خستگی، تپش قلب و تنگی نفس تظاهر پیدا كند. در موارد حاد و شدید علائمی مانند تنگی نفس شبانه، خواب آلودگی و اغما دیده میشود.
اختلالاتی كه به فشارخون منجر میشود
در بدن چند سیستم حیاتی به كنترل فشارخون میپردازد. یكی از این سیستمها، سیستم قلبی ـ عروقی است. قلب، خون را با یك فشار نسبتا ثابتی به داخل عروق پمپ میكند و اگر دچار مشكلی شود ممكن است در این فشار اختلالی ایجاد شود.
رگ در واقع بستری است كه خون در آنها جریان دارد و میتواند با انقباض دیواره خود در فشارخون موثر باشد. بعلاوه اگر عروق بدن بر اثر افزایش سن یا بیماریهایی مثل دیابت یا چربی بالا دچار آترواسكلروز یا همان تصلب شرایین شوند، دیگر انعطاف پذیری لازم را نخواهند داشت و در مقابل ورود خون مقاومت میكنند كه همین مقاومت میتواند فشار داخل عروق را بالا ببرد و باعث آسیب بیشتر شود. معمولا این مشكل علت افزایش فشارخون در سنین بالا و سالمندی است.
كلیهها از اعضای بسیار مهمی هستند كه كنترل فرآیندهای بسیاری را در بدن به عهده دارند كه كنترل فشارخون یكی از آنهاست.
اگر مقاومتی برای ورود خون به كلیهها وجود داشته باشد مثل بیماریهای گلومرولی كلیه یا به هر طریقی خونرسانی كلیهها مختل شود برای غلبه بر این مشكل، كلیه موادی را ترشح میكند كه میتواند با انقباض دیواره عروق و بالا بردن فشارخون، خون بیشتری را به كلیهها هدایت كند بنابراین بیماری مزمن كلیه میتواند از علل مهم فشارخون بالا در فرد باشد.
این مشكل در افراد جوان دیده میشود كه به علت تنگی عروق كلیه دچار فشار خون بالا شدهاند و به درمانهای معمول فشارخون بالا پاسخ نمیدهند.
یكی از فاكتورهای مهم در ایجاد بیماریهای قلبی ـ عروقی مثل فشارخون، وراثت است. كسانی كه در خانواده درجه اول آنها افراد مبتلا به این بیماری وجود دارد در خطر چند برابر بیماری قرار دارند و باید توجه بیشتری داشته باشند.
در تحقیقات متعدد ثابت شده است كسانی كه سابقه فامیلی بیماریهایی نظیر سكته و فشارخون بالا دارند بیشتر از دیگران در معرض خطر این بیماریها قرار دارند.
ممكن است این افراد به شیوه غلط زندگی اطرافیان خود عادت كرده و تحرك كمی داشته باشند و نكات تغذیهای را رعایت نكنند یا وجود ژن خاصی در آنها باعث افزایش استعداد ابتلا به این بیماری شود، به هر حال باید بیشتر از دیگران مراقب سلامتی خود باشند.
فشار خون بالا تا حد زیادی به سبك زندگی فرد بستگی دارد و میتواند از زندگی بیتحرك و رژیم غذایی پر از نمك و چربی ناشی شود.
چاقی با مكانیسمهای بسیاری فشارخون را بالا میبرد. كسانی كه استرس بالایی در زندگی دارند به صورت مداوم موادی در خون خود ترشح میكنند كه باعث میشود در معرض خطر بیماریهای قلبی ـ عروقی بویژه فشارخون بالا قرار گیرند.
سیگار یك عامل بسیار مهم در ایجاد بیماریهای قلبی ـ عروقی بخصوص فشار خون بالاست. اولین اقدام برای كنترل فشار خون و بهبود سیستم قلبی عروقی در یك فرد سیگاری، قطع مصرف سیگار است.
بسیاری از بیماریهای زمینهای از جمله بیماریهای آدرنال مثل كوشینگ نیز میتواند منجر به افزایش فشارخون شود. غده آدرنال هورمونهای مهمی را ترشح میكند كه بر فشارخون و نیز استرس موثر هستند. آلدوسترون یكی از این مواد است كه با تاثیر خود روی كلیه باعث افزایش فشارخون فرد میشود.
در تحقیقات متعدد دیده شده است مصرف قرصهای پیشگیری از بارداری، استروئیدها و بعضی داروهای مهاركننده اشتها یا دكونژستانها نیز در ایجاد فشار خون بالا نقش دارد. بهطور كلی داروهای هورمونی زیادی هستند كه در فشار خون موثر بوده و باید با احتیاط مصرف شود.
عوارض جدی ناشی از فشارخون
فشار خون بالا عوارض كوتاه مدت و طولانی مدت وخیمی به بدن تحمیل میكند. فشارخون بالا به مرور زمان عروق ریز و درشت بدن را تحتتاثیر قرار داده و باعث تغییرات بافت شناسی در آنها شده و كم كم عروق بدن را خراب میكند. فشارخون بالا از علل عمده آسیبهای كلیوی است و در نارسایی ارگانهایی مثل قلب و ریه نقش مهمی دارد.
فشار خون بالا باعث میشود فشار بیشتری به قلب و عروق بیمار وارد شود. به همین سبب نیاز قلب به اكسیژن بالا رفته و باعث درجاتی از ایسكمی (اشكال در خونرسانی) بافت قلب و حتی سكته قلبی میشود. افزایش فشارخون در فرد میتواند باعث مشكلات مغزی و خونریزی در عروق ریز مثل عروق ته چشم و اشكال در بینایی شود.
فشارخون بالا میتواند هیچ علامتی نداشته باشد و تا حد وخیمی پیشرفت كند و حتی منجر به مرگ فرد شود.
فشارخون بالا در تمام دستگاهها و عناصر بدن تاثیر سوء میگذارد. تمام بافتهای بدن به خون نیاز دارند و ناچار تحت تاثیر سرعت و فشارخون قرار دارند. بنابراین هیچ قسمتی از بدن از عوارض فشارخون بالا در امان نیست.
راههای پیشگیری و درمان
بهترین راه مقابله با هر بیماری این است كه از ایجاد آن جلوگیری كنید. وقتی یك بیماری ایجاد شود باید تلاش بسیاری كرد تا درمان شود و در این میان این بدن شماست كه بیشترین ضرر را میبرد، چرا كه باید هزینهای را صرف كند تا به ترمیم خود بپردازد، تازه اگر بیماری قابل علاج باشد.
در مورد برخی بیماریهای زمینهای مثل فشارخون بالا، در صورت بروز بیماری در اغلب موارد دیگر نمیتوان آن را ریشه كن نمود و درمان همیشه باید ادامه یابد و فقط میتوان از ایجاد عوارض آن پیشگیری كرد.
فشارخون یك بیماری مزمن بوده و به مرور زمان تمام بدن را متاثر ساخته و حیات فرد را به مخاطره میاندازد. اولین كاری كه باید انجام دهید، این است كه اطلاعات خود را درباره این بیماری افزایش دهید. فشارخون رابطه مستقیمی با شرایط روحی فرد دارد.
تا میتوانید مهارتهای تمدد اعصاب را بیاموزید. یوگا، تمرینات تنفسی و آموزش بیوفیدبك در كاهش فشار خون موثر بوده و نقش بسیار مهمی در تنظیم دستگاه قلب و عروق شما دارند. حتما روزانه به این فعالیتها بپردازید. اگر به بیماریهای عصبی دچار هستید، حتما به پزشك مراجعه كرده و داروهای خود را مرتب مصرف نمایید.
با توجه به اینكه سبك زندگی در كنترل فشارخون افراد بسیار مهم است، میتوانید با بهبود روشهای تغذیهای و انجام مرتب فعالیتهای ورزشی، فشارخون خود را تنظیم كنید حتی در صورت ابتلا به فشارخون بالا نباید تمام درمان خود را به داروها واگذار كنید، بلكه با تغییر شیوه زندگی خود میتوانید به كاهش مصرف دارو و تعدیل فشارخون خود كمك نمایید. شیوه زندگی سالم در بیماریهایی مثل دیابت و فشارخون بالا تاثیری شگرف دارد.
اگر كسی از افراد خانواده یا اقوام نزدیك شما مثل خاله، عمو، مادر بزرگ و غیره فشارخون بالا دارند، بهطور مرتب فشارخون خود را كنترل كنید تا در صورت بروز بیماری زودتر تشخیص داده شود و دچار عوارض آن نشوید. بهطور مداوم تحت نظر پزشك باشید و بررسیها و آزمایشهای معمول چكاپ را هرچند وقت یكبار انجام دهید.
به تمام بیماران توصیه میشود دخانیات را ترك كنند، تا حد امكان از استرس زندگی خود بكاهند، به هیچ عنوان از مشروبات الكلی استفاده نكنند، از وزن خود و محدوده طبیعی آن اطلاع یابند و اگر اضافه وزن دارند حتما تحت نظر پزشك و به طرق صحیح از وزن خود بكاهند. ورزش و داشتن زندگی پرتحرك بخوبی میتواند از استرس زندگی بكاهد و وزن شما را در حد ایدهآلی نگاه دارد.
اگر تا به حال ورزش نمیكردید سعی كنید این كار را با داشتن اطلاعات كافی آغاز كنید. مثلا اگر به بیماریهای قلبی ـ عروقی یا تنفسی مبتلا هستید، نمیتوانید به هر ورزشی بپردازید و لازم است پیش از شروع ورزش با پزشك خود مشورت كنید.
كسانی كه دچار فشار خون بالا هستند به هیچ عنوان نباید داروهای خود را بدون مشورت با پزشك قطع كنند؛ زیرا این بیماری پیشرونده است و قطع داروهای پایین آورنده فشار خون بدون مشورت پزشك عوارض جبرانناپذیری دارد. با این كار ممكن است خونریزیهای داخل مغزی ایجاد شده و حتی به مرگ منجر شود.
تغذیه در بیماران فشارخونی
تغذیه مناسب در افرادی كه فشارخون بالا دارند میتواند تا حد زیادی در كنترل بیماری آنها موثر باشد. این افراد باید تا جایی كه میتوانند نمك غذای خود را كاهش دهند، زیرا هر جا سدیم برود آب نیز بیشتر جذب آنجا شده و به این طریق حجم خون بالاتر رفته و فشار روی سیستم قلبی ـ عروقی نیز افزایش مییابد.
برای كاهش نمك دریافتی، مهمترین نكته این است كه بدانید اغلب نمك اضافی كه ما میخوریم نمكی نیست كه در غذاها میریزیم، بلكه ناشی از مصرف انواع فستفودها و موادی مثل سوسیس و كالباس است. هرچند باید نمك غذای خود را تعدیل كنیم، ولی بهترین كار در كاهش مصرف نمك، اجتناب از فستفودها و سایر مواد مضر و پرنمك است. برای مثال از مصرف شور و ترشی كه سرشار از نمك هستند چیزی جز ضرر نصیب شما نمیشود.
در كنار كنترل دریافت سدیم، كنترل مصرف پتاسیم و كلسیم اضافی نیز میتواند به كاهش فشارخون كمك كند. موادی مثل موز، زردآلو، انجیر، گریپفروت، هلو، انگور، آلو، سیبزمینی، سیر، بروكلی، كدو سبز، قارچ، گوجهفرنگی، سبزیها و حبوبات سرشار از پتاسیم هستند. با وجود این چون میوهها و سبزیها سدیم كمی دارند و به سلامت دستگاه قلبی ـ عروقی كمك ویژهای میكنند باید به وفور مصرف شوند.
چربی غذای خود را كنترل و سعی كنید از چربیهای اشباع تا حد امكان دور بمانید. مصرف میوه و سبزیجات تازه را حتما در برنامه غذایی خود بگنجانید.
تا آنجا كه میتوانید استفاده از قند و شكر و سایر فرآوردههای مضر تهیه شده از آنها مثل نوشابه ها، مربا، ژله، شكلات، كیكها و شیرینیها را محدود كنید زیرا زیادی این مواد در بدن به چربی تبدیل میشود.
از مصرف غذاهای سرخ كرده یا غذاهایی كه در درجه حرارتهای بسیار بالا یا به مدت زمان طولانی طبخ میشوند، خودداری كنید. به جای سرخ كردن موادغذایی از روشهای دیگر طبخ غذا مثل كباب كردن، آب پز كردن یا بخار پز كردن و از فر یا تنور برای پخت موادغذایی استفاده كنید.
نباید چند بار روغن را حرارت داد. موادی مثل كره، خامه، مارگارین، دنبه، سسها و روغنهای جامد واقعا خاصیتی ندارند و بهتر است آنها را از برنامه غذایی حذف كرده و به جای آنها از روغنهای سالمتر مثل روغن زیتون، روغنهای گیاهی مایع و روغن ماهی استفاده كنید.
از مصرف مواد مصنوعی و حاوی انوع افزودنیها یا غذاهای فرآیند شده كه حاوی مقدار زیادی نمك و ادویهها هستند مثل انواع سوسیس و كالباس، غذاهای كنسرو شده، شورها، ترشیها و چاشنیهای كارخانهای جدا بپرهیزید.
برای كاهش مصرف نمك میتوانید به جای آن از موادی مثل سبزیجات تازه یا خشك، ادویه جات مفید مثل زردچوبه، پودر سیر و پیاز و آبلیموی تازه استفاده كنید تا علاوه بر اینكه به غذای شما طعم خوبی میدهند مصرف نمك شما را نیز به حداقل برسانند.
منبع: جام جم آنلاین
نظر شما