سلامت نیوز: تاكنون فكر كرده‌اید اگر روزی یكی از اطرافیانتان دچار تشنج شود، چه كاری باید انجام دهید؟ البته بگذریم از كسانی كه هنوز فكر می‌كنند تشنج و بیهوش شدن، نشانه حضور شیطان یا جن است و فرد بیمار را غیرطبیعی می‌دانند؛ تعجب نكنید، چرا كه هنوز هم باورهای اشتباهی میان افراد ناآگاه جامعه رواج دارد.

علاوه بر این، گروهی هم هستند كه می‌خواهند به بیمار كمك كنند؛ برای همین روی صورت او آب می‌پاشند یا به زور می‌كوشند دهانش را باز كنند؛ در حالی‌كه از نظر متخصصان این كارها ضرورتی ندارد و به نفع او نیست.

دكتر مهدی وحید دستجردی، متخصص مغز و اعصاب در گفت‌وگو با جام‌جم تشنج را چنین تعریف می‌كند: تشنج به این معناست كه سلول‌های مغز بدون كنترل فعالیت كنند؛ البته تظاهرات تشنج متفاوت بوده و ممكن است به صورت پرش تكراری یك اندام، احساس كردن بوی خاص و شدید یا بیهوش شدن بروز كند.

به گفته این پزشك متخصص، در صورتی كه تشنج به صورت یك بیماری تكرار شود، می‌گوییم فرد به بیماری صرع مبتلاست.

عوامل زمینه‌ساز بیماری را بشناسیم

چرا بعضی از افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند؟ این مهم‌ترین سوالی است كه نه‌تنها برای بیماران مطرح می‌شود، بلكه خیلی از افراد سالم هم دوست دارند جوابش را بدانند.

دكتر وحید دستجردی ضمن بیان این‌كه در اكثر موارد عامل ایجاد بیماری مشخص نمی‌شود، می‌گوید: مشخص نشدن عامل به وجود آورنده بیماری اتفاق مثبتی است؛ چراكه اگر علت بروز بیماری صرع مشخص باشد معمولا یا وجود رگ مشكل‌دار یا ضایعه‌ای در مغز است. به عنوان مثال شخصی كه تومور مغزی دارد و دچار تشنج‌های تكراری می‌شود، علت بروز بیماری‌اش هم مشخص است. با این حال، خوشبختانه در اغلب موارد نمی‌توان علت بیماری را تشخیص داد كه درمان این افراد هم معمولا ساده‌تر است.

به گفته این متخصص مغز و اعصاب، بیشترین آمار تشنج‌ و صرع مربوط به افرادی در سنین پایین است كه در بسیاری از موارد هم تا حدود بیست و پنج سالگی بهبود می‌یابد. پس به طور كلی می‌توان گفت تشنج‌هایی كه به علل ناشناخته بروز می‌كند، معمولا در طول زمان برطرف می‌شود.

حالا كه علت اصلی برخی از تشنج‌ها نامشخص است، چه كار باید كرد؟ آیا باید دست روی دست گذاشت و منتظر ماند تا بالاخره روزی وضع تغییر كند و بیمار بهبود یابد؟.

دكتر وحید دستجردی با تاكید بر این‌كه حتی اگر شخصی یك بار تشنج كند، باید به دنبال علت بود، می‌گوید: ممكن است تشنج به علل خاصی ایجاد شده باشد كه قابل درمان است؛ مثلا فردی كه به بیماری دیابت مبتلا و تحت درمان است، اگر بیش از حد دارو مصرف كرده و قند خونش افت كند، ممكن است دچار تشنج شود بنابراین در این شرایط علت تشنج را تشخیص می‌دهیم و با تنظیم میزان قند خون و مقدار مصرف دارو از بروز مجدد مشكل پیشگیری می‌كنیم.

با این توضیحات مشخص می‌شود در مواردی می‌توان بدون استفاده از داروی ضدتشنج هم وضع را بهبود بخشید كه البته تشخیص و درمان حتما باید زیر نظر پزشك متخصص باشد.

این پزشك متخصص می‌افزاید: برای تشخیص علت تشنج، بررسی‌های خاصی از جمله تصویربرداری‌ از مغز انجام می‌شود؛ در این مواقع ممكن است ضایعه‌ای در مغز بیمار تشخیص داده شود كه این افراد معمولا باید برای مدتی طولانی از دارو استفاده كرده یا این‌كه به كمك جراحی، ضایعه را درمان كنند.

وی ضمن بیان این‌كه در اكثر موارد، علت خاصی برای تشنج مشخص نمی‌شود، چنین توضیح می‌دهد: در بسیاری از موارد نه ضایعه قابل مشاهده‌ای در مغز مشخص است و نه شرایط خاصی برای بیمار وجود دارد كه موجب تشنج شود؛ بنابراین این گروه جزو افرادی هستند كه دچار تشنج با علل ناشناخته شده‌اند. برای این افراد، با نظر پزشك معالج درمان آغاز شده و شرایط بیمار را مدام مورد بررسی قرار می‌دهیم تا برای قطع دارو مطمئن شویم. این بیماران معمولا چند سال از داروها استفاده می‌كنند تا زمانی كه بتدریج داروها را كم و قطع كنیم.

شما چطور برخورد می‌كنید؟

رفتار اطرافیان با بیمار موضوع بسیار مهمی است كه به هیچ وجه نباید آن را نادیده گرفت. متاسفانه مردم اغلب آگاهی كافی در این زمینه ندارند و نمی‌دانند چطور باید با فرد بیمار برخورد كنند؛ به همین دلیل گاه شاهد رفتارهای اشتباهی هستیم كه ندانسته به بروز مشكلات دیگری منجر می‌شود. البته شرایط گاهی بدتر از این هم خواهد شد؛ چراكه مثلا در گذشته تصور می‌كردند باید دور بیمار یك خط بكشند تا شیاطین دور شوند.

دكتر وحید دستجردی با اشاره به این موضوع خاطرنشان می‌كند: دقت داشته باشید تشنج مشكلی برای فرد ایجاد نخواهد كرد؛ به این معنی كه این حالات نه موجب خفگی او می‌شود و نه فرد بیمار زبانش را گاز خواهد گرفت.

پس اگر زمانی شما هم در این وضع قرار گرفتید، خوب است بدانید وقتی فرد در حال انجام كارهای روزمره‌اش است و ناگهان صدایی از گلویش خارج می‌شود و روی زمین می‌افتد و تكان می‌خورد، ممكن است دچار تشنج شده باشد كه این وضع یكی دو دقیقه ادامه می‌یابد تا بدن فرد كم‌كم شل شده و حمله تشنج تمام ‌شود.

این پزشك متخصص می‌افزاید: پس از پایان حمله تشنج، حدود 20 تا 30 دقیقه هم فرد بشدت خواب‌آلود است كه البته در این زمان می‌توانید او را بیدار كنید، ولی خسته است و دوست دارد استراحت كند؛ پس از این مدت، او بیدار و مشغول كارهای عادی‌اش می‌شود.

به گفته وی، در مدت تشنج فقط باید لوازم خطرناك را از اطراف بیمار دور كنید و اگر امكانش هست، او را به پهلوی چپ بخوابانید و صبر كنید تا حمله تمام شود.

در بسیاری از موارد، اطرافیان تلاش می‌كنند دهان فرد را باز كنند، در حالی كه این شیوه صحیح نیست. دكتر وحید دستجردی در این زمینه می‌گوید: به هیچ وجه سعی نكنید دهان فرد بیمار را باز كرده یا به او آب و دارو بدهید.

بیماری را مخفی نكنید

دكتر وحید دستجردی با اشاره به این‌كه برخی از كودكان در سنین مدرسه دچار این مشكل هستند، به والدین توصیه می‌كند: با توجه به این‌كه اطرافیان ممكن است اطلاعات درستی درباره این بیماری نداشته باشند، وحشت ناشی از تشنج می‌تواند موجب بروز مشكلاتی برای كودك شود یا این‌كه دوستانش را از او دور كند؛ پس فراموش نكنید حتما باید موضوع را به همه كسانی كه با كودك در ارتباط هستند اطلاع دهید؛ معلم‌ها، راننده سرویس، مدیر مدرسه و همكلاسی‌ها باید درباره این بیماری اطلاعات كافی و دقیقی داشته باشند.

وی می‌افزاید: بزرگسالانی كه به این بیماری مبتلا هستند هم باید وضع را به اطرافیان‌شان اطلاع دهند تا آنها بدون ترس و نگرانی بدانند بهترین نحوه برخورد چیست.

صرع مانع ازدواج نمی‌شود

با توجه به این‌كه گاهی اطلاعات كافی در مورد این بیماری وجود ندارد، ممكن است برای ازدواج و تشكیل خانواده هم سوالات زیادی برای این بیماران و همسرانشان مطرح شود.

دكتر وحید دستجردی با تاكید بر این‌كه فرد بیمار حتما باید درباره بیماری‌ با همسر آینده‌اش صحبت كند، می‌گوید: تصور كنید مردی كه دچار بیماری صرع است كه از طریق ارثی انتقال می‌یابد، با خانمی ازدواج ‌كند كه او هم به همین بیماری مبتلاست؛ در این شرایط احتمال این‌كه فرزند این زوج دچار بیماری و تشنج شود كمتر از 10 درصد است. علاوه بر این، صرع‌هایی كه به ارث می‌رسد نیز اغلب از نوعی است كه بهبود می‌یابد. بارداری و زایمان خانمی كه دچار تشنج است هم‌چندان تفاوتی با سایر خانم‌ها ندارد. بنابراین مشخص می‌شود صرع مانعی برای ازدواج و بارداری نیست.

این متخصص مغز و اعصاب درباره فعالیت‌هایی مانند رانندگی یا ورزش‌هایی مثل شنا و كوهنوردی كه به هوشیاری و دقت نیاز دارد، می‌گوید: این افراد برای انجام چنین فعالیت‌هایی محدودیت دارند، ولی با ممنوعیت مطلق روبه‌رو نیستند؛ به این معنا كه برای هر فرد به صورت جداگانه و با توجه به شرایطش، باید در این مورد تصمیم‌گیری شود.