سلامت نیوز: به گفته دكتر نظرنژاد، جامعه‌شناس «در طول 10 سال گذشته نرخ طلاق در كشور 134 درصد رشد داشته وطلاق در سال 88 به نسبت سال 78 بیشتر از دو‌برابر شده است كه با این حساب سالانه 60 هزار زن در كشور بی سرپرست می‌شوند كه در این آمار، تعداد زنان ویژه، زنان فراری و زنان بلاتكلیف مشخص نشده است »

تعداد زنان سرپرست خانوار روز به روز در حال افزایش است و به گفته كارشناسان، افزایش آمار طلاق ممكن است این آمار را با رشد عجیب و غریب روبه‌رو كند. نقص آماری در كشور ما از مهمترین معضلاتی است كه بر سر راه رسیدگی به مشكلات قرار دارد، این موضوع در خصوص آخرین آمار از تعداد زنان سرپرست خانوار در كشورمان نیز صدق می كند. بر اساس آمار سرشماری سال 85 تعداد زنان سرپرست خانوار و بی سرپرست یك میلیون و 641 هزار نفر بوده است اما هر روز که می‌گذرد بر تعداد وعده‌های مسئولان کشور برای بهتر کردن وضعیت آنها افزوده می‌شود ولی هنوز هم که هنوز است مسئولان نتوانسته اند آن‌طور كه باید و شاید كاری برای این زنان انجام دهند. اگر چه فاطمه بداغی ، معاون حقوقی رئیس جمهوری عقیده دارد كه «تعداد زنان سرپرست خانوار نباید در جامعه افزایش پیدا كند.» اما ظاهرا آمار و ارقامی كه از میزان طلاق ها در 10 سال گذشته منتشر شده توجهی به باید و نبایدهای مسئولان دولتی ندارند، به گونه ای كه به گفته دكتر نظرنژاد، جامعه شناس «در طول 10 سال گذشته نرخ طلاق در كشور 134 درصد رشد داشته وطلاق در سال 88 به نسبت سال 78 بیشتر از دو برابر شده است كه با این حساب سالانه 60 هزار زن در كشور بی سرپرست می شوند كه در این آمار، تعداد زنان ویژه، زنان فراری و زنان بلاتكلیف مشخص نشده است.»

اعتیاد نیز یكی از مشكلاتی است كه خانواده های زیادی با آن دست به گریبانند. این درحالی است كه تعداد زیادی از مردان سرپرست خانوار كه معتاد هستند در هیچ آماری محاسبه نشده اند تا بتوان با استناد به این آمار تعداد زنان سرپرست خانوار مشخص و معلوم شود كه چه تعداد از خانواده ها علاوه بر حمایت مالی نیاز به مشاوره برای حل مشكلات ناشی از اعتیاد در خانواده دارند. بر این اساس می‌توان نتیجه گرفت كه تعداد زنان سرپرست خانوار در كشور بیش از 3 میلیون نفر است. حمایت از زنان سرپرست خانوار به عهده سازمان بهزیستی و كمیته امداد امام‌خمینی‌(ره) گذاشته شده ، اما تعداد زنان سرپرست خانواری كه حمایت‌های این سازمان ها مشكلات آنها را رفع نمی كند یا هیچ كمكی از این دو نهاد دریافت نمی كنند زیاد است.

مشاغل نیمه تخصصی در انتظار زنان سرپرست خانوار

مهمترین مشكلاتی كه زنان سرپرست خانوار با آن دست به گریبانند مشكل اقتصادی است. بر اساس گزارش شورای فرهنگی – اجتماعی زنان : «زنان سرپرست خانوار در كشورمان در معرض فشارهای اقتصادی مربوط به تامین مسكن ، مایحتاج روزانه و نیازهای فرزندان خود هستند و درآمد كم آنها موجب فقر نسبی زنان نسبت به مردان سرپرست خانوار شده است.» اما از آنجایی كه درصد بسیاری از زنان سرپرست خانوار، در زندگی قبلی خود خانه‌دار بوده و هیچ‌گاه به دنبال معاش و پول در آوردن نبودند، با سرپرست شدن در بازار اقتصادی نمی‌توانند شغل مناسبی انتخاب کنند، بنابراین به دنبال مشاغل نیمه‌تخصصی و کم ارزش هستند و نسبت به مردان دستمزد کمتری دریافت می‌کنند، در نتیجه زندگی همراه با فقر دارند.
مشکل دیگر این زنان نداشتن مسکن است که به دلیل پایین بودن درآمد نمی‌توانند مسکن مناسبی اجاره کنند و مجبورند در مناطق نامناسب که اجاره کمتری دارد، سکونت داشته باشند پس به‌طور کلی اقتصاد به عنوان اصلی ترین مشکل زنان سرپرست خانوار مطرح است.

اگر چه در برنامه های چهارم و پنجم توسعه از رسیدگی به وضعیت زنان سرپرست خانوار نام برده شده و مصوب شده تا به این زنان از منابع دولتی حقوق پرداخته شود، اما محدودیت منابع كه همواره یكی از مهم‌ترین مشكلات دولت‌ها در تمام تاریخ بوده مانع از این شده تا حقوق درخوری به این زنان پرداخته شود، به‌گونه‌ای كه تا سال گذشته سازمان بهزیستی به زنان سرپرست خانوار 54 هزار تومان پرداخت می‌كرد كه اگر بنا بود این مقدار بر اساس برنامه های مصوب چهارم و پنجم توسعه باشد، زنان سرپرست خانوار باید 40 درصد از حقوق مصوب قانون كار یعنی ماهیانه 132 هزار تومان دریافتی داشته باشند.

این درحالی است كه حداقل هزینه ماهانه خانوارهای ساكن تهران، رقمی‌معادل یك‌میلیون و 216 هزار تومان است؛ به طوری كه هزینه سالانه خانوارهای مناطق شهری تهران حداقل 14 میلیون و 600 هزار تومان برآورد شده است.هزینه زندگی در تهران از زندگی در سایر شهرها کمی‌بیشتر است، با این حال از آنجا که بخش اعظم زنان سرپرست خانواده شهرنشین‌اند و بیش از نیمی‌از آنان بیکار و نیازمند کمک‌‌های دولتی هستند، مقایسه ارقام ارائه شده توسط شهرداری تهران و کمک‌های کمیته امداد و سازمان بهزیستی، دو نهاد مسئول رسیدگی به زنان سرپرست خانواده، تصویری از فقر فزاینده خانواده‌های زن سرپرست به دست می‌دهد.

به گفته دكتر نظر ن‍ژاد مشکلات مالی از مهم‌ترین مشکلات زنان سرپرست خانوار است . وی تاكید می‌كند: «زنان سرپرست خانوار‌ به‌دلیل اینکه هم نقش پدر و هم نقش مادر را به عهده دارند، معمولا نمی‌توانند نقش پدر را به‌درستی ایفا کنند و خلأ‌ عاطفه مردانه در فرزندان این خانواده‌ها دیده می‌شود. » وی درخصوص مشكلات خانواده‌های دارای زنان سرپرست خانوار می‌گوید: « ازدواج‌های زودهنگام، دوستی‌های غیرمنطقی، انزوا، افسردگی، بدبینی و حس انتقام‌جویی در بسیاری از فرزندان خانواده‌های زنان سرپرست خانوار قابل بروز است؛‌ در این خانواده‌ها غیبت مادر نیز به‌علت اجبار برای اشتغال تاثیر منفی در مسائل تربیتی فرزندان دارد.» دكتر نظرنژاد با اشاره به اینکه 10 درصد از خانواده‌های ایرانی، زن سرپرست هستند، تاكید می‌كند: «ضعف پوشش‌های حمایتی،‌ سبب مضاعف شدن فعالیت این افراد در محیط‌های کاری خارج از خانه شده است.»

رشد چشمگیر طلاق علت افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار

هادی مقدسی ،‌نماینده مردم بروجرد در دوره هشتم مجلس شورای اسلامی‌نیز با اشاره به این نكته كه تعداد زنان سرپرست خانوا در 10سال اخیر افزایش چشمگیری داشته ا ست،‌تاكید می‌كند:‌« رشد میزان طلاق تاثیر مستقیمی‌در افزایش میزان زنان سرپرست خانوار دارد.» وی با بیان اینکه به موازات رشد آمار زنان سرپرست خانوار باید نیازهای فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی آنان تامین شود، تاكید می‌كند: «اشتغال و مسکن جزو دغدغه های اصلی زنان سرپرست خانوار است که مسئولان باید برای آن چاره اندیشی اساسی انجام دهند.» مقدسی، طلاق را علت اصلی افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار عنوان كرده و می‌گوید: «موضوع طلاق نیز معلول عوامل متعددی مانند وضعیت فرهنگی جامعه و هجوم تبلیغات ضد ارزش توسط شبکه های ماهواره ای در مورد بنیان خانواده است و متاسفانه برنامه‌ها و تبلیغات شبکه‌های ماهواره موجب شده ارزش های اصیل خانواده در بخشی از جامعه کمرنگ شود.» وی با اشاره به تاثیر مسائل اقتصادی در رشد طلاق در جامعه می‌گوید: «مسائل اقتصادی نیز در افزایش میزان طلاق تاثیر دارد زیرا مشکلات اقتصادی و معیشتی به اختلافات خانوادگی دامن می‌زند اما باید کارهای فرهنگی موثری انجام شود تا میزان طلاق در جامعه سیر صعودی نیابد.»

كمك های قطره چكانی

با وجود اینكه كمیته امداد و بهزیستی تعدادی از زنان سرپرست خانوار را تحت پوشش قرار داده‌اند اما مبلغ پرداختی به این زنان به اندازه ای ناچیز است كه هیچ گره ای از مشكلات آنها را باز نمی‌كند . در این میان مركز امور زنان شهرداری نیز به كمك زنان سرپرست خانوار آمده تا بتواند باری را از دوش این خانواده ها كم كند اما مشكلات زندگی این زنان به قدری زیاد است كه باید فكری جدی برای حل این معضل كرد تا بتوان از آسیب هایی كه در آینده از این محل به جامعه تحمیل می‌شود جلوگیری كرد. مهم‌ترین اقدام بهزیستی در زمینه حمایت از زنان سرپرست خانوار ، مستمری و کمک‌های موردی در زمینه درمان، ازدواج، تحصیل فرزندان ، تهیه کالاهای اساسی، تامین مسکن ، بهبود تغذیه اعضای خانواده ها و ... است. میزان این کمک های مالی برای خانواده های یک نفره 25 هزار تومان است و تا میزان 50هزار تومان برای خانواده های 5 نفره به بالا می‌رسد. آذر اسماعیلی، معاون حمایت‌های اجتماعی کمیته امداد امام خمینی(ره) با اشاره به این نكته كه این نهاد از 60 درصد زنان سرپرست خانوار حمایت می‌كند،‌ می‌گوید:‌ «یك‌میلیون و 300 هزار نفر از مددجویان كمیته امداد را زنان سرپرست خانوار تشکیل می‌دهند، كه از این تعداد 850 هزار نفر تاکنون با كمك کمیته امداد بیمه شده‌اند و بیش از 78 هزار زن سرپرست خانوار زیر پوشش كمیته امداد با استفاده از تسهیلات خوداشتغالی كمیته امداد از چرخه حمایت مستقیم خارج می‌شوند.» معاون اجتماعی سازمان بهزیستی نیز با اشاره به پرداخت مستمری ماهانه 54 هزار تومانی به زنان سرپرست خانوار تحت پوشش سازمان بهزیستی، از انتظار 38 هزار زن پشت درهای بهزیستی برای پذیرفته شدن در چتر حمایتی این سازمان و دریافت مستمری خبر می‌دهد. به گفته علی محمد زنگانه «سازمان بهزیستی درخصوص حمایت از زنان سرپرست خانوار از برنامه چهارم توسعه عقب است و این موضوع به دلیل كمبود اعتبارات این سازمان است.» این درحالی است كه این سازمان فقط به 174هزار زن سرپرست خانوار مستمری پرداخت می‌كند.

آمار متغیر زنان سرپرست خانوار

به گفته خانم مهندس فیروزفر، معاون ستاد توانمند‌سازی زنان سرپرست خانوار، این زنان تا زمانی كه توانمند نشده‌اند تحت پوشش برنامه‌های مدیریت شهری در این حوزه قرار می‌‌گیرند كه تا كنون مشخصات 16هزار زن سرپرست خانوار دراین سامانه اطلاعاتی ثبت شده است. وی با اشاره به آمار متغیر تعداد زنان سرپرست خانوار می‌گوید:‌«‌ آمار تعداد زنان سرپرست خانوار به تفكیك مناطق متغیر است به عنوان مثال امكان دارد در یك زمان تعداد زنان سرپرست خانوار در منطقه 20 بیشتر باشند اما به مرور كه این زنان توانمند می‌شوند آمارها تغییر می‌كند.» فیروز فر درخصوص همپوشانی اقدامات این ستاد با دیگر نهادهای حمایتی می‌گوید:‌«به‌طور كلی قبل از انجام هرگونه برنامه توانمند‌سازی كه توسط این ستاد انجام می‌شود، تمامی‌اطلاعات زنان سرپرست خانوار از سازمان‌های متولی مانند بهزیستی و كمیته اعلام استعلام می‌شود و درشرایطی زنان سرپرست خانوار پذیرش می‌شوند كه تحت پوشش هیچ كدام از این سازمان‌ها نباشند. بعد از تایید اطلاعات زنان ثبت نام شده، شهرداری تهران به‌عنوان اینكه شهروندی در این شهر زندگی می‌كند كه خود خانواده را سرپرستی می‌كند و هیچ نهاد حمایتی نیز از او حمایت نمی‌كند؛ وارد عمل می‌شود. » معاون ستاد توانمند‌سازی زنان سرپرست خانوار با اشاره به عدم وابستگی مالی این زنان به شهرداری تهران می‌گوید:‌« ما با وابستگی این خانواده‌ها مخالف هستیم چرا كه مقرری ماهانه‌ای از سوی شهرداری به این خانواده‌ها داده نمی‌شود. ما به مناسبت های مختلف كارت شارژ می‌دهیم. ما به كرامت انسانی این افراد توجه داریم. نمی‌خواهیم این خانواده‌ها احساس ضعف كنند. به عنوان مثال حسابی در بانك شهر برای این زنان باز شده است كه به مناسبت‌های مختلف كارت منزلت این خانواده‌ها شارژ می‌شود تا خودشان با مراجعه به فروشگاه‌های شهروند نیازهای خود را رفع كنند. در واقع قدرت تصمیم‌گیری را به آنها می‌دهیم و مخالف نشان دادن ضعف از سوی این زنان هستیم. »

منبع: روزنامه تهران امروز