سلامت نیوز : طرح پزشک خانواده؛ آری یا نه؟ پزشکان عمومی با قاطعیت می‌گویند نه!در تازه‌ترین اظهارنظر رئیس ستاد اجرایی طرح پزشک خانواده  از کمبود پزشک  برای اجرای این طرح در روستاها خبر داده است. البته کمبود پزشک برای روستاها تنها مشکل این طرح نیست و کارشناسان و به ویژه پزشکان عمومی هم نسبت به اجرای این طرح انتقاد دارند.

طرح پزشک خانواده به زبان ساده

به گزارش سلامت نیوز به نقل از قانون ؛ در طرح پزشک خانواده که یک طرح بین‌المللی است و تاکنون در 60 کشور اجرا شده؛ به زبان ساده شبکه‌ای از پزشکان عمومی، متخصص و فوق تخصص خدمات پزشکی لازم را به بیماران ارائه می‌کنند. پزشک خانواده در بیشتر کشورهای توسعه یافته نخستین فردی است که از مشکلات مربوط به سلامت افراد مطلع می‌شود. این مشکلات تمام ابعاد مربوط به سلامت جسمی و روانی هر کس را شامل می‌شود و ثبت تاریخچه‌ای از آنها در پرونده شخصی بیماران، به سازماندهی خدمات‌رسانی بخش بهداشت و درمان کمک می‌کند. برنامه‌ریزان ایران هم با در نظر گرفتن این تجربه، به فکر اجرای طرح پزشک خانواده با هدف سامان دادن به ساز و کار ارائه خدمات بهداشتی افتاده‌اند.

در این طرح بیمار باید به یک پزشک خانواده که در مرکز بهداشتی و درمانی روستاها و شهرها مستقر است، مراجعه کند و بعد از ویزیت در صورتی که مشکل به صورت سرپایی برطرف شود با داروهای موجود درمان انجام می‌شود، ولی در صورتی که صلاح بدانند یا نیاز به کار تشخیصی و درمانی بیشتری باشد، بیمار را به مراکز سطح بالاتر ارجاع می‌دهند، یعنی به مراکز بهداشتی و درمانی شهرها یا بیمارستان‌ها و مطب پزشکان متخصص و فوق‌تخصص.

سال 1373 بود که طرح پزشک خانواده در قانون بیمه خدمات درمانی همگانی به تصویب رسید. در ماده 12 این قانون مشخص شد که باید خدمات بیمه درمانی و بهداشتی چگونه به روستاییان ارائه شود. همچنین میزان سرانه‌ای که دولت باید از طریق بیمه خدمات درمانی تامین کند، معلوم و گفته شد که در آغاز کار باید معادل حدود 40 درصد سرانه شهرنشیان باشد. این طرح در عمل از سال 1384 برای نخستین سال اجرای آن در برنامه توسعه پنج ساله مورد توجه قرار گرفت و از این سال به تدریج با تامین اعتبار، جذب پزشکان خانواده از طریق دانشگاه‌های علوم پزشکی زیر نظر وزارت بهداشت شروع شد. حدود هفت سال از آغاز این طرح می‌گذرد و قرار است طبق ادعای مسئولان در چند هفته  آینده به یک طرح سراسری و کشوری تبدیل شود.

انتقادها به نحوه اجرای طرح

دسترسی بیشتر به خدمات درمانی، عادلانه شدن توزیع خدمات سلامت در کشور، کاهش و حذف هزینه‌های غیرضروری و ارتقای سطح سلامت مردم از مزایای اجرای طرح پزشک خانواده در ایران عنوان می‌شود، اما برخی کارشناسان و به ویژه پزشکان عمومی معتقدند که نحوه اجرای این طرح با اهداف آن مغایرت دارد. برخی ایرادهایی که به این طرح وارد شده عبارت است از:

• پزشکان عمومی با اجرای این طرح  به ناحق متضرر می‌شوند، چرا که بار اصلی اجرای این طرح به دوش آنهاست. بر اساس یک محاسبه انجام یک معاینه پایه حداقل 20 دقیقه زمان و هزینه هنگفتی برای هر فرد از جیب پزشکان عمومی هزینه می‌شود.
• جایگاه تشکل‌های جامعه پزشکی مثل نظام پزشکی و انجمن‌های پزشکی در نهادها و ستادهای کشوری و استانی نادیده گرفته شده است، لذا عدم استفاده از نظرات کارشناسی این گروه یکی از دلایل مشکلات عدیده طرح برشمرده می‌شود.
•  ابهام در اعتبارات و بودجه لازم برای اجرای این طرح عظیم و عدم پیش‌بینی منابع لازم مانند سایر کشورهایی که در اجرای پزشک خانواده موفق بوده‌اند.
• بدون شک یکی از چالش‌های بزرگ محور سلامت جامعه، سرانه پایین بهداشت و درمان است که سالهاست کارشناسان امر به آن اذعان دارند. مادامی که سرانه واقعی محقق نشود به تبع آن درد کهنه سلامت مردم نیز در گرداب کسر بودجه گرفتار خواهد شد.
• تبدیل مطب‌ها و درمانگاه‌های خصوصی به مراکز دولتی در این طرح  مغایرت آشکار با اصل 44 قانون اساسی و سند چشم‌انداز 20 ساله نظام جمهوری اسلامی دارد.
• عدم توجه به جامعیت خدمات، پیگیری تحقیق، آموزش، ارتباطات بین بخشی، تشکیل پرونده، ثبت بازخوردها، هشت ساعت کار مداوم، هفت ساعت فعال آماده باش، مدیریت و نظارت در سیستم پرداخت (پرداخت تمامی این هزینه با جیب پزشک عمومی و با همان سرانه ناچیز)
• عدم اعتماد عمومی مردم و جامعه پزشکی به بیمه‌ها با توجه به سوابق تأخیر چند ماهه در پرداخت 70 درصد حق بیمه دولتی به بخش خصوصی!! و عدم تضمین برای پرداخت ماهیانه 100 درصد حق و حقوق پزشکان توسط بیمه‌ها.
• تعداد حداکثر 2500 نفر به ازای هر پزشک با هیچ استاندارد جهانی و حتی معیارهای خود وزارت بهداشت سازگاری ندارد. بر اساس آیین‌نامه وزارت بهداشت، هر پزشک عمومی حداقل پانزده دقیقه آن‌ هم  صرفاً به منظور ویزیت برای یک بیمار محاسبه شده است. حال با توجه به افزایش حیطه وظایف پزشک خانواده از قبیل تشکیل پرونده، مشاوره، ثبت بازخورد و . . . حداقل به یک زمان نیم ساعته برای هر بیمار نیاز است تا کیفیت مطلوب بدست آید. در حالیکه در این طرح به محدودیت ویزیت تعداد بیمار در روز اشارهای نشده است .
• تعیین پانزده ساعت کار روزانه یعنی 80 ساعت کار در هفته یک بهره‌کشی آشکار و برخلاف قانون کار است. همچنین پزشک عمومی طرف قرارداد بی‌بهره از حق بیمه، بازنشستگی، مرخصی، عیدی و پاداش حداقل مطابق قانون کار است.

البته اینها بخش‌هایی از انتقادهایی است که بیشتر از زوایه دید پزشکان عمومی مطرح شده است. اگرچه این طرح موافقانی هم دارد. به نظر می‌رسد، باید منتظر ماند و دید که با اجرای همگانی این طرح نظر منتقدان بر کرسی می‌نشیند یا نظر موافقان.