سلامت نیوز : «آلودگی هوا كم بود حالا این ریزگردها و گردوغبارها هم اضافه شده‌اند» این جمله حتما برایتان آشناست. این مشكل بسیاری از نقاط ایران است كه این روزها دامنگیر تهرانی‌ها هم شده و خیلی‌ها را ترسانده است. می‌گویند این ذرات سرطان‌زا هستند و باعث آسم و حتی مرگ ناگهانی می‌شوند. تكلیف ما با این ذرات چیست؟ این پدیده رویدادی طبیعی است و در بخش‌هایی از جهان که دارای مناطق خشک و بیابانی وسیع هستند، ایجاد می‌شود. بیابان‌های وسیع کشورهای عربستان، عراق، سوریه و ایران نمونه‌هایی از این مناطق هستند. دوره‌های خشکسالی طولانی می‌تواند احتمال بروز این پدیده را افزایش دهد.

این گرد و غبارها از کجا می‌آیند؟

به گزارش سلامت نیوز به نقل از برترین ها ؛ کانون‌های تولید گرد و غبار هم در داخل و هم در خارج از کشور وجود دارند. گرد  و غبارهایی که به تهران و شهرهای غربی می‌رسد بیشتر از کشورهای عراق، عربستان، سوریه و دیگر کشورهای همجوار ایران وارد می‌شوند. علاوه بر این، در استان خوزستان نزدیک سوسنگرد نیز کانون کوچکی وجود دارد که البته توان زیادی ندارد. یکی از دلایل وجود این گرد و غبارها این است که در زمان رژیم صدام و هنگام جنگ، هورهای عراق را خشک کردند كه باعث شد گرد و غبار تشدید شود. از طرف دیگر بخش اعظم عربستان بیابانی است، زمانی که بادهای شمال به این کانون‌ها می‌وزد، گرد و غبارها در چرخش‌های جریان هوا برداشت می‌شود و به سمت شرق می‌آید و در نهایت استان​های جنوبی ایران مانند خوزستان، ایلام، کرمانشاه، همدان، لرستان و گاهی حتی تهران را تحت تاثیر قرار می‌دهد. همچنین در حاشیه جنوبی زاگرس نیز منبعی برای تولید گرد و غبار وجود دارد که مناطق جنوبی ایران را تحت‌پوشش قرار می‌دهد و سالی چند بار استان خوزستان و کرمان را گرفتار خود می‌کند. به علاوه گرد و غبارهایی داریم که با وزش باد از سوی هندوستان و پاکستان به ایران منتقل می‌شوند که منطقه سیستان و استان کرمان را تحت تاثیر قرار می‌دهند.

آیا واقعا خطرناک است؟

نوع این گرد و غبارها از نام آن مشخص است. به عبارت دیگر از گرد و خاک تشکیل شده و طبیعتا یک مقدار از ذرات سیلیس، کوارتز  و سایر فلزات سنگین و ترکیباتی که در خاک وجود دارد نیز همراه آن است که میزان آنها بستگی به منشأ گرد و غبار دارد.  ذرات کوچک‌تر از 10‌میکرون می‌توانند وارد قسمت انتهایی دستگاه تنفسی شوند و از این جهت دارای اهمیت هستند. ذرات بزرگ‌تر از 10 میکرون نمی‌توانند وارد دستگاه تنفسی شوند و در قسمت مجاری فوقانی مثل بینی گرفتار می‌شوند. این ذرات براساس جنس و نوع‌شان ممکن است عوارضی را در پی داشته باشند. برای مثال می‌توانند باعث آسیب‌های قلبی، تنفسی، حساسیت‌ها و عفونت‌ها شوند. همچنین میدان دید را کاهش می‌دهند و باعث افزایش تصادفات می‌شوند و در صورت بی‌توجهی به پیش‌بینی‌های هواشناسی ممکن است باعث سقوط هواپیماها شوند. علاوه بر این، با کاهش میزان تابش نور خورشید به زمین، باعث کاهش دمای هوا شده و به مزارع و گیاهان آسیب می‌رسانند. به طور کلی براساس شدت و میزان غلظتی که دارند، می‌توانند گروهی از آسیب‌های جسمانی و روانشناختی را برای انسان‌ها و سایر موجودات زنده به همراه داشته باشند  افرادی که دچار مشکلات دستگاه تنفسی، آسم و بیماری‌های قلبی هستند و نیز افراد مسن، کودکان و زنان باردار در مقابل گرد‌و‌غبار و آلودگی‌ها آسیب‌پذیری بیشتری دارند  به‌خصوص زمانی که غلظت این گرد و غبارها زیاد باشد ممکن است به مراقبت‌های ویژه و اورژانسی نیاز داشته باشند. همچنین ورزشکاران باید بدانند که در زمان ورزش، هوا با سرعت و حجم بیشتری وارد بدن می‌شود بنابراین ورزش در این هوا عوارض بیشتری خواهد داشت. توصیه می‌شود اگر می‌خواهید ورزش کنید، مکان‌هایی را انتخاب کنید که هوای پاک‌تری دارند. سرپوشیده بودن محیطی که در آن ورزش می‌کنید لزوما به معنای آسیب کمتر هنگام وجود گرد و غبار نیست، گاهی محیط‌های سربسته نسبت به محیط‌های باز هوای آلوده‌تری دارند.

 چرا کولرهای گازی بهتر از آبی هستند؟

این گرد و غبارها ممکن است در ساعاتی از روز کم یا زیاد شوند. در واقع شدت آن بستگی به موقعیت شهر دارد و اینکه باد با چه سرعتی، از چه جهتی و در چه زمانی می‌وزد. دیگر اینکه ممکن است در شهرهای مختلف، جهت‌ جریان هوا متفاوت باشد، بنابراین اگر شرایط جوی تغییر کند، شدت گرد و غبار نیز تغییر می‌یابد. به عنوان مثال در شرایط اینورژن یا وارونگی که تهویه طبیعی هوا به خوبی انجام نمی‌شود، غلظت این ذرات و نیز سایر آلاینده‌ها افزایش پیدا می‌کند. عوارض ناشی از این گرد و غبارها به علاوه آلاینده‌ها، باعث اثرات مضاعف بر سلامت انسان و محیط‌زیست می‌شود. بسیاری از افراد می‌پرسند که آیا لازم است در چنین موقعیت‌هایی تمام در و پنجره‌های خانه را بست یا خیر؟ این موضوع بستگی به میزان گرد و غبار دارد. مطمئنا اگر قرار است در منزل بمانیم باید در و پنجره‌ها بسته باشند و اگر درز یا شکافی دارند، بهتر است آنها را با درزگیر بپوشانید. به علاوه اگر از کولرهای آبی معمولی استفاده کنیم که پاشش آب مناسبی ندارند، ممکن است گردوغبار را داخل منزل یا محیط بسته‌ای كه در آن هستیم مسدود کرده و افزایش دهد. استفاده از کولرهای گازی با فیلتر مناسب که هوا را از داخل خانه می‌گیرند، بهتر است. اگر غلظت گرد و غبار زیاد باشد، آن بخش از موتور کولر گازی که در محیط بیرون قرار دارد ممکن است دچار آسیب شود. بهترین حالت، استفاده از سیستم‌های تهویه مطبوع با فیلترهای مناسب است. در هر حال هیچ کدام از این سیستم‌های هواکشی در مقابل ذرات خیلی ریز معلق نمی‌توانند به خوبی موثر باشند.

کودکان حساس‌ترند زیرا...

کودکان نسبت به بزرگسالان با خطر بیشتری مواجه هستند. درواقع آثار مزمن آلودگی و گرد و غبار در کودکان بیشتر بروز می‌کند به این دلیل که امید به زندگی یک فرد 60 ساله ممکن است 20 سال باشد و اگر امروز در معرض آلودگی هوا قرار بگیرد،20 سال فرصت دارد که در بدن این شخص تاثیر سوء خود را نشان دهد اما یک کودک 3 ساله می‌تواند بالای 70 سال امید به زندگی داشته باشد بنابراین زمان بیشتری طول می‌کشد که آثار مزمن آن در بدنش ظاهر شود. علاوه براین کودکان نسبت به بزرگسالان تحرک بیشتری دارند و با سرعت بیشتری نفس می‌کشند، در نتیجه میزان هوایی که وارد بدنشان می‌شود در حد جثه خودشان نسبت به بزرگسالان بیشتر است و این موضوع آنها را در برابر آلودگی هوا حساس‌تر می‌کند. توصیه می‌شود کودکان در زمان آلودگی هوا بیرون نیایند. خانم‌های باردار و شیرده نیز جزو این گروه‌ها به حساب می‌آیند. جنین در حال رشد حتی از کودکان نیز حساس‌تر است و کاهش اکسیژنی که ممکن است در اثر گردوغبار یا آلودگی هوا ایجاد شود، اثر بیشتری بر جنین می‌گذارد.

 وقتی سرماخوردگی 6 ماه به طول می‌انجامد!

گرد و غبار و آلودگی هوا می‌تواند به عنوان یک محرک عمل کند بنابراین ممکن است باعث تشدید آلرژی شود. برای مثال افرادی را می بینیم که دچار سرماخوردگی ساده می‌شوند اما مانند همیشه طی 10 تا 15 روز بهبود پیدا نمی‌کنند و علائم سرفه و خلط برای ماه‌ها در آنها باقی می‌ماند. در بسیاری از مواقع ممکن است علت این سرماخوردگی‌های مزمن، آلودگی و گرد و غبار هوا باشد. اگر در زمان به اوج رسیدن آلودگی و گردوغبار هوا دچار سرفه می‌شوید بهتر است در منزل بمانید و تردد خود را به حداقل برسانید. اگر دچار حمله حاد و سرفه‌های شدید و تنگی‌نفس و خس خس سینه شدید، حتما به اورژانس مراجعه کنید. طیف علائم گرد و غبار و آلودگی می‌تواند از یک سرفه خیلی ساده که در عرض چند ثانیه برطرف می‌شود، شروع شده و به تنگی نفس و خس خس شدید و علائم معمول آسم برسد که تمام اینها نیاز به پیگیری و درمان دارد.

 ماسک بزنید و سبزی بخورید!

ذرات کوچک‌تر از 5/2 میکرون در این گرد و غبارها می‌توانند بسیار خطرناک باشند. استفاده از ماسک‌های معمولی برای جلوگیری از ورود آنها به بدن کفایت نمی‌کند. در واقع این ماسک‌ها ممکن است تا حدودی از ورود گرد و غبارهای درشت جلوگیری کنند اما نمی‌توانند گرد‌و‌غبارهای بسیار ریز را بگیرند. در این شرایط باید از ماسک‌هایی استفاده كرد که برای جلوگیری از انتقال آنفلوآنزا از آنها استفاده می‌شود. این ماسک‌ها که به 59-N معروفند، توانایی بیشتری در گرفتن گردوغبارها دارند. آلودگی‌ها تاثیر زیانباری بر خون و جریان خون بدن می‌گذارند. اما می‌توان با داشتن تغذیه صحیح و استفاده از مواد حاوی آنتی‌اکسیدان، سیستم ایمنی بدن را تقویت و تا حدودی از صدمات ناشی از آن جلوگیری کرد. سبزیجات تیره‌رنگ و میوه‌های رنگی به دلیل اینکه آنتی‌اکسیدان بالایی دارند، می‌توانند در این زمینه بسیار تاثیرگذار باشند.

بیماران قلبی ‌و تنفسی بیشتر مواظب باشند

یکی از مشکلات عمده گرد و غبار تشدید بیماری‌های قلبی و ریوی مزمن است. برای مثال فردی که از قبل بیماری انسدادی مزمن تنفسی یا بیماری قلبی دارد، در اثر مواجهه با گرد و غبار ممکن است بیماری‌اش تشدید شود. همین‌طور کسانی که آسم دارند ممکن است دچار تشدید و حمله آسم شوند. در زمان گرد و غبار برای اینکه بدن بتواند نیازهایش را پاسخ دهد، مجبور است کار قلب را افزایش دهد. برای مثال ضربان قلب ممکن است از 70 به 100 برسد. کسانی که به دلیل گرفتگی رگ‌های قلبی نمی‌توانند این افزایش را تحمل کنند، ممکن است دچار حمله شوند. همچنین افراد سالمند ممکن است ظرفیت قلب‌شان کاهش پیدا کرده باشد و هنوز از آن اطلاع نداشته باشند. این افراد در معرض خطر آلودگی هوا و گرد و غبار هستند و باید تا حد امکان فعالیت‌های خارج از منزل را به زمان‌های دیگر محول کنند.

دکتر محمد هاشمی متخصص تغذیه موقع آلودگی و گردوغبار چه بخوریم؟

مصرف لبنیات باعث نرم شدن مخاط تنفسی و مخاط گوارشی می‌شود به همین دلیل می‌تواند در جذب آلاینده‌ها رقابت کرده و در پاکسازی این مخاط‌ها نیز تاثیر داشته باشد. از طرف دیگر در دستگاه گوارش گیرنده‌هایی وجود دارند که فلزات دوظرفیتی مانند سرب را به خود جذب می‌کنند. کلسیم و منیزیمی که در لبنیات وجود دارد این گیرنده‌ها را پر كرده و با جذب سرب رقابت می‌کند، در نتیجه سرب کمتری وارد بدن می‌شود. در این مورد، لبنیات پروبیوتیک که دارای باکتری‌های مفید هستند، تاثیر بیشتری بر سلامت سیستم گوارشی و مقابله با آلاینده‌ها می‌گذارند. علاوه براین، سبزیجات و میوه‌ها‌ نیز با پاکسازی محیط گوارشی و با تغییر اسیدیته موجود در دستگاه گوارش، می‌توانند از جذب آلاینده‌ها جلوگیری کرده و در پاکسازی سیستم گوارشی از آلاینده‌ها تاثیر بگذارند. ضمن اینکه سیستم ایمنی بدن ما را تقویت می‌کنند و بدن می‌تواند در برابر ذرات خارجی که جذب بدن می‌شود مقاومت بیشتری داشته باشد و از عوارض ناخواسته ناشی از آلودگی‌ها جلوگیری کند.