سلامت نیوز: بررسی ها نشان می دهند كه تزریق پلاسمای غنی از پلاكت در درمان آرتروز موثر است.
دکتر سید احمد رئیس السادات دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران در گفتگو با باشگاه خبرنگاران در مورد آرتروز زانو و روشهای درمانی آن گفت:
آرتروز ( استئوآرتریت) زانو یک بیماری دژنراتیو مزمن بسیار شایع است که می تواند عوارض ثانویه جدی بر سلامت افراد وارد نماید و باعث اختلال عملکرد و محدودیت فعالیت در سالمندان گردد و نهایتاً هزینه های قابل توجهی بر سیستم بهداشت و درمان جامعه تحمیل کند.
با توجه به اینکه تا کنون درمان قطعی دائمی برای آرتروز زانو شناخته نشده است ، روز به روز بر تنوع درمانهای موقتی و نگهدارنده که بتواند درد بیمار را کاهش دهد و عملکرد مفاصل و کیفیت زندگی را بهبود بخشد افزوده می شود. مطالعات گسترده بر روی درمانهای متعدد فیزیکی و دارویی تنها اثرات قطعی کاهش وزن و ورزش درمانی را تائید کرده است و تا کنون اثرات هیچکدام از درمانهای دارویی تسکینی، تزریقات داخل مفصلی کورتون و هیالورونیک اسید ( موسوم به آمپولهای تاج خروس یا ژله ای) به عنوان عوامل پیشگیری کننده یا درمان کننده دراز مدت قطعی آرتروز تایید نشده است.
دبیر انجمن طب فیزیکی و توانبخشی ایران درباره جایگاه  استفاده از PRP درمانی در آرتروز گفت : در چند سال اخیر استفاده از درمانهای موسوم به تزریقات سرم غنی از پلاکت ( PRP)( Platelet Rich Plasma ) رو به گسترش نهاده است. اگرچه تبلیغات وسیع و بعضاً غیر واقعی در خصوص اثرات اغراق آمیز این روش نوین باعث شده است که معرفی این رویکرد درمانی در مجامع علمی و رسانه ها با چالش هایی همراه باشد، نکته مهم این است که با توجه به شواهد علمی موجود، استفاده از این روش در جایگاه مناسب و شرایط استاندارد علمی و به شرطی که توسط متخصصین امر و به دور از منفعت طلبی صورت گیرد می تواند اثرات مفید درمانی امیدوار کننده ای را در برخی از بیماریها از جمله بیماریهای سیستم اسکلتی عضلانی در بر داشته باشد.
اساس استفاده از پلاسمای غنی از پلاکت بر این پایه استوار است که پلاکت ها که از سلولهای موجود در خون انسان هستند دارای دانه هایی (گرانولهایی) هستند که مواد موجود در آنها از جمله فاکتورهای رشد مختلف می تواند در روند ترمیم بافتها و تسریع التیام نسوج موثر باشد.
در پلاسمای غنی از پلاکت، غلظت پلاکت های پلاسمایی که از خون خود فرد ( اتولوگ) تهیه شده است حدوداً یک میلیون در میکرولیتر یعنی به طور متوسط 5 برابر غلظت پلاکت در خون طبیعی است. پزشکان امیدوارند که این افزایش غلظت بتواند با افزایش غلظت فاکتورهای رشد و احتمالاً کاهش عواملی که جلوی تکثیر و بازسازی سلولهای عضروفی را می گیرند، سبب بهبود ترمیم بافتها و از جمله بهبود آرتروز بیماران شود.
برخی از مطالعات اولیه آزمایشگاهی و مطالعات بر روی حیوانات ، قابلیت های فاکتورهای رشد موجود در پلاکت ها را در تکثیر سلولها، غضروف سازی و ترمیم بافتهای آرتروزی نشان داده اند اما هنوز شواهد کافی و دقیق در مورد اثرات پیشگیری کننده یا درمانی دراز مدت پلاسمای غنی از پلاکت در آرتروز انسان وجود ندارد.
آنچه مهم است مطالعات بالینی انجام شده طی 3-4 سال اخیر ، اثرات مثبت تزریق پلاسمای غنی از پلاکت  را در کاهش درد و خشکی مفصلی، بهبود عملکرد و افزایش کیفیت زندگی در مبتلایان به آرتروز را اثبات کرده اند .ضمن اینکه مطالعات مذکور تا کنون عوارض جانبی قابل توجهی را نشان نداده اند.
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در مورد استفاده از این روش در کشور و تحقیقات انجام شده مرتبط افزود: در ایران نیز از حدود 2 سال پیش درمان با  PRPرو به فزونی گذاشته است.در این مدت اگرچه مواردی از سوء استفاده و عوارض ناشی از کاربرد این روش توسط افراد غیر متخصص و در مراکز غیر مجاز و شرایط غیر استاندارد و از جمله استفاده از کیت های تقلبی و نامعتبر و به خصوص در موارد تبلیغاتی که جنبه زیبایی داشته اند گزارش شده است اما نتایج تحقیقات اولیه انجام شده در مراکز دانشگاهی از جمله گروه طب فیزیکی و توانبخشی و روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی که در بیمارستانهای شهید مدرس( سعادت آباد) و شهدای تجریش انجام گرفته است اثرات مثبت  PRPدر مبتلایان به آرتروز خفیف تا متوسط را تایید کرده است.
 دکتر رئیس السادات راجع به آنچه هنوز در مورد PRP روشن نشده است گفت: اینکه آیا PRP واقعا غضروف مفصلی را بازسازی می کند و یا پیشرفت آرتروز را به تاخیر می اندازد ؟ طول مدت اثرات دراز مدت درمان با پلاسمای غنی از پلاکت، بهترین و مناسب ترین غلظت پلاکتی موثر، فاصله زمانی بین تزریقات و تعداد تکرار مناسب این درمان در طول سال نیاز  به تحقیقات  بیشتر و گذر زمان دارد.
 در این میان ذکر چند نکته ضروری به نظر می رسد :1- PRP درمانی معمولا خط اول درمان بیماریهای تاندونی و آرتروزی نیست ضمن اینکه سایر درمانهای فیزیکی و توانبخشی از جمله ورزش درمانی صحیح و اصلاح الگوی مناسب زندگی باید در ادامه درمان با PRP ادامه یابد. 2- در حال حاضر این روش به عنوان یک درمان غیر قطعی که اثرات آن لا اقل تا بیش از 6 ماه موثر است شناخته می شود و اگر چه مطالعات اولیه نشانگر برتری نسبی این روش بر درمانهای موسوم به آمپولهای ژله ای است و عوارض استروئیدهای تزریقی را ندارد، باید در موارد استفاده از آن به عوامل دیگری ازجمله هزینه اثر بخشی آن توجه شود .3-نکته مهم دیگر اینکه پلاسمای غنی از پلاکت جایگزین درمانهای جراحی ارتوپدی از جمله تعویض مفصل در مبتلایان به آرتروز شدید نیست.
دکتر سید احمد رئیس السادات در مورد موارد احتیاط و ممنوعیت انجام PRP گفت: سالمندان با سن بیش از 75 سال، مبتلایان به دیابت، بیماران دارای بیماریهای نقص سیستم ایمنی و سرطان، بیماران دچار کم خونی شدید یا اختلالات انعقادی و پلاکتی و بیمارانی که به دلیل سایر امراض مجبور به استفاده از داروهای ضد انعقاد هستند کاندید های مناسبی برای درمان با PRP نیستند .
رئیس السادات در مقایسه هزینه های تهیه و  تزریق  هیالورونیک اسید و درمان با PRP عنوان کرد : به طور متوسط هزینه سه تزریق آمپولهای ژله ای مجموعا" حدودا 200 هزار تومان است. هزینه 2 جلسه PRP در مراکز دولتی و دانشگاهی از 200 تا 500 هزار تومان و در مراکز خصوصی از 400  هزار تا 5/1 میلیون تومان متفاوت است. در این خصوص آنچه بیش از همه بر این تنوع و کثرت قیمت ها  دامن می زند یکی عدم امکان نظارت دقیق  مراجع مسئول در است که عملا" با توجه به پراکندگی و وسعت ارائه این خدمات آنهم در  مراکز بدون پروانه کار بسیار دشوار و نشدنی به نظر می رسد و دوم  ناآگاهی مردم نسبت به این مقوله است که چه کسانی  و آنهم در چه مراکزی مجاز به کارگیری این روش ها هستند. در حوزه بیماریهای اسکلتی عضلانی بیشترین افرادی که قابلیت  انتخاب صحیح و انجام درمان با این روش را دارند پزشکان متخصص دوره دیده در رشته های طب فیزیکی و توانبخشی، روماتولوژی، طب ورزشی و ارتوپدی هستند. با توجه به اینکه درمان باPRP هنوز به عنوان درمان استاندارد معمول شناخته شده نیست توصیه می شود بیماران در صورت تمایل به استفاده از این روش حتما به مراکز ذیصلاح دانشگاهی مراجعه نمایند.
 دکتر سید احمد رئیس السادات در مورد ارزیابی بیماران قبل از انجام PRP گفت: پیش از استفاده از روش PRP بیمار باید به طور کامل توسط پزشک ویزیت شود و شرح حال، سوابق بیماری، وضعیت داروهای مورد مصرف و درمانهای اخیر مورد بررسی قرار گیرد، ضمناً طی این بررسی ها علاوه بر اخذ شرح حال و معاینه سیستم اسکلتی عضلانی ممکن است انجام یکسری آزمایشات کلی و تصویر برداری ضروری باشد.
از یک هفته قبل از درمان و در طی چند هفته پس از درمان  با PRP باید از مصرف داروهایی که فعالیتهای پلاکت ها را مختل می کنند از جمله کورتون و داروهای ضد التهابی غیر کورتونی شامل ( آسپرین، بروفن، ناپروکسن، دیکلوفناک، پیروکسیکام،ژلوفن و...)  اجتناب شود. اما استفاده از داروهای ضد درد موضعی و استامینوفن خوراکی ممنوعیتی ندارد.
 
این متخصص طب فیزیکی و توانبخشی در مورد روش و مراحل تهیه PRP افزود: تزریق PRP در آرتروز زانو معمولاً 3-2 تزریق به فاصله 2 هفته تا یک ماه است اما بر خلاف تزریقات کورتون داخل مفصلی تعداد دفعات استفاده از PRP محدودیتی ندارد. بر حسب نوع تکنیک و کیت آزمایشگاهی که جهت تهیه پلاسمای غنی از پلاکت استفاده می شود 20 تا50 سی سی از خون بیمار گرفته می شود. سپس طی مراحل سانتریفوژ 3 تا6 سی سی پلاسمای غنی از پلاکت که غلظت پلاکت درآن 4تا 6 برابر خون فرد است به دست می آید. به طور معمول برای درمان آرتروز زانو 5 سی سی و برای درمان آرنج تنیس بازان 3 سی سی از محصول بدست آمده به بیمار تزریق می شود .
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در خصوص عوارض درمان با PRP و ملاحظات و احتیاطات بعد از درمان گفت: انجام این تزریقات معمولا مقداری دردناک هستند اما برای اینکه تزریق ماده بی حسی ممکن است از اثرات درمانی این روش درمانی بکاهد سعی می شود تزریقات بدون  افزودن ماده بی حسی و ضد دردی انجام شود. . بیمار باید تا یک روز بعد از تزریق از فعالیت فیزیکی و فشار بر روی ناحیه تزریق بکاهد و استراحت نماید. افزایش درد ( به خصوص طی 3-2 روز اول پس از تزریق) ، احساس سنگینی و مختصر تورم و گرمی در ناحیه تزریق ، از واکنشهای طبیعی است که ممکن است به دنبال درمان PRP ایجاد شود  اما این واکنشها معمولا شدید نیستند و اکثرا" طی 1 تا 2 هفته از بین می روند. برای کاهش این عوارض می توان از کیسه آب و یخ ( به مدت 10 دقیقه 3 بار در روز) و قرص استامینوفن و گاه استامینوفن همراه با کدئین(تا 4 بار در روز) استفاده کرد. ورزش درمانی و برنامه های توانبخشی معمولا از یک هفته پس از PRP باید شروع شوند.
 لازم به ذکر است از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت در درمان آرنج تنیس بازان، التهاب بورسها و تاندونها ، فاشئیت کف پا (که عوام به آن خار پاشنه می گویند) نیز استفاده می شود.