سلامت نیوز : پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها معمولا حوصله سروصدا، تماشای فیلم، رفتن به پارك یا حضور در مهمانی‌ها را ندارند. وقتی هم قرار است همه اعضای فامیل دور هم جمع شوند، خستگی و پیری را بهانه می‌كنند و تنها در خانه می‌مانند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از جام جم ؛ این رفتار سالمندان، برای خیلی‌ها عادی شده و آنها پذیرفته‌اند كه فرد سالمند باید تنها، بی‌حوصله و بی‌انگیزه باشد؛ غافل از این‌كه شاید این حالات زنگ خطری باشد برای نزدیك شدن تدریجی افسردگی؛ آن‌طور كه متخصصان می‌گویند افسردگی می‌تواند براحتی دامان سالمندان را بگیرد، اما نباید تصور كنیم همه افراد در دوران سالمندی با این مشكل مواجه می‌شوند.

به همین دلیل و با توجه به اهمیت بهداشت روان سالمندان با دكتر مجید صادقی، روانپزشك و استاد گروه روانپزشكی دانشگاه علوم پزشكی تهران گفت‌وگویی كرده‌ایم.

آیا این تصور كه با افزایش سن، شیوع افسردگی هم بیشتر می‌شود، درست است؟

این موضوع به شكل عام و برای همه افراد سالمند صدق نمی‌كند؛ به این معنا كه با افزایش سن لزوما احتمال بروز افسردگی بیشتر نمی‌شود. البته در گذشته تصور می‌شد در سنین پس از میانسالی و هنگامی كه یائسگی رخ می‌دهد، احتمال بروز افسردگی نیز افزایش می‌یابد؛ در صورتی كه امروزه مشخص شده بالا رفتن سن لزوما به معنای بیشتر شدن میزان افسردگی نیست.

با توجه به صحبت شما، بالا رفتن سن، احتمال بروز افسردگی را افزایش نمی‌دهد؛ پس چرا اغلب سالمندان با این مشكل مواجه هستند و چه عواملی در این زمینه موثر است؟

افزایش سن به تنهایی، عامل خطر بروز افسردگی به‌حساب نمی‌آید ولی عوامل دیگری میان سالمندان وجود دارد كه آنها را مستعد روبه‌رو شدن با این مشكل می‌كند؛ یكی از این موارد كه نقش موثری در افسرده شدن سالمندان ایفا می‌كند، رفتن فرزندان از خانه و تنها ماندن پدر و مادر است؛ به این معنی كه وقتی فرزندان فرد سالمند ازدواج كرده و خانه پدری را ترك می‌كنند، تنها ماندن آنها و دور شدن از فرزندان عاملی مهم برای بروز افسردگی است.

از دست دادن نزدیكان و عزیزان عامل دیگری است كه می‌تواند نقش موثری در بروز افسردگی داشته باشد؛ كاملا طبیعی است كه هر چه سن سالمند افزایش یابد، احتمال از دست دادن عزیزان و از جمله همسر او هم بیشتر می‌‌شود.

بیماری‌های جسمی مختلفی كه سالمندان به آن مبتلا می‌شوند نیز در این زمینه موثر بوده و خطر افسردگی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، عوارض داروهایی كه این گروه از افراد مصرف می‌كنند هم نباید نادیده گرفته شود؛ تخمین زده می‌شود به طور متوسط هر فرد سالمند شش نوع دارو در طول روز مصرف می‌كند كه افسردگی از عوارض مصرف برخی از این داروهاست.

بنابراین مشخص می‌شود مجموعه‌ای از عوامل در دوران سالمندی، فرد را به سمت افسردگی سوق می‌دهد. البته نگرش فرد به مساله سالمندی هم موضوعی بسیار مهم و حائزاهمیت است كه نباید نادیده گرفته شود؛ به این معنی كه طرز تفكر و نگرش سالمند در مورد افزایش سن و چگونگی گذراندن دوران سالمندی در این زمینه تاثیر می‌گذارد و چنانچه فرد، پیری را مساوی ناتوانی و ازكارافتادگی و وابستگی به دیگران بداند، به طور حتم احتمال بروز افسردگی هم برای او بیشتر می‌شود. در مقابل سالمندانی هم هستند كه در سنین خیلی بالا، همچنان فعال بوده و كارایی‌شان را حفظ كرده‌اند؛ بنابراین باید به این موضوع دقت شود كه نحوه زندگی افراد سالمند هم می‌تواند از بروز افسردگی پیشگیری كند و هم روند افسردگی را سرعت بخشد.

برای انتخاب بهترین شیوه زندگی به‌منظور مقابله با افسردگی، چه مواردی را به سالمندان توصیه می‌كنید؟

در درجه اول سالمندان باید به فكر حفظ سلامت جسمی خود باشند؛ چون همان‌طور كه گفته شد بروز بیماری‌های مختلف در سنین سالمندی شایع‌تر‌ بوده و می‌تواند احتمال بروز افسردگی را افزایش دهد. علاوه بر این، ورزش كردن حتی در سنین سالمندی هم بسیار مفید است و می‌تواند به سالمندان كمك كند؛ بنابراین فرد سالمند با توجه به توانایی جسمانی و امكاناتی كه در اختیار دارد، می‌تواند مشغول ورزش و فعالیت جسمی شود. به عنوان مثال ممكن است توانایی فردی به او اجازه پیاده‌روی بدهد، در حالی كه سالمند دیگری حتی بتواند بدود یا ورزش‌های سنگین‌تری را انجام دهد.

مطالعه، یادگیری یك زبان جدید در دوران سالمندی و معاشرت و افزایش فعالیت‌های اجتماعی نیز به پیشگیری از بروز افسردگی در سالمندان كمك می‌كند. همچنین خوب است این نكته را هم در نظر داشته باشید كه بهتر است فرد سالمند با توجه به توانایی جسمانی و فكری‌اش مشغول انجام كاری شده و مسئولیتی را بپذیرد؛ بیكار نبودن و مسئولیت داشتن حتی اگر جزئی و اندك باشد، می‌تواند كمك موثری به حفظ سلامت روان سالمندان بكند.

حمایت‌های اجتماعی، حضور فرزندان، نداشتن احساس تنهایی و طرد شدن از طرف جوانان نیز عوامل مهم دیگری برای پیشگیری از افسردگی است.

خانم‌های سالمند بیشتر در معرض افسردگی قرار دارند یا آقایان؟

در كل می‌توان گفت افسردگی میان خانم‌ها شایع‌تر و میزان شیوع آن تقریبا دو برابر آقایان است كه این موضوع در تمام سنین و از جمله برای خانم‌های سالمند هم صدق می‌كند. همچنین طول عمر خانم‌ها هم معمولا بیشتر از آقایان است و احتمال این‌كه خانمی همسرش را زودتر از دست بدهد، بیشتر خواهد بود.

چطور می‌توان متوجه شد فرد سالمند دچار افسردگی شده است؟

افسردگی علائم خاصی دارد كه در تمام سنین مشاهده می‌شود؛ بی‌حوصلگی، احساس غمگین بودن، دل‌مردگی، عدم علاقه به فعالیت‌های روزمره، احساس پوچی، اختلالات خواب، اختلال در اشتها، احساس مرگ و حتی گاهی آرزوی مرگ و در موارد خیلی شدید افكار خودكشی از جمله علائم افسردگی است كه در میان سالمندان هم مشاهده می‌شود.

با این حال، افسردگی در سالمندان ممكن است بخصوص به شكل اختلال حافظه و فراموشی نمایان شود كه گاه اطرافیان به اشتباه تصور می‌كنند فرد سالمند دچار دمانس یا آلزایمر شده است؛ در حالی كه در چنین شرایطی با درمان افسردگی، این مشكل هم برطرف خواهد شد.

درمان افسردگی در سالمندان روش خاصی دارد؟

درمان افسردگی سالمندان تفاوتی با افسردگی در سایر سنین ندارد؛ در این شرایط هم در موارد خفیف‌تر شاید نیاز به مصرف دارو نباشد و با استفاده از راهكارهایی مانند روان درمانی، تغییر محیط و تغییر شرایط زندگی می‌توان به فرد كمك كرد. در موارد متوسط تا شدیدتر به مصرف دارو هم نیاز داریم كه خوشبختانه در حال حاضر درمان‌های دارویی بی‌ضرر و بی‌خطری برای سالمندان وجود دارد؛ بنابراین با توجه به این‌كه سالمندان مشكلات جسمی مختلفی دارند و داروهای متعددی هم مصرف می‌كنند و ممكن است موضوع تداخل دارویی مطرح شود، می‌توان تحت نظر پزشك از این داروهای بی‌ضرر استفاده كرد كه فرد سالمند هم بخوبی می‌تواند آنها را تحمل كند. البته اگر احساس كنیم روان درمانی، حمایت خانوادگی و تغییر شرایط هم برای درمان موثر است، در كنار مصرف دارو از این موارد كمك می‌گیریم. در حالات شدید هم مانند هر افسردگی دیگری، شاید نیاز باشد از درمان به شكل بستری استفاده كنیم.

در واقع درمان افسردگی در سالمندان تفاوتی با سایر افراد ندارد و فقط هنگام درمان باید شرایط جسمی، توان جسمانی، تحمل بیمار و شرایط محیطی او را هم در نظر داشته باشیم.

برای داشتن زندگی بهتر و موفق‌تر، چه توصیه‌ای برای سالمندان دارید؟

سالمندی مساوی با از كار افتادگی و عدم فعالیت نیست. سالمندان باید با توجه به شرایط جسمانی و محیطی خود همچنان پویا بوده و زندگی فعالی داشته باشند. همچنین بسیار مهم است كه در این دوران به سلامت جسمی و تغذیه خود دقت كنند و در حدتوان ورزش را در برنامه روزانه خود قرار دهند تا در دوران سالمندی هم بتوانند یك زندگی شاد، بدون افسردگی و بدون مشكلات حافظه را سپری كنند.