به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران؛ جالب اینكه، جواب این سؤال مثبت است و ایران در این زمینه حتی پیشنهادی را هم به طرف عراقی ارائه كرده كه متأسفانه به جایی نرسیده است. پرویز گرشاسبی، معاون مناطق خشك و نیمهخشك سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری با اذعان به اینكه بیش از 90درصد گرد و غبارها در كشور منشأ خارجی دارد و منشأ داخلی آن بسیار ضعیف است، میگوید: «آن بخش از گرد و غباری كه در داخل كشور تولید میشود ناحیهای است و نمیتواند روی همه نقاط كشور تأثیر بگذارد و به همین علت هم بیشتر قابل كنترل است، اما بحث اصلی روی گرد وغبار با منشأ خارجی است كه ارتباط مستقیمی با اراده طرف عراقی دارد. ما بهعنوان طرف ایرانی وظیفه داشتیم تا در این زمینه توان كارشناسی بگذاریم كه گذاشتیم.
طرح توجیهی هم برای طرف عراقی تهیه كردیم بقیه رایزنیها برای متقاعد كردن عراقیها برای اجراست، ما حتی پیشنهاد دادیم سال قبل ایران از نظر مالی در عراق هزینه كند كه متأسفانه به جایی نرسید، امسال هم البته در حال پیگیری این پیشنهاد هستیم.» وی ادامه میدهد: «ما در سال1994 حدود 18 سال قبل، سومین كشوری بودیم كه به عضویت كنوانسیون بیابانزدایی درآمدیم، اما عراق صد وهفتاد و هشتمین كشوری بود كه پس از این همه سال، تازه سال گذشته به عضویت این كنوانسیون درآمد. آن هم نه به اراده خود كه با تلاشهای گسترده بینالمللی سرانجام این امر محقق شد. هماكنون 200 كشور عضو كنوانسیون بینالمللی بیابانزدایی هستند و هر یك نیز تعهداتی را در این حوزه متقبل شدهاند. البته دولت عراق، طرح مقابله با بیابان زدایی را در یك میلیون هكتار طی 5 سال در مجلس و دولت طرح كرده، اما اكنون اولویت كشور عراق بحث امنیت است و شاید بتوان گفت بیابان زدایی جزو سومین اولویت آنها باشد.» اما آیا كشور عراق تاكنون هیچ قدمی برای اجرای طرح بیابانزدایی برنداشته است؟ گرشاسبی در پاسخ به این سؤال، درختكاری در 270 هكتار از كمربندی شهر كربلا را مطرح میكند و معتقد است كه عمده اختلاف بین ایران و عراق در اجرای طرحهای مقابله با گرد و غبار در تفاوت دیدگاههای این دو كشور خلاصه میشود.
عراق اولویتی برای مهار ریزگردها قائل نیست
اگر بخواهیم واقعبینانه به مسئله گرد و غبار بپردازیم باید این مسئله را بپذیریم كه عراق در حال حاضر توان اجرای طرحهای مقابله با پدیده ریزگردها را ندارد و اگر هم دارد اولویتی برای آن قائل نیست. پس تنها راهكار، ورود مستقیم نهادهای بینالمللی و البته ایران به این مسئله است. خوشبختانه ایران در زمینه بیابانزدایی تجربه 50 ساله دارد و در حقیقت در كنار چین دو كشور پیشرو در خاورمیانه مطرح میشوند. گرشاسبی با اشاره به اقدامات بینظیر ایران دراجرای عملیات بیابانزدایی میگوید: ما در طول این 50 سال حدود 10 میلیون و 700 هزار هكتار فقط در بحث مطالعاتی مقابله با بیابانزایی وارد عمل شدهایم و تاكنون نیز روی 6 میلیون هكتار اقدام عملیاتی انجام دادهایم، به طوری كه ما همه كانونهای درجه یك فرسایش بادی كه در حدود 2 میلیون و 400 هزار هكتار میشود را كاملاً مهار و طبقهبندی كردهایم، البته اولویت اصلی را در شناسایی كانونهای بحرانی گذاشتهایم، چرا كه طبق آمار حدود 32 میلیون هكتار عرصه بیابانی در كشور وجود دارد و خوشبختانه همه كانونهای درجه یك و نقاط بحرانی كه مشكلات عمدهای را برای شهرها و روستاهای اطراف ایجاد میكنند شناسایی و مهار كردهایم.» جدا از این كه در عرصه بیابانزدایی در ایران اقدامات قابلتوجهی انجام شده است، در بحث گرد و غبار داخلی نیز كه عمدتاً ناشی از همین بیابانهای وسیع و ماسهای در كشور است، كارهای شایستهای صورت گرفته است، به طوری كه به اذعان مسئولان ما از نظر مدیریت گرد و غبار داخلی در حال حاضر در كشور هیچ مشكلی نداریم، اما آیا گرد و غباری كه از كشورهای عربی وارد كشور شده با ریزگردهایی كه در داخل ایران تولید میشود از نظر جنس و ماهیت یكی است؟! این كارشناس بیابانزدایی در این باره این گونه توضیح میدهد: «بیابانهای ایران منشأ حركت ماسه- بادی یا سواحل دریایی دارند كه براساس طبقهبندی خاك جزو دومین نوع دانهبندی قرار میگیرند. این نوع دانهها از ذرات سنگین تشكیل شدهاند كه نمیتوانند ارتفاع بگیرند، بنابراین فقط حومه و دور و اطراف خود را درگیر میكنند، اما آنچه كه اكنون در كشور اتفاق افتاده و 23 استان كشور را مبتلا كرده است از جنس رس و بسیار سبك و ریز است و مثل آرد میماند، به همین علت به راحتی اوج میگیرد و میتواند تا هزاران كیلومتر هم پیش برود، این ذرات برخلاف ذرات داخلی 2 سال بیشتر سن ندارند و منشأ اصلی آنها هم اراضی رهاشده و تالابهای خشكشده بویژه از دشت بینالنهرین در عراق است.» گرشاسبی در این میان به نكته جالبی نیز اشاره میكند و آن این كه براساس مطالعات ماهوارهای مشخص شده حدود 13 میلیون هكتار از اراضی كشور عراق بیابانی است كه 2 میلیون هكتار آن كانون تولید ریزگرد محسوب میشود و باید برای آن فكری كرد. به گفته وی، طی این 50 سال هیچگاه گرد و غبار مشكل محسوب نمیشده در حالی كه طی این 2 سال به یك معضل اساسی برای مردم منطقه تبدیل شده است.
ایران مثل عراق مستعد تولید ریزگرد نیست
اما آیا ممكن است بیابانهای ایران در آیندهای نهچندان دور مثل عراق تبدیل به یك منشأ برای تولید ریزگرد شوند...
گرشاسبی میگوید كه این اتفاق خواهد افتاد، ولی در صورتی كه برای مهار بیابانهایمان برنامهای بلندمدت نداشته باشیم و آنها را به حال خود رها كنیم، البته ایران همچون عراق مستعد تولید ریزگرد نیست، سدسازیهای متعدد اراضی این كشور را بشدت خشك كرد و این كشور را به این روز انداخت، بنابراین ما نباید از این نكته غافل شویم. حفظ اراضی كشاورزی كه امروز كمتر به آنها توجه میشود ازجمله اقدامات اساسی است كه وی از آنها به عنوان ناجیان بیابانهای ایران نام میبرد و میگوید: «ما باید به هر شكل ممكن اراضی كشاورزی را زنده نگه داریم متأسفانه سال گذشته 760 هزار هكتار از 2 میلیون هكتار از اراضی كشاورزی رها شد كه همین مسئله خاك را مستعد تبدیل شدن به بیابان میكند، بنابراین ما باید وارد یك برنامه جامع شویم و نباید با سدسازیهای متعدد موجب خشك شدن تالابهای كشور شویم، بهترین معدن آب، خاك است. براین اساس باید بستر زمین را برای نفوذ آب فراهم كنیم.»
چرا 200 هزار هكتار به 80 هزار كاهش یافت
این كه ایران در كمربند خشك و نیمهخشك جهان قرار گرفته موضوعی است كه معضل خشكسالی را بشدت به ما گوشزد میكند و ما نباید از كنار این مسئله راحت عبور كنیم.
این مقام مسئول تأكید میكند: «براساس پیشبینی تغییر اقلیم تا سال 2070 دمای كره زمین 2 درجه گرمتر میشود و این 2 درجه یعنی خشكسالیهای بیشتر، بنابراین ما باید هر چه زودتر یك برنامه درازمدت ملی، منطقهای و بینالمللی تهیه كنیم بویژه در حوزه توسعه اراضی كشاورزی و مدیریت منابع آب. وی همچنین به اجرای برنامهای 5 ساله برای انجام عملیات مالچپاشی در استان خوزستان كه هماكنون یكی از استانهای درگیر پدیده ریزگردها است، اشاره میكند و میگوید: «ما قرار بود اجرای عملیات مالچپاشی در این استان را در سطح 200 هزار هكتار انجام دهیم، اما در حال حاضر حدود 80 هزار هكتار را در دستور كار داریم چرا كه قرار بود وزارت نفت، مالچ نفتی رایگان را در اختیار ما قرار دهد اما به علت حذف مالچ رایگان در قانون بودجه، این 200 هزار هكتار به 80 هزار هكتار تقلیل یافت.»
در ابتدا یك كارگروه گرد و غبار در هیأت دولت به ریاست معاون اول رئیسجمهور و بعد از آن دبیرخانه ملی گرد وغبار به ریاست سازمان محیطزیست تشكیل شد، دبیرخانهای كه سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری هم عضوی از آن بود، در این دبیرخانه آئیننامهای با 19 بند تنظیم شد كه براساس آن وظایفی به هر یك از سازمانهای عضو محول شد، جالب اینكه بیشتر این وظایف به سازمان جنگلها برمیگشت، سؤال این است كه آیا این سازمان به وظایف خود در این زمینه عمل كرده است؟ حقانی، عضو كارگروه ملی گرد و غبار به اطمینان میدهد كه همه بندهای این آئیننامه كه در حوزه وظایف سازمان جنگلها قرار گرفته، انجام شده، از جمله طرح ملی گردوغبار كه در حال حاضر تهیه شده است. وی درباره این طرح توضیح میدهد كه براساس آن یك برنامه پنجساله برای استانهای درگیر گرد وغبار با اعتباری مشخص و پروژههایی معین مثل مالچپاشی، جنگلكاری و بادشكن تعیین و براساس آن سهم هر استان، اعتبار و مدت زمان برنامه كاملاً مشخص شده است، ضمن آن كه پیشنویس سند همكاری چندجانبه بین كشورهای درگیر گرد وغبار هم تنظیم شد و در نشست تركیه به تصویب كشورهای عضو مثل سوریه و عراق رسید و در حال حاضر نهایی شده است.
ورود بسیج سازندگی به عرصه بیابانزدایی
حقانی همچنین به استفاده از توان بسیج سازندگی برای اجرای پروژههای مقابله با بیابانزدایی اشاره كرده و از توافقنامهای خبر میدهد كه براساس آن بسیج سازندگی با همكاری سازمان جنگلها در 2 هزار و 250 هكتار عملیات تثبیت شنهای روان انجام خواهند داد. این كارشناس بیابانزدایی ادامه میدهد: در كنار این ما با وزارت نفت به توافق رسیدهایم تا اقدام ویژهای را در استان خوزستان انجام دهیم، براین اساس عملیات تثبیت شنهای روان در سطح 200 هزار هكتار را با اعتباری نزدیك به 478 میلیاردتومان در دستور كار قرار دادهایم تا در قالب یك برنامه پنجساله اجرایی كنیم. اكنون در سال دوم این برنامه هستیم و در سال گذشته در سطح 2 هزار هكتار مالچپاشی و نهالكاری و در سطح 3 هزار هكتار هم نهالكاری انجام دادیم كه در مجموع 5 هزار هكتار شد. البته این طرح 200 هزار هكتاری است كه همه آن قابلیت اجرا ندارد، چرا كه بخشی از آن حفاظتی است و با توجه به این موارد باید گفت ما تاكنون در این زمینه معقول پیش رفتهایم.
حقانی همچنین درباره گرد و غبار با منشأ خارجی میگوید: در حال حاضر ما برای كشور عراق یك پیشفرض بیابان زدایی در سطح یك میلیون هكتار تعیین كردهایم كه متأسفانه آنها خود را ملزم به اجرای این توافقات نمیدانند. البته ما هم دست روی دست نگذاشتهایم و از طریق وزارت خارجه شدیداً عراق را تحت فشار گذاشتهایم. ما حتی اگر به عراقیها كمك مالی هم كنیم باز هم ارزشش را دارد، چون خودمان را بیمه خواهیم كرد. وی در این زمینه به اطلاعات ناقص و اندك ایران از وضعیت بیابانهای عراق اشاره میكند و میگوید: طرحهایی كه ما برای طرف عراقی نوشتهایم اغلب براساس تصاویر ماهوارهای و اطلاعات اندك ما از سوی عراقیها بوده كه لازم است كارشناسی بیشتری شود، هماكنون در عراق حدود 600 هزار هكتار عرصه رها شده كانون تولید ریزگرد وجود دارد كه باید حتماً از نزدیك بررسی شود. پس ضروری است كه ما در این زمینه بیشتر با عراقیها مراوده داشته باشیم.
نظر شما