سلامت نیوز: هیچ وقت این خبر را فراموش نمی‌كنم كه رسانه‌ها اعلام كردند در اهواز برای نخستین بار، چهار هزار قلیان نابود شد.این كار اهوازی‌ها در راستای اجرای طرح بسیج جمع آوری قلیان با همكاری نیروی انتظامی، شهرداری و دستگاه قضایی در بوستان‌ها و معابر عمومی كلانشهر اهواز جمع آوری شده بود.

در جامعه ما بعضا با افرادی مواجه می‌شویم كه همانند كامیون‌های دیزلی دود می‌كنند! یعنی هر وقت در جایی كه آنها نشسته‌اند و مشغول كشیدن سیگار و قلیان هستند دود وسیعی فضای محیط را می‌پوشاند كه از دور پیداست و یا در مجلسی كه تعدادی افراد دودی در آن باشند جز دود و سیاهی نشانه دیگری قابل دیدن نیست.

خوشبختانه در سالهای اخیر فرهنگ مصرف سیگار در مجالس و مجامع عمومی خصوصا مساجد حسینیه‌ها و اتوبوس‌ها بهبود یافته و حتی سیگاریها هم با قبح مصرف سیگار در این اماكن و محیط‌ها آشنا شده‌اند كه این حركت خود باعث زنده شدن امیدی تازه در كشور است كه می‌تواند ادامه و آینده خوشی داشته باشد.

اما وقتی تابستان می‌رسد و در كوچه و خیابان و به ویژه پارك‌ها نوجوانان سیگار به دست را می‌بینیم و یا این كه شاهد افزایش هجوم جوانان تازه از نوجوانی درآمده به قهوه خانه‌ها و چایخانه‌ها كه به مركز استفاده از قلیان تبدیل شده، می‌شویم. این نگرانی بیشتر می‌شود، چرا كه برخی آمارها شمار مصرف كنندگان دخانیات را 10 میلیون نفر اعلام می‌كنند یعنی از هر 7 ایرانی یك نفر به مصرف دخانیات (سیگار قلیان پیپ) معتاد است.
تلفات انسانی ناشی از مصرف دخانیات هم در كشور ما در مرز خطرناكی قرار دارد زیرا به طور میانگین هر 8 دقیقه یك ایرانی به واسطه بیماریهای ناشی از مصرف سیگار جان خود را از دست می‌دهد.
در كشور سالها ست من قوانین و آئین نامه‌های مشخص برای مبارزه با استعمال دخانیات تصویب شد، اما برای اجرای آن هنوز فاصله بسیاری در پیش داریم كه نقش مطبوعات و رسانه‌ها و به موازات آن تك تك افراد غیرسیگاری و حتی سیگاری جامعه برای نتیجه گیری درست این حركت بسیار حساس است و تا فرهنگ سازی درستی در این زمینه صورت نگیرد نباید به موفقیت این قوانین و آئین نامه‌ها چندان دل خوش بود.
این نگرانی از آن جهت مطرح شده كه بدانیم گره‌های اصلی مبارزه با استعمال دخانیات كجاست زیرا هم اكنون در این زمینه شاهد سرچشمه‌های گل آلودی هستیم كه مبارزه درست باید از آنجاها شكل گیرد زیرا سرچشمه ورود به جرگه سیگاریها سنین نوجوان و جوانی است كه هم اكنون میزان گرایش جوانان و نوجوانان به مصرف سیگار افزایش یافته و علاوه بر كاهش سن شروع مصرف دخانیات به 13 سال تعداد مصرف كنندگان هم رو به افزایش است.
به اعتقاد پژوهشگران افرادی كه سیگار كشیدن را از سنین نوجوانی آغاز كرده باشند حتی اگر این عادت خود را ترك كنند بیشتر از كسانی كه در سنین بالاتر به سیگار روی آوردند ولی آن را ترك كرده‌اند دچار صدمات ژنتیكی می‌شوند.
وقتی در جامعه با چنین نوجوانانی مواجه می‌شویم بیش از هر چیز شاهد فقر فرهنگی آنها می‌شویم زیرا فرزندان خانواده‌های متمول اما دچار مشكلات فرهنگی نیز به شدت در معرض آلودگی به استعمال دخانیات قرار دارند.
محسن نوجوان 17 ساله و قدبلندی است كه حتی نحوه به دست گرفتن نخ سیگار ناشی بودن او را نمایش می‌دهد. وقتی درباره علت سیگار كشیدن از او می‌پرسم می‌گوید: از خرداد سال جاری و به اتفاق دوستان سیگار كشیدن را آغاز كردم و از آن ماه تاكنون هر وقت با دوستان به پارك می‌آئیم سیگاری هم می‌كشیم !
وی از اینكه سیگار می‌كشد ناراحت نیست و درباره آینده خود هم می‌گوید: تاثری در آینده من ندارد زیرا بسیاری از مهندسان و دكترها هم سیگاری هستند و برای من هم هرچه پیش آید خوش آید!
نحوه سخن گفتن محسن نشان می‌دهد كه برای آینده خود هیچ برنامه‌ای ندارد و درباره معایب سیگار نیز بی‌اطلاع است كه نشان می‌دهد اطلاع رسانی درباره مضرات سیگار هیچگاه در او نفوذ نكرده كه می‌تواند به عوامل خانوادگی هم باز گردد.
وی درباره مصرف سیگار در خانواده خود می‌گوید: پدر و مادرم و برادرم سیگاری نیستند اما دائی هایم هستند ولی همه وضعشان خوب است !
علی اكبر جوان شهرستانی 20 ساله‌ای كه سیگار در دستت دارد. او درباره علت استعمال سیگار می‌گوید: حدود شش ماه است كه با جمعی از دوستان برای جستجوی كار به تهران آمدم اما كار آبرومندی پیدا نكردم و از همان ماههای اول كه زیاد درباره مشكلات خود فكر می‌كردم برای كم شدن فكر و خیال به سفارش یكی از دوستان كشیدن سیگار را آغاز كردم.
وی ادامه می‌دهد: در لحظه‌ای كه سیگار می‌كشم بیشتر به همین كار فكر می‌كنم و لحظاتی آرام هستم و هر وقت فكر و خیال پیدا كردن كار و خانواده به ذهنم می‌آید برای فراموشی مشكلات سیگار می‌كشم" !
شاید بتوان بزرگترین حقی كه به چنین نوجوانان و جوانانی داد "جهل" از واقعیات باشد زیرا نوجوان برای آنكه آینده خود را در قالب آرزو ترسیم كند و خود را در موقعیت عالی زندگی ببیند راحت‌ترین راه را كه نشانه‌های ظاهری "بزرگی" و وضعیت خوب زندگی و رفاه باشد انتخاب می‌كنند تا خود را در صورت شخصیت‌های قابل قبول مجسم نمایند.
به راستی چه باید كرد تا نوجوانان و جوانان ما از معایب سیگار آگاه شوند كارشناسان آموزشی معتقدند كه نوجوانان بیشترین آسیب را از اولیا یا فامیل درجه اول خصوصا دائی‌ها و عموهای خود دریافت می‌كنند. نوجوانان به واسطه جهل كودكانه خود ناخواسته به سراغ سیگار می‌روند اما بزرگسالان نیز به جهلی كه اصل سیگار و دود آن برایشان قفسی ایجاد كرده است گرفتار هستند درحالیكه اگر اولیا ابتدا خود این منفور جامعه را از دست بیندازند در برخورد تربیتی باكودكان و نوجوانان خود موفق‌تر خواهند بود و یقینا راحت‌ترین نوع پرورش نوجوانان سالم هم چنین حركت‌هایی خواهد بود.
خوشبختانه در كشور ما افراد ترك سیگار كرده هم فراوان هستند و این خود مایه امیدواری است افراد میانسالی كه با از سرافتادن احساسات جوانی متوجه مشكلات ایجاد شده برای خود و خانواده می‌شوند و سیگار را برای همیشه ترك می‌كنند.
قدرت اله صمدزاده از جمله افرادی است كه به شدت از سیگار نفرت پیدا كرده است او به گزارشگر ما می‌گوید: به خاطر مصرف سیگار در سن 52 سالگی دچار سكته شدم و هم اكنون نیمی از بدنم لمس است و چون ریشه بدبختی خود را سیگار می‌دیدم و دكتر هم گفته بود اگر كشیدن سیگار را ادامه دهم بزودی خواهم مرد سیگار را به طور كامل كنار گذاشتم.
وی ادامه می‌دهد: الان حدود دو سال است كه به فیزیوتراپی می‌روم تا سلامت خود را بازیابم اما اكنون آنچنان از سیگار متنفرم كه حتی نمی‌توانم دود سیگار دیگران را هم تحمل كنم.
دكتر حسین زرین جامه پزشك و مشاور یكی از مراكز ترك سیگار هم در گفت وگو با گزارشگر ما ضمن هشدار جدی به سیگاریها درباره مرگ زودرس آنها می‌گوید: در كشور ما با صرف هزینه‌های هنگفت بهداشتی برای درمان بیماریهای ناشی از توتون و دخانیات مرگ و میر زودهنگام و از دست دادن نیروهای تولیدی كشور و سیگاریها دچار خسارت‌های اقتصادی عدیده‌ای می‌شوند.
وی می‌افزاید: مردم ما خوب است بدانند كه هم اكنون حدود 28 درصد مردان و 7 درصد زنان و در كل 10 میلیون نفر از جمعیت كشور روزانه سیگار می‌كشند كه اگر روزانه به طور متوسط 10000 ریال صرف استعمال دخانیات نمایند رقمی معادل 100 میلیارد ریال در روز در كشور دود می‌شود كه همین رقم هم از سوی دولت برای هزینه‌های درمانی بیماران ناشی از مصرف سیگار بودجه درمانی صرف می‌شود.
 
وی با اشاره به فرصت ماه مبارك رمضان و توصیه به سیگاریها برای ترك سیگار با استناد به آمار سازمان بهداشت جهانی می‌گوید: در سالهای اخیر همه ساله 3 میلیون نفر در جهان به علت بیماریهای وابسته به استعمال دخانیات فوت كرده‌اند و در ایران هم سالانه 70 هزار نفر به همین دلیل جان خود را از دست می‌دهند كه اگر همین روند افزایش ادامه داشته باشد در 20 سال آینده سالانه 200 هزار نفر بخاطر مصرف سیگار در كشور ما خواهند مرد.
دكتر زرین جامه ادامه می‌دهد: استعمال دخانیات همچنین عامل موثری در ابتدا به انواع بیماریهاست زیرا براساس آمار در مراكز بیمارستانی كشور 90 درصد سرطان ریه 75 درصد بیماریهای ریوی 40 درصد كل سرطان‌ها و 50 درصد بیماریهای قلبی بخاطر استعمال دخانیات به وجود می‌آید.
وی می‌گوید: متاسفانه سیگار در كشور ما بسیاری از افراد را به ورطه فقر كشانده زیرا افراد متوسط و فقیر جامعه بجای اینكه پول خود را صرف خرید سیگار كنند می‌توانند آن را در بخش غذا سرپناه تحصیلات و مراقبت‌های بهداشتی هزینه كنند و از این طریق به بخشی از نیازهای خانواده خود پاسخ گویند.
وی ادامه می‌دهد: اگرچه براساس قانون تبلیغات استعمال سیگار و مواد دخانی در رسانه‌های كشور ممنوع است اما هنوز در فیلم‌های خارجی پخش شده از تلویزیون در حد بسیار زیادی سیگار تبلیغ می‌شود كه بسیار اثرات سویی در پی دارد.
دكتر حیدری عضو انجمن مبارزه با دخانیات نیز در گفت وگو با گزارشگر ما ضمن ابراز خوشحالی از استقبال جامعه به معایب سیگار می‌گوید: در كل اگر با وضعیت 10 سال پیش مقایسه كنیم وضعیت تا حدودی بهتر شده و در مجموع از تعداد سیگاریها چند درصدی كاسته شده ولی نگرانی كه وجود دارد در قشر جوان شاهد افزایش هستیم و آمارها نشان می‌دهد كه در رده سنی 24 ـ15 سال چند درصدی هم افزایش مصرف داریم كه این زنگ خطری است كه اگر در چند سال آینده برنامه‌های كنترلی را به درستی اجرا نكنیم این روند بر كل جامعه ما اثر منفی می‌گذارد.
دكتر حیدری اضافه می‌كند: این مهم است كه اگر قرار است دولت هدفی برای كنترل مصرف دخانیات در كشور داشته باشد روی نوجوانان و جوانان و جوانان برنامه‌های آموزشی كاملی را پیاده كند.
وی درباره راهكارهای عملی برای كاهش اقبال نوجوانان و جوانان نسبت به سیگار هم ادامه می‌دهد: اجرای برنامه‌های كنترل دخانیات در این رده سنی به حمایت و برنامه ریزی دقیق آموزش و پرورش نیازمند است برهمین اساس هم از دو سال قبل كمیته مبارزه با دخانیات در وزارت آموزش و پرورش تحت عنوان ستاد "پاد" شكل گرفت كه شخص وزیر آموزش و پرورش رئیس ستاد هست و جمعی از كارشناسان مسئول در آن عضو هستند كارگاههای آموزشی را برای اولیا دانش آموزان برگزار كرد و برنامه ریزی بلند مدتی را در دستور كار خود دارد كه امیدواریم بتوانیم در تهران مدارس بدون سیگار را ایجاد كنیم.
وی در این زمینه ادامه می‌دهد: البته موفقیت این طرح به فعالیت بسیار گسترده آموزش مدیران آموزش معلمان آموزش خود دانش آموزان نحوه ارائه آموزش در مدارس استفاده از گروههای همسال و... نیاز دارد.
وی وجود 10 میلیون سیگاری در كشور را تایید می‌كند و درباره جایگاه ایران در سطح منطقه ادامه می‌دهد: كشور ما در منطقه در سطح متوسطی قرار دارد در میانگین بسیاری از كشورها آمار سیگاریها بسیار بیشتر و در برخی از كشورها هم كمتر است كه ما در حد متوسط جهانی قرار داریم.
وی تصریح می‌كند: ما حداقل در سطح خاورمیانه در سطح خوبی قرار داریم زیرا در كشورهای همسایه ما آمارها بیش از ایران است كه كشوری همانند عراق و افغانستان و برخی از كشورهای عربی میانگین بسیار بالاتری سیگاری دارند كه نشان می‌دهد دخانیات و مواد مخدر با اوضاع سیاسی اقتصادی و اجتماعی كشورها در ارتباط مستقیمی قرار دارد.
وی معتقد است: در چنین شرایطی كه كشور ما به ثبات سیاسی، اجتماعی رسیده زمینه‌های مستعدی برای برنامه‌های پیشگیری وجود دارد كه می‌توان مطرح كرد كه به نسبت دوران گذشته قبح مصرف سیگار در كشور ما بوجود آمده كه باید نسبت به آن دقیق بود.
وی درباره دریافت فتوا و احكام شرعی مصرف سیگار هم می‌گوید: ما با آیات عظام حوزه علمیه ارتباط بسیار زیادی داریم و پیگیری كردیم كه برخی از آیات عظام از جمله نوری همدانی بهجت مكارم شیرازی فتوای حرام بودن استعمال سیگار و تنباكو را داده‌اند.
دكتر محمدرضا مسجدی دبیر جمعیت مبارزه با دخانیات كشور هم گفت: كاهش سن مصرف سیگار در میان ایرانیان به زیر 10 سال پدیده شومی است كه تحقیقات ما آن را ثابت كرده و متولیان امر باید فكری اساسی برای آن كنند.
وی گفت: این مسئله نشان می‌دهد كه برای مبارزه با مصرف دخانیات در كشور باید راهكارهای بهتری اتخاذ شود.
كاهش سن سیگار به زیر ده سال در حالی در ایران رخ می‌دهد كه كشور ما به همراه ایرلند ایالتهایی از كانادا و بخشهایی از استرالیا تنها نقاطی از دنیا هستند كه قانون جامع كنترل ملی مبارزه با دخانیات را به تصویب رسانده‌اند.
دكتر مسجدی با اشاره به جامعیت و قابلیتهای بالای این قانون گفت: در صورت اجرای درست قانون جامع كنترل ملی مبارزه با دخانیات كه در آن فروش سیگار به صورت نخی فروش به افراد زیر 18 سال و استعمال در اماكن عمومی ممنوع شده است شاهد كم شدن مصرف آن در كشور خواهیم بود.
دبیر جمعیت مبارزه با دخانیات با اشاره به اینكه ایران معاهده كنترل دخانیات در دنیا مصوب سازمان بهداشت جهانی پدیرفته است گفت: این معاهده برای اینكه مصرف سیگار در دنیا به حداقل برسد همه كشورهای دنیا را موظف كرده است كارهایی را انجام دهند كه بخشی از آن عبارت است از افزایش بالای قیمت سیگار وچاپ تصاویر ضد مصرف دخانیات بر روی پاكتهای سیگار.
به گفته دكتر مسجدی این تصاویر می‌بایست هر 6 ماه عوض شود و هر سیگاری كه این كار را انجام ندهد به عنوان كالای قاچاق شناخته شده و جمع آوری خواهد شد در كشور ما نیز اجرای این بند از معاهده نامه چند سال است كه آغاز شده و هم اكنون این تصاویر بر روی همه پاكتهای دخانیات كه در كشور توزیع می‌شود اعم از سیگار و تنباكو چاپ شده است.
بر اساس آمارهای به دست آمده مصرف سیگار و مواد دخانی كشورهایی كه این تصاویر بر روی بسته‌های آن چاپ شده است شاهد كاهش 12 درصدی مصرف بوده‌اند.
***
آنچه كه مشخص است اینكه سطح فرهنگی جامعه در آلودگی افراد آن به مصرف سیگار بسیار موثر است و در كشور ما به دلیل بروزمشكلات اقتصادی، بیكاری و بیماریهای روحی و روانی خاص آن مصرف دخانیات افزایش یافته است. در كنار آن روحیه افراد برای جذب شدن به سمت سیگار و سایر مواد دخانی به تربیت خانوادگی، تبلیغات رسانه ای، سیاست‌های ملی و منطقه ای،تبلیغات، نگرش گروههای همسال و... مجموعه‌ای دیگر از عوامل وابسته است كه می‌تواند افراد را به سمت استعمال سیگار تشویق كند.كه برای مبارزه با این عوامل هم در راستای مبارزه با دخانیات باید كاری كرد.
در مقابل تربیت صحیح خانوادگی درباره منفور بودن استعمال دخانیات در خانواده تقید به مبانی اعتقادی خصوصا اثرات بسیار مفید روزه‌داری در مبارزه با استعمال سیگار و حتی مصرف مواد مخدر و... عوامل موثری در خودداری فرد خصوصا نوجوانان و جوانان از استعمال سیگار و سایر دخانیات است كه می‌توان با شناخت زمینه‌ها و بسترها به مبارزه مفیدتری دست زد.
*اگردر گذشته با تصویبب قوانین و آئین نامه‌های مبارزه با استعمال دخانیات در كشور، حركت‌های مناسبی شكل گرفته بود، تصمیمات احساسی در سطح كلان و نیز وجود 10 میلیون سیگاری در كشور كماكان معضل بسیار بزرگی پیش روی جامعه ما به شمار می‌رود
* وقتی تابستان می‌رسد و در كوچه و خیابان و به ویژه پارك‌ها نوجوانان سیگار به دست را می‌بینیم و یا این كه شاهد افزایش هجوم جوانان تازه از نوجوانی درآمده به قهوه خانه‌ها و چایخانه‌ها كه به مركز استفاده از قلیان تبدیلشده، می‌شویم، نگرانی بیشتر می‌شود چرا كه برخی آمارها شمار سیگاریهای كشور را 10 میلیون نفر اعلام می‌كنند یعنی از هر 7 ایرانی یك نفر به مصرف دخانیات (سیگار قلیان پیپ) معتاد است.
* دكتر مسجدی دبیر جمعیت مبارزه با دخانیات كشور: كاهش سن مصرف سیگار در میان ایرانیان به زیر 10 سال پدیده شومی است كه تحقیقات ما آن را ثابت كرده و متولیان امر باید فكری اساسی برای آن كنند.
منبع: روزنامه جمهوری اسلامی