سلامت نیوز : شاید به جرات بتوان گفت كه بیشترین حوزه‌یی كه از اتفاقات سال 90 تاثیر گرفت، حوزه دارو و درمان بود، افزایش یك باره قیمت برخی داروها و كمیاب شدن اقلام دارویی دیگر، بالارفتن هزینه‌های درمان و . . . همه دست به دست هم داد تا سال 90، خاطره خوبی برای بیماران، بویژه بیماران خاص كه بیشتر داروهایشان وارداتی است، نداشته باشد.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه اعتماد  اجرای قانون هدفمند كردن یارانه‌ها و در پی آن نوسانات شدید قیمت ارز، هزینه‌های خدمات درمانی و دارویی را بالا برد. به طوری كه برخی بیماران برای تهیه داروهای خود با مشكل مواجه شدند، هر چند مسوولان وزارت بهداشت به هیج وجه زیر بار تاثیر گرفتن نوسانات ارزی بر قیمت داروها نرفتند اما واقعیت حكایتی تلخی بود كه تنها بیماران را گرفتار كرد. دكتر فریبرز فرساد، نایب رییس انجمن علمی داروسازان ایران درباره اتفاقاتی كه در سال 90 در حوزه دارویی گذشت توضیح می‌دهد و علت گرانی و كمیاب شدن برخی داروها را در گفت و گو با اعتماد تشریح می‌کند.

حوزه دارو در سال 90 شاهد چه تغییراتی بود؟ این تغییرات تا چه اندازه تحت تاثیر اتفاقات اقتصادی كشور قرار گرفت؟

هر كالا و دارویی كه در كشور به مصرف می رسد، از تقدم ارزشی و حساست بالایی برخوردار است، بالطبع در سال جاری هرچه به پایان سال نزدیكتر شدیم حلقه تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی تنگ ترشد، بنابراین داروها به عنوان فرآورده استراتژیك از این فاكتورهای اقتصادی متاثر شده‌اند. در همین جا به این موضوع اشاره می كنم كه گستره نگاه ما به دارو شامل داروهایی است كه یا تمام شده هستند كه می تواند تولید داخل باشد یا با منشا وارداتی از كشورهای خارجی تامین می‌شود.

مساله‌یی كه عمده موضوع ماست بحث تغییر و افزایش قیمت دلار نیست چرا كه این موضوع با هماهنگی دولت، تا حدودی برطرف می‌شود، از این جهت كه برای دارو ارز با منبع رسمی و دولتی فراهم می‌شود. بنابراین مشكل در نگاه اول برطرف شده اما مساله اساسی تر این است كه ما برای اختصاص این ارز نیاز به گشایش اعتبار داریم به عبارتی اسناد ال سی وجود دارد كه باید افتتاح شود. وقتی تحت تحریم قرار می گیریم عملا این حلقه بلوكه می‌شود برای نمونه ممكن است ما در دستگاه خود پرداز بانك پول فراوانی داشته باشیم اما نتوانیم از آن برداشت كنیم. تولید كننده داخلی اكنون با این مشكل مواجه است كه برای برخورداری از این مواد دارویی، باید به ال سی دسترسی داشته باشند.

زمانیكه بانك مركزی تحریم می شود گیت‌های ما عملا بسته می شوند و ما دیگر از دسترسی به ارز رسمی با منشا دولتی كه از طرف دولت به این مبادی اختصاص داده می شود، محروم می شویم. بر این اساس ما با بحث گرانی مواجه نیستیم، بحث این است كه با این روند كمبود دارو پیش می آید. وقتی رقم رسمی و مصوب دولتی دستخوش تغییر می شود، افراد برای تهیه این داروها به راه‌های غیر رسمی كشیده می‌شوند. این در حالیست كه تامین دارو از كانال‌های قاچاق و غیر رسمی هزینه بر می‌شود و در هر مرحله به هزینه ورود و تولید اضافه می‌شود. بنابراین شاید در قدم اول بحث كمبود ایجاد شود اما در ادامه روند گرانی پیش می آید. البته برخی از عوارض آن هنوز ظاهر نشده است، با این حال با هماهنگی مسوولان سازمان غذا ودارو و سندیكای تولید كنندگان و وارد كنندگان دارو، یك عزم ملی به صورت همگانی وجود دارد تا بتوان با نشست و همفكری بر این موضوع فائق آمد.

از زمانیكه ماجرای افزایش قیمت دارو پیش آمد، داروخانه‌داران از كمبود برخی اقلام دارویی خبر دادند، حتی عنوان كردند كه با بالا رفتن نرخ ارز، قیمت داروها، بویژه داروهای خارجی افزایش داشته است. این موضوعات چقدر با یكدیگر مرتبط هستند؟

به هر حال تمام این موارد با یكدیگر همانند حلقه درهم فرو رفته‌اند، وقتی چنین بحرانی پییش می آید حفظ جو روانی بسیار مهم است چرا كه جامعه شرایط بی ثباتی را حس می‌كند. در این شرایط برای ما پایین آمدن قیمت دلار آنقدر اهمیت ندارد كه مساله ثبات مهم است. چرا كه برخی بحران‌ها اجتماعی و روانی به طور ناگهانی به قیمت دلار دامن می زند و حباب‌های كاذبی را در حوزه درمان و دارو ایجاد می‌كند. نمی خواهم بگوییم كه تمام اتفاقات رخ داده كاذب بود اما موجی كه ایجاد شد بحران دیگری را ایجاد می‌كند كه می تواند بزرگتر از بحران قبلی باشد. این موج می تواند این تفكر را ایجاد كند كه تعدادی از اقلام دارویی، دیگر وارد نمی شوند، واردات دارو دچار مشكل است، یا قیمت دلار چندین برابر می‌شود. همین جو روانی می‌تواند تاثیر نامطلوبی در كادر درمانی و مصرف كننده ایجاد كند كه منجر به ذخیره و انبار دارو می‌شود، زمانیكه تقاضا بالا می رود بدلیل ثابت بودن عرضه، تورم بودجود می آید كه این موضوع خود می تواند همراه با افزایش قیمت ارز شود.

بر این اساس افزایش قیمت ارز تاثیری بر روی داروها نگذاشته و اتفاقات رخ داده واقعیت ندارد؟

چرا دارد اما اگر موضوع 20 تا 30 درصد واقعیت داشته باشد، چندین برابر آن كاذب است. مشكلاتی در بحث دارو وجود دارد اما هنوز به طور كامل ظاهر نشده است، به هر حال كسی نمی‌تواند انكار كند كه ما در سطح جامعه در زمینه تامین مواد دارویی مشكل نداریم. اما انعكاس این موضوع با حجم واقعی آن تناسبی ندارد. ضمن اینكه مسوولان دارویی به طور شبانه روزی در حال تدبیر قضیه هستند تا بتواند ابعاد این موضوع را محدودتر كرده و بر بحران غلبه كنند.

در حال حاضر با توضیحاتی كه ارایه كردید و وضعیتی كه در بازار دارویی ما وجود دارد، آیا ما با مشكل كمبود دارو مواجه هستیم؟

اصولا مبدا واردات مواد دارویی مشخص است. بعضی مبادی همانند هلال احمر و شركت‌های بزرگتر بودند كه مسوولیت واردات دارو را بر عهده داشتند، اما زمانیكه راه گشایش اسناد اعتباری یا « ال سی» محدود و به نوعی بسته شد این معضل اثر خود را گذاشت. معمولا از زمانیكه ثبت سفارش می شود تا زمانیكه دارو وارد شود، یك پروسه‌یی طی می‌شود. اما ابعاد این پروسه در انعكاس قیمت بسیار سریعتر از آنچه كه بود ظاهر شد. براین اساس ما با یك بحران و بیماری مواجه هستیم اما علائم آن بیش از حد دیده می شود به هیمن خاطر می توانم بگویم شاید علائم بیماری مبالغه آمیز است.

در نهایت می توان گفت كه كمبود داروی داریم یا خیر؟

ما هنوز در ارتباط با فرآورده‌های داخلی به خاطراینكه بسیاری از تمهیدات آن از قبل پیش بینی شده به صورت مقطعی تری این كمبودها را حس می كنیم اما زمانیكه دارو منشا خارجی داشته باشد و از آن طرف نیز حدود 40 تا 50 درصد به نرخ ارز افزوده می‌شود و از سوی دیگر نیز امكان گشایش اسناد اعتباری نداریم آن بحران بیشتر خود را در داروهایی وارداتی نشان می‌دهد داروهایی كه ارزش افزوده بیشتری دارند و بیشتر در حوزه جراحی‌های پیوند اعضا، داروهایی قلبی ــ عروقی و بیماری‌های آسم و عفونی با منشا وارداتی می توانند ردیف اول اهمیت حیاتی را برای مصرف كننده‌ها و بیماران ایجاد كنند.

بنابراین اكنون بیماران خاص هستند كه با مشكل دارویی مواجه هستند؟

بله، اما خیلی محسوس نیست، با این حال چنانچه در آینده اقدام خاصی برای برطرف كردن این مشكل صورت نگیرد، به صورت محسوس تری خود را نشان می‌دهد.

موضوعاتی كه در ارتباط با تحریم‌ها و افزایش نرخ ارز مطرح شد می تواند داروهای تولید داخل را تحت تاثیر قرار دهد؟ با توجه به اینكه گفته می‌شود 96 درصد داروها، تولید داخل هستند.

ما می گوییم 96 درصد داروها تولید داخل هستند، اما این داروها مواد اولیه‌شان از خارج وارد می‌شود. البته قسمت‌هایی را داریم كه حتی مواد اولیه را در ایران تولید می كنیم اما محدودتر است. به هر حال این داروها نیز تحت تاثیر هستند. شاید به قول وزیر بهداشت تنها 4 درصد داروها وارداتی هستند اما بار مالی و ارزی این داروها بیش از 40 درصد است، از این رو تحریم‌ها و بالا رفتن قیمت ارز تاثیر دو چندانی بر این داروها می گذارد.

از زمانیكه موضوع تحریم‌ها مطرح شد به اذعان مسوولان مسیر ورود مواد اولیه داروها، تغییر كرده، اگر تا پیش از این از كانادا و آمریكا دارو وارد می‌شد اكنون از كشورهای آسیایی مانند هند و چین و . . . مواد اولیه وارد می‌شود، این موضوع تا چه حد بر روی كیفیت داروها تاثیر می گذارد؟

طبیعتا منبع معتبرتر و كیفیت بالاتر مواد اولیه، بر روی كارایی دارو تاثیر می گذارد اما این طور نیست كه به داروی داخلی كه منشا هند و چین دارد، چوب حراج بزنیم. خیلی از داروهای هندی و چینی به آمریكا و كانادا صادر می‌شوند اما به طور كلی اگر به طور عام به موضوع نگاه كنیم بعضی از اقلام دارویی دچار سوء و كاهش كیفیت شده‌اند.

برخی از بیماران عنوان می كنند كه داروهای جدید را با دوز بالاتر باید مصرف كنند تا نتیجه داروهای قبلی را بدهد، این موضوع چقدر به كیفیت داروها مرتبط است؟

این موضوع تازه نیست اما خیلی وقت است كه ما از منبع چین و هند و اروپای شرقی مواد دارویی را تامین می كنیم. اما منكر نمی شوم كه در بعضی موارد، مواد اولیه از كیفیت لازمی برخوردار نیستند، برای نمونه داروی جدیدی كه فشار خون را پایین می آورد دیگر با یك دوز فشار را پایین نمی آورد یا شاید عوارضی را ایجاد ‌كند.

پیش از این رییس سازمان نظام پزشكی اعلام كرده بود كه میزان مصرف داروهای وارداتی در چند سال گذشته افزایش داشته است، این موضوع می تواند نشات گرفته از كیفیت داروهای داخلی باشد؟

مساله ما بیشتر برخی تبلیغات كاذب است، داروهایی كه ماهواره‌یی شده‌اند، تبلیغاتی كه توسط افراد غیر متخصص صورت می گیرد، منجر به دامن زدن به فرهنگ مصرفی نادرست دارویی می‌شود. در نسخه ایرانی حداقل 5 تا 6 قلم نسخه وجود دارد. اینها را بگذارید كنار بعد مصرف منطقی، بعد می بینید كه چقدر آهنگ مصرف نادرست نواخته می‌شود. متاسفانه طوفانی ایجاد شده كه از قبل نیز برایش بسترسازی مناسبی نشده بود، این میتواند به خاطر كوتاه بودن دست ما از رسانه‌ها و یا فعالیت فراوان تبلیغات ماهواره‌یی باشد. ما ادعایی نداریم به هر حال در هزا قلم داروی ژنریك ما درصدی هست كه می تواند كیفیت پایینی داشته باشد. اما آنقدر ابعادش نگران كننده نیست كه ما بیاییم كه اصل آبروی جامعه دارویی را با بعضی از القائاتی كه می تواند منشا مقاصد سوء و نادرستی باشد، آلوده كنیم.

با این توضیحات واقعیت امر صنعت دارو چیست و چه اتفاقی برای این صنعت رخ داده؟ آینده دارویی كشور را چگونه ارزیابی می كنید؟

آینده این است كه با تدبیر و درایت و با استفاده از نظر مسوولان سازمان غذا و دارو در یك هم نشینی میان صنعتگران دارو و اساتید دانشگاه و مسوولان قانونی كشور به اجماعی برسیم كه بتوانیم جلوی این نوسانات و دست اندازی‌هایی كه می تواند در آینده نگران كننده باشد، بگیریم.

 به هر حال دارو منشاء های مختلف از جمله كانونشنال، بیوتكنولوژی، گیاهی و . . . دارد، داروهایی كه كیفیت و تكنولوژی بالاتر دارند در این بحران بیشتر آسیب می بینند، شاید 10 سال پیش پای این دارو در كشور چندان باز نشده بود، اما برای طیفی از بیماری‌های خاص كه بعضا مهلك هستند و مساله مرگ و زندگی در میان است، باید داروهایی با تكنولوژی بالا تولید شود كه بالطبع تمام منشا آنها خارجی است. این داروها از نظر درصد عددی زیاد نیستند اما ارزش رقمی آنها بالاست و از نظر اقتصادی بار زیادی را به خود اختصاص می دهند. از آن طرف هم چون مساله مرگ و زندگی مطرح میشود انعكاسش در سطح جامعه خیلی بالاست به همین خاطر میبینیم كه بحرانی در جامعه ایجاد می‌شود.

با این اتفاقات ما با افزایش قیمت دارو مواجه بودیم؟

ما معمولا یك تا دو بار در سال افزایش قیمت را تجربه می كنیم. امسال نیز حدود 6 ماه منتظر بودیم تا این موج ظاهر شود اما عملا با نوسانات ارزی مقارن شد كه موج مضاعفی ایجاد كرد. بخشی از افزایش قیمت دارو نیز متاثر از بالا رفتن نرخ ارز است.

داروی خارجی چه میزان افزایش قیمت داشت؟

اكنون تمام وارد كنندگان منتظرثبات قیمت ارز هستند، اما هنوز به آن ثبات نرسیدیم، در یكی دو ماه گذشته قیمت ارز حدود 40 تا 50 درصد افزایش داشت، با این حال تلاش می كنیم كه افزایش قیمت‌ها كنترل شده باشد.

اكنون بیماران برای تهیه داروها، با چه مشكلاتی مواجه هستند؟

در شرایط فعلی كه با موضوع تحریم مواجه هستیم، در دسترس بودن دارو در اولویت است. منظو داروهای خارجی است. در مرحله بعدی گرانی و مرحله سوم كیفیت دارو اهمیت پیدا می‌كند. نظام دارویی ما نسبت به كشورهای منطقه آنقدر منظم است كه از نظر مسائل كیفی صنعتگران در تلاش هستند تا داروهای با كیفیت تولید كنند. مشكل اساسی اصل فراهم بودن اقلام دارویی است. مردم در سبد خانوار خود ممكن است از سفر و تفریحات و . . بزنند اما دارو را به هر طریق كه هست تهیه می كنند چرا كه دارو جزو كالاهای استراتژریك خانواده است، بنابراین دغدغه اصلی این بیماران در دسترس بودن داروست.