سلامت نیوز : آمارهای غیررسمی حكایت از وجود بیش از دو میلیون كودك كار در ایران دارد كه بسیاری از كارشناسان حوزه كودكان نیز معتقدند شماری از همین كودكان كار، به نوعی اسیر مصرف مواد مخدر هستند.
افزون بر تبعات جسمی و روانی كه مصرف این‌گونه مواد مخدر بر سلامت این كودكان دارد، تبعات اجتماعی حاصل از مصرف مواد مخدر توسط این گروه از كودكان نیز بسیار چشمگیر و حائز اهمیت است؛ زیرا به هر حال نباید از خاطر برد كه همین كودكان در آینده‌ای نزدیك به نیروی كار و تولید جامعه تبدیل خواهند شد، اما در صورتی كه بسترهای اجتماعی و خانوادگی موجب شود كه كودكی به دام اعتیاد گرفتار شود، عواقب و پیامدهای آن، تك‌تك اعضای جامعه را متاثر خواهد كرد.
مقوله «اعتیاد كودكان» فقط به كشور ایران محدود نمی‌شود و بسیاری از كشورهای جهان نیز به نوعی درگیر این آسیب اجتماعی بوده و هستند، به همین دلیل می‌توان با نگاه به تجربه‌های موفق كشورهای دیگر در حوزه برخورد با این معضل اجتماعی و واكاوی و تحلیل علمی این پدیده، درمانی موثر برای این بیماری اجتماعی جستجو كرد.«كودكان معتاد» اصطلاحی كلی است؛ یعنی برای تبیین این آسیب اجتماعی، ابتدا باید به طور دقیق تعیین كرد كه كودك كیست و در حقیقت تا چه سنی می‌توان به یك فرد معتاد، عنوان «كودك معتاد» را اطلاق كرد؟
دكتر علیرضا نوروزی، روانپزشك و كارشناس حوزه اعتیاد در این‌باره به «جام‌جم» می‌گوید: معمولا اگر كودكی زیر 12 سال سن داشته باشد، به طور طبیعی از مصرف مواد مخدر لذت نمی‌برد، اما بر اثر یك‌سری یادگیری‌های غلطی كه كودك تحت تاثیر آن قرار می‌گیرد، مصرف مواد مخدر در برخی كودكان مشاهده می‌شود.وی تاكید می‌كند: نباید از خاطر ببریم كه كودكان در سنین زیر 12 سالگی، مغزشان كاملا تكامل نیافته است و ریشه مصرف مواد مخدر در آنها بیشتر به دلایل خارجی مربوط می‌شود؛ مثلا كودك احتمال دارد بر اثر مصرف مواد توسط والدین به سمت اعتیاد كشیده شود یا حتی برخی خانواده‌ها كه به طرز غلطی گمان می‌كنند مصرف مواد مخدر می‌تواند مشكلات فیزیكی و جسمی كودك بیمارشان را مرتفع كند.
اعتیاد نوزادان قابل درمان است
نوروزی با اشاره به خطرات مصرف مواد مخدر بر سلامت جنین یادآور می‌شود: در برخی موارد یك نوع وابستگی فیزیولوژی به مواد مخدر در بدن نوزاد مشاهده می‌شود كه دلیل این امر نیز مصرف مواد مخدر توسط مادران باردار است.این كارشناس حوزه اعتیاد با بیان این كه اعتیاد در نوزادان قابل درمان است، خاطرنشان می‌كند: وقتی نوزادی در رحم مادر به اعتیاد مبتلا می‌شود، ما روانپزشكان به این حالت «سندرم پرهیز نوزادی» می‌گوییم كه این بیماری در صورت تشخیص درست و بموقع، قابل درمان است.
ریشه‌های گرایش به اعتیاد در نوجوانان
در بسیاری از كشورها از جمله ایران، افراد زیر 18 سال از منظر قانونی بالغ محسوب نمی‌شوند، اما جدای از منظر قانونی، از نظر روانی نیز تاثیر سن در بروز اعتیاد كتمان‌ناپذیر است.در همین زمینه نوروزی عنوان می‌كند: از 12 سالگی به بعد و با شروع دوره نوجوانی، دلایل گرایش به اعتیاد با دوران كودكی متفاوت است؛ در این دوره سنی، گرایش به اعتیاد می‌تواند بر اثر كنجكاوی، مخاطره‌جویی، اثبات خود به دیگران یا پذیرفته شدن در جمع همسالان باشد.وی می‌افزاید: در سنین نوجوانی، اثر گروه همسالان در گرایش نوجوانان به سمت و سوی اعتیاد بسیار موثر است و جدای از این عامل، گاه افسردگی در نوجوانان نیز می‌تواند مقدمه‌ای برای بروز اعتیاد باشد.نوروزی با اشاره به تاثیر منفی برخی خانواد‌ها در بروز اعتیاد در نوجوانان هشدار می‌دهد: قبل از دوران نوجوانی، تاثیر منفی مصرف مواد مخدر توسط اعضای خانواده عامل اصلی شیوع اعتیاد در كودكان است اما عمده‌ترین عامل اعتیاد در نوجوانان، تاثیر گروه همسالان است؛ گرچه در همین دوره نیز نباید از تاثیر منفی برخی خانواده‌ها غافل شد.
اعتیاد، بلوغ نوجوانان را به تاخیر می‌اندازد
بلوغ در دو سطح جسمی و ذهنی قابل بررسی است و از همین منظر نیز باید تاثیر اعتیاد را بر فرآیند بلوغ تحلیل كرد.نوروزی بر این باور است كه مصرف مواد مخدر توسط كودكان، بلوغ جسمی آنها را به تاخیر می‌اندازد.وی خاطرنشان می‌كند: اعتیاد موجب می‌شود خیلی از كاركردهای رشدی و هورمونی كودك تخریب شود و در نتیجه فرآیند بلوغ در كودكان معتاد با اختلال روبه‌رو خواهد شد.این روانپزشك حوزه اعتیاد با اشاره به تاثیرات روانی مصرف مواد مخدر بر سن بلوغ می‌گوید: مصرف مواد مخدر از نظر ذهنی نیز بر فرآیند بلوغ تاثیر می‌گذارد؛ به گونه‌ای كه سبك زندگی كودك را تخریب كرده و تمامی مهارت‌هایی كه فرد باید در زندگی بیاموزد نیز تحت تاثیر مواد مخدر قرار می‌گیرد؛ در واقع وقتی كودكی در سنین پایه مهارت‌های لازم را برای ادامه یك زندگی طبیعی یاد نگیرد، فرآیند بلوغ ذهنی نیز تحت تاثیر مصرف مواد مخدر به تاخیر خواهد افتاد.وی عنوان می‌كند: در كشور ما مصرف تریاك، هروئین و كراك در فهرست مواد مخدر پرتقاضا هستند و طبیعتا نوع مواد مخدری كه كودكان مصرف می‌كنند نیز به همین شكل و سیاق است.
خطر اعتیاد به مواد مخدر در مدارس
اگرچه خانواده‌هایی كه در آن والدین معتاد هستند، احتمال اعتیاد كودكان هم بالا می‌رود، اما این موضوع اصلا به این معنی نیست كه كودكان معتاد همواره در خانواده‌های معتاد مبتلا می‌شوند.علاوه بر آن، این تصور هم كه اعتیاد تنها در پاتوق‌های معتادان نفس می‌كشد و در مراكز آموزشی و فرهنگی ظاهر نمی‌شود، تصوری غلط و خوش خیالانه است.مدارس و دانشگاه‌ها گرچه نسبت به سایر محیط‌های جامعه، مكان سالم‌تری برای افراد محسوب می‌شوند، اما این موضوع اصلا به این معنا نیست كه خطر اعتیاد در مدارس وجود ندارد.شمار زیادی از كودكانی كه والدین آنها به مصرف مواد مخدر اعتیاد دارند، در مدارس سراسر كشور تحصیل می‌كنند و حتی اگر خود این كودكان هم معتاد نباشند، می‌توانند تجربه‌های دنیای اعتیاد را برای همسن و سال‌های خود شرح دهند؛ شرحی كه می‌تواند كنجكاوی بسیاری از كودكان را برای مصرف مواد مخدر برانگیزد.در حقیقت، چه كودك دانش‌آموزی كه توسط والدین خود به اعتیاد مبتلا شده است و چه كودك محصلی كه تجربه‌های مصرف مواد مخدر توسط والدین خود را از نزدیك دیده است، می‌تواند عاملی برای كنجكاوی و تهییج سایر همكلاسی‌هایش برای مصرف مواد مخدر باشد.نظارت بیشتر والدین بر رفتارهای كودك دانش‌آموز، اهمیت دادن به رفتارهای غیرطبیعی كودكان، برگزاری كلاس‌های آموزش پیشگیری از اعتیاد در مدارس (كلاس‌هایی با محتوای متناسب با سن كودكان) و هوشیاری معلمان و مربیان مدارس كشور می‌تواند شرایطی را فراهم كند كه ضریب نفوذ اعتیاد در مدارس كشور كاهش یابد و خانواده‌ها با فراغ خاطر بیشتری فرزندان خود را به مدارس راهی كنند.
همان‌طور كه هیچ مرجع رسمی به طور دقیق نمی‌داند چه تعداد كودك كار و خیابان در ایران وجود دارد، منبع دقیقی را هم نمی‌توان پیدا كرد كه آماری موثق درباره كودكان معتاد در ایران ارائه دهد.
نظر شما