سلامت نیوز: پیری به معنای از دست دادن تدریجی توانایی دستگاه‌های بدن در برابر شرایط محیطی، افزایش بروز بیماری‌ها و در نهایت وقوع مرگ تعریف شده است.

از طرف دیگر پیری در زیست‌شناسی و فیزیولوژی به معنی كاهش روند تجزیه و تحلیل اطلاعات در سلول و تغییرات تدریجی پاسخ‌های تطابقی هومئوستاتیك بدن است.

پیر شدن به علت یك تغییر ناگهانی در اعمال فیزیولوژیك بدن نیست بلكه نتیجه تغییرات تدریجی است كه طی سال‌های متمادی به وجود می‌آید.

پیری در سلول‌هایی كه تكثیر نمی‌شوند مانند سلول‌های عضلات و اعصاب بسیار بارزتر است، زیرا در بافتی كه سلول‌هایش قابل تكثیرند، سلول‌های جدید به طور دائم تولیدشده و محل سلول‌های مرده را اشغال می‌كنند.

سلول در جریان رشد و فعالیتش به طور مرتب اطلاعات ژنتیكی از درون خود برای سنتز مواد پروتئینی دریافت می‌كند.

هر عمل یا عاملی كه روند انتقال این اطلاعات را مختل ‌كند، سبب بروز اختلال در اعمال سلول می‌شود.

اشتباهاتی در رسیدن اطلاعات ژنتیكی می‌تواند از طرق تشعشع و جهش و غلط‌خوانی رمزها و تشكیل پیوند‌های شیمیایی نابجا و... صورت ‌گیرد.

آثار پیری بر اعمال فیزیولوژیك بدن

بافت ماهیچه‌ای: حدود 30 سالگی كوچك شدن تدریجی حجم عضلات اسكلتی و رفلكس‌های عضلات كاهش می‌یابند. اثر پیری روی عضلات اسكلتی به دو دلیل است:

كاهش كلسیم استخوان: كاهش میزان كلسیم در خانم‌ها از 30 سالگی شروع می‌شود و با كاهش غلظت استروژن در سنین 45 ـ 40 سالگی شدت می‌یابد و در آقایان فقدان كلسیم معمولا بعد از60 سالگی شروع می‌شود.

كاهش میزان تولید پروتئین: كه در نهایت باعث عدم تعادل در تركیبات ماتریس استخوان می‌شود. لذا در افراد پیر استخوان‌ها تمایل بیشتری به شكستن دارند و نیز دیرتر جوش می‌خورند.

پوست: اگرچه پوست مدام پیر می‌شود، اما اثرات بارز آن تا وقتی كه سن به 40 برسد آشكار نیست. تغییرات به دست آمده در پوست عبارتند از: كاهش تعداد فیبرهای كلاژن و فقدان الاستیسیته فیبرهای الاستیك و تجمع آنها به صورت توده‌های حجیم كه باعث چروك پوست می‌شود، كاهش تعداد فیبروبلاست‌ها و آتروفی غدد سباسه و افزایش نفوذپذیری و سفت و ضخیم شدن عروق خونی در درم و فقدان چربی زیر پوست و كاهش تعداد ملانوسیت‌های فعال كه باعث موی خاكستری و پیگمانتاسیون غیرطبیعی پوست می‌شود.

معمولا پوست پیر نازك‌تر از پوست جوان است. پوست پیر دیر خوب می‌شود و در برابر شرایط مرضی متعدد مانند سرطان پوست و خارش زونا و... حساس‌تر است. قرار گرفتن در برابر اشعه ماوراءبنفش خورشید به مدت طولانی روند پیر شدن پوست را تسریع می‌كند.

دستگاه تنفس: با پیشرفت سن، راه‌های هوایی و بافت‌های مجاری هوایی خاصیت الاستیسیته خود را از دست داده و ضخیم می‌شوند در نتیجه ظرفیت ریوی شش‌ها كاهش یافته و در 70 سالگی به 35 درصد نزول می‌كند.

تغییرات به دست آمده در دستگاه تنفس موجب كاهش اكسیژن خون و كاهش فعالیت ماكروفاژهای كیسه‌های هوایی و تضعیف اثر مژه‌ای مجاری هوایی می‌شود. بنابراین در سنین پیری افراد به ذات‌الریه، برونشیت، آمفیزم و اختلالات دیگر ریوی حساس‌ترند.

پیرشدن به علت یك تغییر ناگهانی در اعمال فیزیولوژیك بدن نیست بلكه نتیجه تغییرات تدریجی است كه طی سال‌های متمادی به وجود می‌آید.

دستگاه گردش خون: فقدان قابلیت كشش آئورت، كاهش اندازه تار ماهیچه قلب، فقدان تدریجی قدرت انقباض عضله قلب، كاهش برون‌ده خون توسط قلب، كاهش حداكثر ضربان قلب، افزایش پرفشاری خون، افزایش میزان كلسترول خون با افزایش سن، كاهش میزان HDL، افزایش شیوع بیماری شریان كرونری، سفت شدن شریان‌ها، تجمع كلسترول در شریان‌ها (بخصوص شریان‌های مغز) در 80 سالگی، كاهش 20 درصدی جریان خون مغزی و كاهش 50 درصدی جریان خون كلیوی همان فرد نسبت به سن 30 سالگی ازجمله تغییرات در دستگاه مزبور است.

دستگاه گوارش: كاهش مكانیسم‌های ترشحی، حركات ماهیچه‌های دستگاه گوارش، فقدان قدرت بافت ماهیچه‌ای و ساختمان‌های كمكی آن، تغییر دررهایی هورمون‌ها، كاهش پاسخ به حس‌های داخلی و حس درد ازجمله تغییرات این دستگاه است.

تغییرات خاصی مانند كاهش حساسیت به تحریكات دهانی، فقدان حس چشایی، فتق، سرطان مری، ورم معده، زخم معده و سرطان معده رخ می‌دهد.

زخم‌های روده‌ای، آپاندیسیت، سوءجذب و سوءهضم از تغییرات روده كوچك و یبوست، سرطان راست روده و هموروئید نیز از تغییرات روده بزرگ هستند.

بروز مشكلات در عمل بلع با افزایش سن به عنوان یك مساله عمده در افراد مسن مطرح است. مطالعات رادیولوژیكی در گروه 56 نفره از بیماران بدون علامت با میانگین نسبی 83 سال نشان داد فقط 16 درصد افراد دارای الگوی طبیعی بلع بوده‌اند در 63 درصد موارد ناهنجاری‌هایی از قبیل اشكال در كنترل و تحویل توده بلعیده شده به دنبال عمل بلع مشاهده شده است.

ناهنجاری ساختاری كه قادر به ایجاد اشكال در بلع است شامل سرطان، باریك‌شدگی و ایجاد ساك‌هایی در جداره مری می‌شود. حجم كل ترشح معده‌ای در 24 ساعت به میزان خارج از تصوری بالاست؛ با توجه به نتایج حاصل از تجربیات پژوهشگران، جمعا حداقل سه لیتر و حداكثر 4.5 لیتر است.

باید توجه داشت كه تمام این مطالعات در نزد اشخاص جوان (30 ـ 20 سال) كه در سلامت كامل بوده‌اند، انجام شده است. این مقادیر پس از60 سالگی كاهش می‌یابند.

همیشه فرض بر این بوده است كه ترشح اسید معده با افزایش سن كاهش می‌یابد. ولی به نظر می‌رسد این فرض صحیح نیست.

یك گروه از افراد سالم با میانگین سن 51 سال (سنین محدوده 44 تا 71 سال) تولید اسید پایه بیشتری نسبت به گروه با میانگین 33 سال (سنین محدوده 42 ـ 23 سال) نشان دادند.

افزایش وابسته به سن در ترشح اسید معده در مردان بیش از زنان بوده و ارتباطی به قد و وزن بدن، سطح بدن، جرم عاری از چربی بدن یا شیوع افزایش یافته عفونت هلیكوباكترپیلوری ندارد.

متابولیسم دارو: در انسان اگر پذیرفته شده است كه با افزایش سن، ظرفیت تام حذف دارو كاهش می‌یابد، اما شواهد مبنی بر این كه این پدیده مربوط به تضعیف متابولیسم دارو باشد موجود نیست.

كاهش ظاهری دفع دارو‌ها در افراد مسن می‌تواند مربوط به كاهش توده فعال كبدی، كاهش جریان خون كبدی و تغییر در اتصال پروتئینی داروها باشد. بنابراین ارتباط كاهش متابولیسم داروها با سن، هنوز یك حقیقت پذیرفته شده نیست.

دستگاه عصبی: یكی از اثرات بارز پیری بر دستگاه عصبی از بین رفتن نورون‌هاست بنابراین ظرفیت و توانایی ارسال امواج عصبی از مغز به محیط بدن و عكس آن كاهش می‌یابد و تغییرات حاصل به این شرح است:

كاهش سرعت هدایت امواج عصبی، كاهش اعمال حركتی ارادی و افزایش زمان رفلكس ماهیچه‌های اسكلتی، اختلال شنوایی مربوط به پیری (PRESBYCUSIS)‌ ناشی از تغییرات در ساختارهای مهم گوش داخلی.

دستگاه تولیدمثل: در مردان كاهش تولید تستوسترون، كاهش قدرت عضلانی، كاهش میل جنسی حاصل می‌شود. در خانم‌ها تولید پروژسترون و استروژن‌ها كاهش می‌یابد.

سرطان رحم در سن 65 سالگی به اوج خود می‌رسد و سرطان پستان علل عمده مرگ بین خانم‌های 40 تا 60 سال است. تغییرات بافتی عمده در دستگاه تولیدمثل و پدیده یائسگی از بارزترین نشانه‌های پیری در خانم‌ها محسوب می‌شود.

در سنین سالخوردگی و غالبا بعد از 70 سالگی ممكن است علائمی مشابه به یائسگی زنان در مردها بروز كند.

دستگاه ادراری: قابلیت اعمال كلیوی با افزایش سن كاهش می‌یابد و در سن 70 مكانیسم فیلتراسیون به نصف مقدار خود در 40 سالگی می‌رسد. تكرر ادرار و عفونت‌های مجاری ادرار دو مشكل عمده در افراد پیر است. ضایعات دیگر شامل فزونی ادرار و هماتوری است.

چنانچه در افراد پیر تعادل آب و تشنگی تغییر یابد، آنها بیشتر به دهیدراتاسیون حساس می‌شوند. سرطان پروستات نیز از شایع‌ترین بیماری‌ها در مردان مسن به شمار می‌رود.

ساختار بدن: حوالی 60 سالگی میانگین وزن بدن به حداكثر مقدار خود می‌رسد، به طوری كه وزن بدن مردان 25 درصد و زنان 18 درصد اضافه می‌شود. سهم بافت چربی از این افزایش بیشتر است. برعكس، توده عضلانی در هر دو جنس (مردها بیشتر) كاهش پیدا می‌كند.

بعد از 60 سالگی بتدریج از وزن بدن كاسته می‌شود به طوری كه بعد از سه دهه به وزن دوران جوانی برمی‌گردد. همچنین توده عضلانی بدن و عمدتا عضلات دست و پا تا 40 درصد كاهش می‌یابد. كلیه‌ها، كبد، طحال، مغز و استخوان نیز كوچك‌تر می‌شود.

چربی داخل شكمی و احشائی افزایش و چربی زیر جلدی ران، ساق و بازو كاهش پیدا می‌كند. سرعت متابولیسم پایه، بازده قلبی و تحمل بدن نسبت به گلوكزبا افزایش سن كاهش پیدا می‌كند، در واقع سالخوردگی با افزایش مقاومت به انسولین همراه است.

منبع: روزنامه جام جم