سلامت نیوز : در داخل هر کدام از این غدد مجاری باریکی قرار دارد. بزاقی که غده ترشح می‌کند وارد این مجاری می‌شود. تعدادی از این مجاری به یکدیگر متصل شده و مجاری بزرگی را تشکیل می‌دهند و در ‌‌نهایت این مجاری بزرگ‌تر نیز به یکدیگر متصل شده و مجرایی را تشکیل می‌دهند که دهانه این مجرا به دهان باز می‌شود، لذا بزاق تولیدشده در ‌‌نهایت به داخل دهان تخلیه می‌شود. محل وارد شدن مجرای غده بناگوشی به دهان در مجاورت دندان‌های پنجم و ششم فک بالاست. غده زیر زبانی نیز از طریق چند مجرای کوچک زیر زبان به دهان راه دارد.

چند مشکل غدد بزاقی:
انسداد مجاری بزاقی را بیشتر در غدد تحت فکی و بناگوشی می‌بینیم که معمولاً علت ایجاد آن تشکیل سنگ‌بزاقی در داخل این مجاری است. علائم معمولاً هنگام غذا خوردن بروز می‌کنند؛ چراکه هنگام غذا خوردن میزان تولید بزاق زیاد می‌شود و جریان بزاق از طریق مجاری به سمت دهان هدایت می‌شود. اما به‌دلیل انسدادی که در مجرا وجود دارد بزاق در پشت این انسداد تجمع پیدا می‌کند و باعث تورم غده بزاقی و درد قابل توجهی می‌شود.

اگر سنگ آن‌قدر بزرگ نباشد که مجرا را به‌طور کامل ببندد، فشار بزاق باعث جابه‌جا شدن سنگ و به جریان افتادن بزاق می‌شود و لذا معمولاً مدتی بعد از غذاخوردن تورم و درد کاهش پیدا می‌کند تا اینکه وعده غذایی بعدی سر برسد و مجدداً درد و تورم ظاهر شود. اگر عفونت هم به غده متورم اضافه شود ناخودآگاه درد و تورم به میزان بسیار زیادی شدت پیدا می‌کند که اگر به موقع درمان نشود ممکن است منجر به آبسه چرکی شود. گاهی ممکن است مجاری غدد بزاقی اصلی به‌طور غیرطبیعی در قسمت‌هایی از مسیرشان دچار تنگی باشند. در چنین حالتی با وجود اینکه سنگی در کار نیست امــا باز هم تنگی مجاری بزاقی باعث کم شدن سرعت جریان بزاق و تجمع بزاق در غدد و افزایش احتمال عفونت غده بزاقی می‌شود.

دکتر علی اصغر شیرازی دارای بورد اول تخصصی گوش، حلق و بینی در گفت‌و‌گو با سینانیوز ؛ در زمینه مشکلات غدد بزاقی عنوان کرد: «علاوه بر عفونت‌ها و تومور‌ها، غدد بزاقی ممکن است به دلایل دیگری نیز درگیر روندهای التهابی شوند. به طور مثال، غدد بزاقی در اثر بعضی از بیماری‌های سیستم ایمنی مثل شوگرن نیز ممکن است بزرگ شوند.» وی ادامه داد: «در این نوع بیماری‌ها، غدد بزاقی بیمار تحت حمله سیستم ایمنی بدن خود وی قرار می‌گیرد و بزرگ می‌شود و در چنین حالاتی خشکی دهان و چشم شایع است. این حالت همراه با دیگر بیماری‌های سیستمیک مثل آرتریت روماتوئید ممکن است دیده شود. دیابت نیز ممکن است باعث بزرگ شدن غدد بزاقی به خصوص غده بناگوشی شود. الکلی‌ها هم ممکن است به تورم غدد بناگوشی مبتلا شوند که معمولاً دوطرفه است.»

عضو هیأت مدیره انجمن راینولوژی ایران درباره تشخیص بیماری‌های غدد بزاقی تصریح کرد: «تشخیص بیماری‌های غدد بزاقی براساس شرح حال، معاینه بیمار و بررسی‌های آزمایشگاهی و رادیولوژیکی صورت می‌گیرد.» این عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران خاطرنشان کرد: «اگر پزشک به انسداد مجرای غده بزاقی مشکوک شود ممکن است با بی‌حس کردن دهانه مجرا و واردکردن میل به درون مجرا تلاش کند تا مجرا را گشاد کند و امکان خروج سنگ مجرا را فراهم آورد. قبل از انجام این کار عکس رادیولوژی دندانپزشکی ممکن است محل سنگ را به جراح نشان دهد.» دکتر شیرازی با بیان اینکه چنانچه توده‌ای در داخل غده بزاقی وجود داشته باشد سی تی اسکن و‌ام آر‌ای کمک کننده هستند، گفت: «گاهی پزشک با وارد کردن سر سوزن به درون توده با سرنگ از درون سلول‌هایی را بیرون می‌کشد. پاتولوژیست با بررسی این نمونه زیر میکروسکوپ جنس توده را مشخص کرده و جراح براساس جنس توده، طرح درمانی بعدی خود را پایه ریزی می‌کند.»

وی ادامه داد: «در مواردی قبل از انجام رادیولوژی از طریق سوزنی که وارد مجرای غده بناگوشی شده است داروی حاجب به درون غده بزاقی تزریق می‌شود. این کار که به آن سیالوگرافی گفته می‌شود وضعیت مجاری غده بزاقی و محل انسداد احتمالی را نشان می‌دهد. در این شرایط، نمونه برداری از لب برای بررسی غدد بزاقی فرعی به منظور تشخیص بعضی از بیماری‌های سیستم ایمنی بدن سودمند است.» عضو هیأت مدیره انجمن جراحان ایران با اشاره به اینکه درمان بیماری‌های غدد بزاقی را می‌توان به ۲دسته دارویی و جراحی تقسیم کرد، عنوان کرد: «انتخاب روش درمانی بستگی به نوع بیماری دارد. اگر درگیری غده بزاقی در زمینه یک بیماری سیستمیک است، یعنی بیماری که چندین عضو بدن و از جمله غده بزاقی را درگیر کرده است، در چنین حالتی باید خود بیماری سیستمیک مورد درمان قرار گیرد.»

وی ادامه داد: «اگر مشکل غده بزاقی ناشی از انسداد مجرای آن و عفونت ناشی از آن است توصیه می‌کنیم مایعات زیاد مصرف کنند. اگر داخل غده بزاقی توده‌ای رشد کرده باشد ممکن است لازم باشد که توده با عمل جراحی خارج شود.» عضو انجمن جراحان پلاستیک آمریکا، اروپا و استرالیا با اعلام اینکه اکثر توده‌های پاروتید خوش خیم هستند، اظهار کرد: «جراحی‌های غده بناگوشی باید با احتیاط انجام شود تا عصب صورت که از لابه لای غده بناگوشی می‌گذرد و به عضلات صورت می‌رسد آسیبی نبیند. پس از جراحی معمولاً اشعه درمانی نیز انجام می‌شود که بهتر است این کار ۶ ـ۴ هفته بعد از عمل صورت پذیرد تا فرصت کافی برای ترمیم مناسب وجود داشته باشد.» دکتر شیرازی در پایان خاطرنشان کرد: «در مواردی لازم است که تمام یک غده بزاقی اصلی با جراحی خارج شود. برداشتن غده بزاقی باعث خشکی دهان نمی‌شود، اما اشعه درمانی باعث خشکی آن می‌شود که البته با تجویز دارو می‌توان از شدت خشکی دهان کم کرد.»