سلامت نیوز : پوکی استخوان یا استئوپورز به كاهش توده استخوانی، ضعیف و سست شدن بافت استخوانی گفته می‌شود. این حالت سرانجام به شكستن استخوان منتهی می‌شود.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایسنا ؛ پوكی استخوان بیماری خاموش نیز نامیده می‌شود؛ چرا كه در مراحل اولیه، علامتی ندارد و همین امر تشخیص را با مشكل مواجه می‌كند. در واقع پوكی استخوان با عوارض خود مشخص می‌شود.

عوارض پوكی استخوان كدامند؟

شكستگی خود به خودی با كمترین ضربه به استخوان‌ها بویژه در نواحی كمر، لگن و مچ دست، درد شدید كمر در نقاط خاص كه می‌تواند بر شكستگی مهره دلالت كند، قوز پشت كه موجب انحنای پشت می‌شود و كوتاه شدن قد نسبت به قد دوران جوانی به میزان بیش از 2،5 سانتی‌متر.

چه عواملی ایجاد پوكی استخوان را سبب می‌شوند؟

الف- عواملی كه قابل كنترل و پیشگیری نیستند:

- جنسیت: شیوع پوكی استخوان در زنان بیشتر از مردان است. همچنین شكستگی ناشی از پوكی استخوان نیز در زنان تقریبا 4 برابر مردان است. روند كاهش تراكم استخوان در مردان از سرعت كمتری برخوردار است. البته پس از سنین 70 – 65 سالگی این روند در زنان و مردان برابر می‌شود.

- سن: با افزایش سن احتمال بروز پوكی استخوان بیشتر می‌شود.

- یائسگی: در هنگام یائسگی تولید هورمون استروژن از تخمدان‌ها متوقف می‌شود. بدین ترتیب پس از یائسگی، سرعت كاهش توده استخوانی بالا می‌رود. زنانی كه قبل از سن 45 سالگی یائسه می‌شوند یا افرادی كه تخمدان‌هایشان با جراحی برداشته می‌شود بیشتر در معرض پوكی استخوان هستند.

- سابقه خانوادگی: وراثت بر تراكم توده استخوانی و سرعت كاهش آن اثر دارد.

- نوع استخوان بندی ظریف و كوچك، داشتن قد كوتاه و یا لاغر بودن فرد را مستعد پوكی استخوان می‌كند.

- نژاد: برخی از نژادها مانند ساكنان اروپای شمالی یا آسیای جنوب شرقی بیشتر در معرض پوكی استخوان هستند.

- ابتلا به برخی بیماری‌ها نظیر بیماری عده تیروئید (پركاری)، بیماری غده پاراتیروئید (پركاری یا كم كاری)، بیماری غده جنسی (كم كاری) و بیماری غدد فوق كلیوی (كم كاری یا پركاری) می‌تواند فرد را در معرض ابتلا به پوكی استخوان قرار دهند.

ب – عواملی كه قابل كنترل و پیشگیری هستند:

- وزن: داشتن وزن بسیار كم (نسبت به وزن طبیعی برای سن و قد) سبب كم شدن قدرت استخوان‌ها می‌شود.

- نداشتن تحرك‌: عدم تحرك و كم بودن فعالیت بدنی روند كاهش توده استخوان‌ها را تسریع می‌كند.

- كمبودهای تغذیه‌ای: مصرف ناكافی كلسیم و ویتامین «د» استخوان‌ها را مستعد كاهش تراكم می‌كند.

- دخانیات: مصرف سیگار از جمله عواملی است كه نقش آن در بروز پوكی استخوان ثابت شده است.

- استفاده طولانی از برخی داروها مانند كورتون، كاربامازپین (داروی ضد تشنج) و هپارین (جهت رقیق كردن خون و جلوگیری از لخته به كار می‌رود) سبب كاهش تراكم استخوان‌ها می‌شوند.

همچنین كنترل مناسب وزن و اجتناب از لاغری یا چاقی بیش از حد، داشتن تغذیه مناسب و مصرف صحیح مواد غذایی بویژه غذاهای حاوی كلسیم و ویتامین د، انجام فعالیت فیزیكی مداوم و متعادل و پیاده‌روی روزانه حداقل 30 دقیقه و كنترل مصرف داروهایی كه سبب پوكی استخوان می‌شوند (البته با مشورت پزشك) روش‌های مناسبی جهت جلوگیری از پوكی استخوان هستند.

نقش كلسیم در پیشگیری از ابتلا به پوكی استخوان

كلسیم برای عملكرد مناسب قلب، عضلات، اعصاب و انعقاد خون لازم است. مقدار ناكافی كلسیم سبب پوكی استخوان می‌شود اما تنها از نیمی زنان و دختران جوان روزانه مقدار كافی كلسیم برای سلامت استخوان‌ها مصرف می‌كنند.

بالغین زیر 50 سال روزانه به 1000 میلی گرم كلسیم نیاز دارند. نیاز روزانه بالغین بالای 50 سال 1200 میلی گرم كلسیم است. اگر نمی‌توانید با رعایت رژیم صحیح غذایی به میزان كافی به بدن خود كلسیم برسانید، حتما از مكمل‌های كلسیم استفاده كنید. كلسیم در لبنیات (شیر، ماست و پنیر)، ماهی‌های نرم استخوان مانند ماهی آزاد، ساردین و كلیكا، سبزی‌های تازه، خشكبار، حبوبات و سویا وجود دارد.

نقش ویتامین «د» در پیشگیری از ابتلا به پوكی استخوان

ویتامین «د» برای جذب كلسیم در بدن ضروری است. بدون مقادیر كافی ویتامین «د»، بدن قادر به جذب كلسیم از مواد غذایی نیست و كلسیم مورد نیاز خود را از استخوان‌ها برداشت خواهد كرد. ویتامین «د» از دو منبع تامین می‌شود؛ تابش نور مستقیم آفتاب به پوست و رژیم غذایی. ویتامین «د» در شیر غنی شده، زرده تخم مرغ، ماهی آب‌های شور و جگر نیز وجود دارد.

بالغین زیر 50 سال روزانه به 800 – 400 واحد ویتامین «د» و بالغین بالای 50 سال روزانه 1000 – 800 واحد ویتامین «د» نیاز دارند. در فصل زمستان كه افراد كمتر از خانه خارج می‌شوند و كمتر در معرض نور آفتاب قرار می‌گیرند باید مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین «د» را افزایش دهند.

با افزایش سن از توانایی پوست برای ساختن ویتامین «د» كاسته می‌شود. بنابراین لازم است در افراد مسن از مكمل‌ها برای تامین مقادیر كافی ویتامین «د» استفاده شود.

ورزش و سلامت استخوان‌ها

ورزش نیز برای سلامت استخوان مهم است. ورزش منظم در دوران كودكی و نوجوانی به داشتن استخوان‌های سالم كمك می‌كند. بهترین ورزش برای استخوان‌ها ورزش‌های همراه با تحمل وزن مانند پیاده‌روی، پرش و بالا رفتن از پله است. اگر در دوران بزرگسالی خود غالبا بی‌تحرك بوده‌اید قبل از شروع ورزش با پزشك خود مشورت كنید.

افرادی كه یك یا چند مورد از عوامل ایجاد كننده پوكی استخوان را دارند، زنان بالای 65 سال و مردان بالای 70 سال، زنانی كه دچار یائسگی زودرس (كمتر از 45 سال) شده‌اند، افرادی با سابقه خانوادگی بیماری پوكی استخوان و همچنین افرادی كه در اثر ضربه خفیف دچار شكستگی شده‌اند بهتر است درباره این بیماری با پزشك خود مشورت كنند.