سلامت نیوز : در بهاران كه گاه طرب و خرمی و كار و كوشش در كشتزار و كارخانه و شهر و از سویی هنگام حضور در بوستان و طرف جوی و گفت وگویی است ناگاه میهمانی ناخوانده و فرادست كه زور بازوی هیچ آبپاشی حتی باران هم بدان نمی رسد بر فراز آسمان بالای سرت هویدا می شود و فرازمند همچون دیوی كه مظهر و نماد افسردگی است با خورشید روشنایی و بینایی می ستیزد حتی این بنفرین دست بر گلوی نوزادان و كودكان بی گناه نهاده نفس را به سرفه دگرگون می كند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از کیهان ؛ دیگر به نظر می رسد ریزگرد گاه و بیگاه پدیده ای معمول شده است كه ریه های هم میهنان ما را در بسیاری از نقاط كشور از غرب و جنوب تا شمال و تهران نه مورد نوازش كه تازش قرار می دهد، از پنجره اتاق كار یا خانه هم كه نگاهی به بیرون بیفكنی گهگاه غباری دژم گون را می بینی كه خوشایند نیست چه رسد به گرفتاری های كشاورزان سخت كوش ما كه از تنفس آنان در فضای كشت زارها گرفته تا تلقیح گیاهان و تولید عسل را تحت تأثیر قرار می دهد و نفس ها را به شماره می اندازد.

درباره ریزگرد چه می دانیم
ریزگرد حجم بزرگ و توده ای از ذرات جامد ریزغبار است كه در جو پخش شده و دید افقی را محدود می كند. ریزگرد در سال 1979 تا شمال اروپا در كشور سوئد هم دیده می شد كلیماتولوژیست ها یا دانشمندان اقلیمی در منشأ این پدیده طبیعی اختلاف نظر دارند برخی آن را با زبانه های توفان های خورشیدی مرتبط می دانند، به هر روی سرچشمه اصلی ریزگرد در ایران باد شمال است. این باد كه از نزدیكی خرداد تا شهریور فعال است، در شمال خاورمیانه شكل می گیرد و با گذر از كوه های تركیه و شمال عراق، مانند قیفی به بیابان های عراق و سوریه سرازیر می شود و تا خلیج فارس و رسیدن به آب های آزاد پیش می رود.جریان های خشك هوای عربستان ، كنترل سرشاخه های دجله و فرات در تركیه و بی توجهی به محیط زیست و بیابان زدایی در عراق باعث خشك شدن بسیاری از باتلاق های عراق و ایجاد نواحی غبارساز شده است. در گذشته سه كشور ایران، عراق و عربستان به صورت مشترك هزینه های مالچ پاشی این زمین ها را تأمین می كردند و تمام زمین ها در فصل خاصی از سال مالچ پاشی می شدند.

تغییر رویه این دولت ها در دهه نخست هزاره دوم میلادی سبب فراموشی این كار و در نتیجه افزایش ریزگرد در خوزستان، غرب ایران و سرانجام تقریباً در سراسر ایران شد. وضعیت اخیر آب و هوایی همسایه غربی، سبب بیشترین میزان ریزگرد در سه دهه اخیر ایران شد و تركیب غبار با آلاینده های شهری ریزگرد خطرناكی را تولید كرد كه خدای نكرده صدها شهروند را به بیمارستان می كشاند.شاید بتوان منشاء ریزگرد را در انحراف آب از سرچشمه های دامنه آناتولی جست وجو كرد كه سدها مجال رسیدن به خلیج فارس را به آنان نمی دهند و تا می آیند ترنّمی رودوار كنند خود را در دستان سدها در همان مبداء گرفتار می یابند!

اگرچه در كنار همه آنچه گفته شد مباحث ریشه ای همچون گرمایش زمین و تغییرات الگوهای آب و هوایی نیز نقشی اساسی در فرود آمدن این میهمان ناخوانده از آسمان دارد.
رهیافت باید فكری به رهیافت نمود، اگرچه همواره خود را آموخته ام كه واقعیت ها را از پنجره خوش بینی نگاه كنم اما جفای ریزگرد را به كودكان ایرانی كه تنفس هوای پاك نخستین حق آنان است برنمی تابم، باری درمورد راه حل و درمان این پدیده طبیعی به نظر می رسد كار بسیار مؤثری از دست بشر باتوجه به گستره زیست محیطی و عرصه پهناور حیات طبیعی ساخته نیست اما می توان برای كاهش اثرات زیانبار آن به اقدامات ذیل اشاره نمود:
1-احیای تالاب ها و آبگیرهای كشور همسایه غربی
2-افزایش آبگذر رودهای آن
3-حفظ و افزایش پوشش گیاهی در كانون های تولید ریزگرد
4-كشت و توسعه گونه های مقاوم به خشكی پس از مطالعات دقیق كارشناسی
5-تقویت مراكز پایش غلظت و كیفیت ریزگردها و تجهیز به امكانات رصدماهواره ای كه پیش آگهی ریزگردها را ممكن می سازد.
6-تشكیل یك سازمان مردم نهاد منسجم و چابك مورد حمایت دولت مركب از متخصصین مدیریت مناطق بیابانی و دیگر تخصص ها برای رهیافتی موثر در برون رفت از شرایط كنونی اقلیمی
7-تنظیم راهبردی مبتنی بر مدیریت ریسك جایگزین مدیریت بحران در عرصه منابع طبیعی
8-آن طور كه دكتر پرویز كردوانی می گوید عملیات بیولوژیك در مهار گرد و غبار باید در اولویت اول قرار داشته باشد و تنها در صورتی باید از مالچ پاشی استفاده شود كه امكان عملیات بیولوژیك نباشد زیرا مالچ پاشی اثرات نامطلوب زیست محیطی دارد. البته انجام عملیات بیولوژیك در یك میلیون هكتار، كاری دشوار و تقریباً نشدنی است ضمن آنكه بسیار هزینه بر است و سال ها طول می كشد تا گیاهان در تثبیت گرد و غبار مؤثر واقع شوند. شاید بتوانیم یكی از بهترین راهكارها برای مقابله با گرد و غبار را استفاده از خود طبیعت در نظر آوریم به گونه ای كه در نواحی خشك و بیابانی كه پوشیده از ریگ است نیازی به مالچ پاشی و گیاه كاری نیست چون شدیدترین باد و باران هم نمی تواند در این مناطق فرسایشی ایجاد كند. اطراف سد پیشین در جنوب شرق بلوچستان نمونه ای از این بیابان هاست كه كمتر فرسایش دارد به همین دلیل برای تثبیت گرد و غبار باید از پوشش ریگ و شن (نه ماسه) استفاده شود.

وی بر این نظر است كه باتوجه به اینكه در شرق و غرب عراق رودخانه زیاد است می توان از مخروط افكنه های این رودخانه ها استفاده كرد. این كار در مقایسه با مالچ پاشی و عملیات بیولوژیك بسیار كم هزینه و در عین حال كارساز است و باعث تثبیت همیشگی می شود.با استفاده از بیل مكانیكی و كمپرسی می توان كانون های مورد نظر در عراق را با ریگ و شن پوشاند و برخلاف مالچ نفتی كه نباید روی آن راه رفت می توان آن را با غلتك تسطیح كرد و در مقاطع مختلف با درختكاری و با ریگ فرش كردن، منطقه را مورد پوشش قرار داد.

9-بهره گیری از تجربیات دیگر كشورها و نیز هماهنگی های بیشتر منطقه ای و بین المللی نیز می تواند موثر باشد.
10-معاونت محترم علمی و فناوری ریاست جمهوری می تواند با پویایی و چابكی كه برخوردار است پژوهشگران هم رشته اینجانب را گردهم فراخوانده و با ترتیب سفرهای تجربه آموزی در كشورهای پیشرو و موفق و بومی سازی آنها گامی موثر در كاهش اثرات زیانبار ریزگردها بردارد.
همچنین این پیشنهاد درباره دو سازمان حفاظت محیط زیست و جنگل ها و مراتع نیز باتوجه به توان تخصصی آنان صدق می نماید.
هنگامی كه این نوشتار به پایان می رسد نگاهی به آسمان می كنم به امیدی كه همیشه آبی و بی غبار باشد، همواره در اندیشه هم میهنانی هستم كه بسیاری از روزهای سال را در خوزستان و ایلام تا كرمانشاه، كردستان، همدان و آذربایجان و دیگر نقاط میهن عزیزمان با ریزگرد می سازند و دم برنمی آورند.