سلامت نیوز : اسفندماه سال گذشته سرهنگ فریدون خالقی‌فر، معاون مبارزه با سرقت پلیس آگاهی كشور اعلام كرد كه از مجموع جرائم در ایران، 93 درصد سهم سرقت است و از سرقت به عنوان تهدیدی كه آحاد جامعه را هدف قرار داده نام برد. با جست‌وجویی در اخبار رسمی، این رقم تنها عدد قابل استناد و موثق درباره جرمی است كه به گفته متولیان حفظ امنیت كشور، كمی مانده كه به 100 درصد برسد و هشدار جدی تلقی می‌شود. خالقی‌فر درباره آمار جرائم در 11 ماه سال 90 گفت: «در این مدت زمانی حدود 7/93 درصد از جرائم رخ داده در كشور، سرقت بوده كه آمار كشف آن نسبت به مدت مشابه سال 89، 8/8 درصد افزایش یافته است.»

به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ؛ وی با تفكیك سرقت‌های رخ داده در كشور گفت: «52 درصد سرقت‌ها مربوط به سرقت از وسایل نقلیه و وسایل داخلی آن، 18 درصد مربوط به سرقت از منزل و بانك و 22 درصد سرقت‌ها، كیف‌قاپی و جیب‌زنی است. علاوه بر آنكه استان بوشهر با 7/100 درصد، ایلام 7/94درصد، زنجان 93 درصد، همدان 6/92 درصد و اصفهان 5/87 درصد رتبه‌بندی‌های اول كشور در میزان كشفیات سرقت به حساب می‌آیند.»وی ضمن تاكید بر نقش عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در ایجاد زمینه مساعد برای ارتكاب به سرقت، اشاره كرد كه طی 11 ماه سال 90، مجموع دستگیری‌ سارقان نسبت به سال 89، 9/4 درصد افزایش یافته اما نكته مهم، كاهش آمار درگیری خریداران اموال مسروقه است. هشدار وی می‌تواند حاكی از این واقعیت تلخ باشد كه سارقان و خریداران اموال مسروقه در راستای افزایش بحران اقتصادی كه زمینه‌ساز تكرار سرقت است، ترجیح داده‌اند كه با یكدیگر به توافق برسند تا آنكه در اثنای درگیری‌ها و اختلافات، هر دو به وادی ازدست‌دادن سود حاصل از سرقت بیفتند. خالقی‌فر همچنین اشاره كرد كه از مجموع دستگیری‌های 11 ماهه سال 90، 6/4درصد مربوط به دستگیری سارقان سابقه‌دار و 1/5 درصد مربوط به سارقان بدون سابقه بوده است. این رقم نیز می‌تواند هشداری برای متولیان مبارزه با جرائم اقتصادی باشد زیرا این آمار نشان‌دهنده برتری آمار سارقان بی‌سابقه است. افرادی كه یا برای نخستین‌بار به عرصه سرقت پا گذاشته‌اند یا به كرات موفق به گریز شده‌اند.

نیمه تابستان سال جاری و به همت انجمن مددكاری اجتماعی ایران، امكانی میسر شد كه خبرنگار «اعتماد» از ندامتگاه تهران بزرگ بازدیدی داشته باشد. به گفته رییس ندامتگاه، در آن زمان و در این ندامتگاه، بیش از 7 هزار سارق كه در شهر تهران مرتكب سرقت غیرمسلحانه شده بودند نگهداری می‌شدند.

هر چند كه روانشناس ندامتگاه در گفت‌وگو با «اعتماد» وضعیت روانی سارقان را عادی اعلام كرد اما به دلیل آنكه تمام سارقان تحت مطالعات روانشناختی قرار نگرفته بودند، این اظهارنظر می‌توانست جای تردید داشته باشد.

در عین حال، اجازه هر گونه گفت‌وگو با سارقان زندانی در این ندامتگاه منوط به نامه‌نگاری‌های از پیش انجام شده بود و بنابراین، هیچ یك از سارقان فرصت آن را نیافتند كه برای جرم مرتكب شده و علت آن، دفاعی از خود داشته باشند. «اعتماد» ناچار شد صرفا به اظهارات رییس زندان و روانشناس ندامتگاه درباره ویژگی‌های اجتماعی و روانشناختی سارقان اكتفا كند و قضاوتی درباره مردانی كه به دلایل نامعلوم، ساده‌ترین نوع تخلف را برای گذران معاش خود انتخاب كرده بودند نداشته باشد. اصغر فتحی، مدیر مجتمع ندامتگاه تهران بزرگ و عبدالرسول علی‌زاده، روانشناس این مجتمع به سوالات «اعتماد» درباره محكومان تحت نظر خود پاسخ دادند.
كم‌سن‌ترین و مسن‌ترین محكومان این ندامتگاه چه كسانی هستند؟

كودكان كمتر از 18 سال را در كانون اصلاح و تربیت نگه می‌داریم اما كم‌سن‌ترین مجرم در این ندامتگاه، 19 ساله و مسن‌ترین هم، 64 ساله است.

این مجرمان از كدام زندان منتقل شده‌اند؟

یكی از زندان‌های استان تهران، زندان قزلحصار است كه بنا بر طرح تفكیك و طبقه‌بندی زندانیان و اجرای زندانبانی تخصصی كه از تكالیف سازمانی ما بوده، زندانیان با جرم سرقت غیرمسلحانه را از قزلحصار به این زندان منتقل كردیم تا علاوه بر همخوانی فعالیت‌ها و آموزه‌هایمان با نوع این جرم، بتوانیم طرح طبقه‌بندی را هم اجرا كنیم.

علت تفكیك سرقت و سارقان چه بوده؟

شرایط نگهداری سارقان مسلح مانند نوع جرم خاص‌تر است و مشمول طبقه‌بندی قرار گرفته است.

یعنی افراد خاص‌تری مرتكب سرقت مسلحانه می‌شوند؟

اگر افراد هم خاص نباشند، نگاه قانونگذار به این افراد، خاص است. اما مجرمان این زندان، سارقان عادی هستند كه سنگین‌ترین جرم‌شان، سرقت خودرو و سرقت از منزل بوده است.

آیا زندانیان اجازه دارند از كتاب استفاده كنند یا به اینترنت دسترسی داشته باشند؟

مجاز به استفاده از اینترنت نیستند اما در كتابخانه زندان، حدود 15 هزار جلد كتاب شامل ادعیه و رمان داریم كه هر زندانی می‌تواند از طریق رابط فرهنگی خود، كتاب دریافت كند.

اگر قرار است كه این زندانیان، در زندان توانمند شده و پس از ترخیص، مرتكب سرقت نشوند، چه مهارتی را در زندان فرامی‌گیرند؟

در انتهای بند اول زندان، چهار سوله كارگاهی ایجاد كرده‌ایم كه در حال تجهیز است و قرار است حدود 300 نفر از زندانیان، در این كارگاه‌ها آموزش خیاطی را بیاموزند. اما قرار است با همكاری بخش خصوصی، مونتاژكاری و كفاشی را هم آموزش بدهیم كه این مشاغل، می‌تواند در بندها هم انجام شود.

ورود وسایل كار همچون سوزن و چاقو به بند خطرناك نیست؟

ورود چاقو به بند ممنوع است اما زندانیان در حال حاضر هم برای كارهای شخصی خودشان، سوزن در اختیار دارند و همان‌طور كه مشاهده كردید، پنجره‌ها هم شیشه دارد و تلویزیون و یخچال داخل بندهاست. در واقع اگر قرار باشد تا این حد نسبت به یكدیگر بی‌اعتماد باشیم، هیچ كاری نمی‌توانیم انجام دهیم اما وسایلی هم كه از آن نام بردید معمولا در ساعت كارشان تحویل شده و بعد از پایان كار هم تحویل گرفته می‌شود.

وضعیت اعتیاد و بیماری‌های ایدز و هپاتیت C در میان زندانیان چگونه است؟

تعداد فراوانی از زندانیان اعتیاد دارند و متاسفانه، اعتیاد در تمام جرائم ما رد پای قابل مشاهده‌یی دارد و حتی اغلب مجرمانی كه مرتكب سرقت‌های كم اهمیت شده‌اند هم با اعتیاد دست و پنجه نرم می‌كنند. ما برای مجرمان معتاد، طی 10 روز اول ورودشان به زندان، داروی كلونیدین كه به عنوان درمان نگهدارنده كاربرد دارد تجویز می‌كنیم. در عین حال، تمام زندانی‌ها در بدو ورود معاینه می‌شوند و پرونده پزشكی دارند كه در صورت نیاز به مراقبت خاص، تحت نظر باشند. طی 10 روز اول پس از ورود، تمام زندانیان درباره راه‌های شیوع ایدز و هپاتیت تحت آموزش قرار می‌گیرند اما مبتلایان به ایدز یا هپاتیت جدا از سایر زندانیان نیستند بلكه در بندهای عمومی اما تحت‌نظر هستند.

چه تعداد از زندانیان این زندان مبتلا به ایدز یا هپاتیت هستند؟

حدود 300 نفر از زندانیان ما، بیماران خاص هستند كه باید تحت نظر باشند. البته هنوز برآورد دقیقی از تعداد مبتلایان ایدز یا هپاتیت در این زندان نداریم اما به نظر می‌رسد تعدادشان كمتر از انگشتان دو دست باشد. بیشترین تعداد بیماران ما را مبتلایان قلبی و تنفسی تشكیل داده‌اند، در عین حال كه بسیاری از مجرمان سارق درگیر اعتیاد هستند.

چه درمانی برای معتادان دارید؟

هنوز معتادان را در سیستم رایانه‌یی‌مان ثبت نكرده‌ایم اما پزشكان بهداری زندان، این افراد را شناسایی كرده و به مدت 10 روز برایشان كلونیدین تجویز می‌كنند. قرار است یكی از بندها را به معتادانی اختصاص دهیم كه نیاز به متادون دارند.

یعنی الان برای معتادان متادون توزیع نمی‌شود؟

فعلا خیر. البته كلونیدین تا حدی می‌تواند فشارناشی از نرسیدن مواد را كنترل كند و پس از 10 روز هم تحت نظر بهداری قرار دارند.

گزارشی از مصرف مواد داخل بندها دارید؟

تمام تلاش‌مان بر این است كه نباید مواد مصرف كنند. تمام راه‌های ورود را هم بسته‌ایم اما مصرف مواد در تمام زندان‌ها وجود دارد و نمی‌توانیم بگوییم كه مواد وارد نمی‌شود یا مصرف نمی‌شود اما بازرسی‌های دایمی از بندها داریم و در حال نصب دستگاه بادی‌اسكرین هستیم تا بتوانیم زندانیانی را هم كه به صورت بلع یا انباری، مواد می‌آورند شناسایی كنیم. اما رنگ رخ زندانیان به گواه خانواده‌های آنها، نشان از این دارد كه اگر هم در زندان، مواد مصرف می‌شود بسیار كم است.

فكر می‌كنید مواد مصرفی از چه نوعی باشد؟

جامعه به سمت مصرف مواد صنعتی می‌رود و طبیعی است كه این افراد هم مصرف‌كننده چنین موادی باشند. تمام كشفیات ما از ورودی‌های زندان، شیشه است.

چه تعداد از این زندانیان تكراری هستند؟

هنوز شناسایی ما تكمیل نشده اما برخورد خانواده‌ها نشان می‌دهد كه چه تعدادشان برای نخستین بار به زندان افتاده‌اند. معمولا در بار اول حبس، خانواده پیگیری می‌كند اما وقتی مجازات به تكرار افتاد، زندانی هم فراموش می‌شود و خانواده هم رهایش می‌كند. به هر حال الگوی تكرار جرم در سازمان زندان‌ها، 16 درصد برآورد شده اما در این زندان ما هنوز درصدی از زندانیان تكراری استخراج نكرده‌ایم. اما این را می‌دانیم كه اغلب این زندانیان، سواد خواندن و نوشتن دارند و هر چه سطح تحصیلات‌شان افزایش می‌یابد، از تعدادشان هم كاسته می‌شود. با این حال، در بین این مجرمان سارق، فارغ‌التحصیل مقطع فوق لیسانس هم داریم البته تعدادشان كم است. تعداد قابل‌توجه‌شان هم متاهل بوده و تمام زندانیان هم ساكن استان تهران هستند.

گفت و گوی «اعتماد» با عبدالرسول علی‌زاده روانشناس ندامتگاه تهران بزرگ

نتیجه مشاهدات شما از مصاحبه با این مجرمان سارق چه بود؟
این افراد دچار چند خلا هستند؛ خلا اول، خلا مذهبی آنهاست. بسیار مهم است كه در زمان ارتكاب یك خلاف، ترمز‌های درونی وجود داشته باشد كه فرد بتواند در آن لحظه، تصمیم صحیحی گرفته و به خطا نرود و مرتكب خلاف نشود. خلا دوم این است كه این مجرمان تجارب اجتماعی مناسبی نداشته‌اند كه بتواند كمك‌شان كند كه در هر زمان و مكانی، تصمیم درستی بگیرند. عمده گروه همسال معاشر با این مجرمان، افرادی بوده‌اند كه آنها هم فاقد تجربیات مناسب یا بسیار جوان و كم‌سن بوده‌اند و راه‌حل‌های سطحی در ذهن داشته‌اند و تمام شرایط را با فیلم‌های گانگستری مقایسه می‌كرده‌اند در حالی كه فیلم با واقعیت‌های جامعه بسیار متفاوت است و ما در جامعه، با واقعیت‌های دیگری سر و كار داریم اما خلا سومی كه این مجرمان با آن مواجهند، فقدان عاقبت‌اندیشی و آینده‌نگری است و در واقع چون پایان كار را نمی‌بینند، نمی‌دانند كه در ازای از دست دادن چه چیزی، چه محصولی به دست می‌آورند. بارها و بارها مرتكب سرقت می‌شوند اما زمانی كه گیر می‌افتند، باید دید چه چیزی را باخته‌اند؛ حیثیت‌شان را و عمرشان را كه متاسفانه باید به خاطر جرمی كه مرتكب شده‌اند، سال‌ها در حبس بمانند.


آیا این ویژگی را در سایر مجرمان هم می‌بینید یا ویژگی خاص مجرمان سارق است؟

صددرصد سایر مجرمان هم این ویژگی را دارند.

اما سارق در ارتكاب جرم خود، ما‌به‌ازای ریالی به دست می‌آورد در حالی كه مرتكب به قتل چنین دستاوردی ندارد.

مرتكب به قتل هم نمی‌داند در ازای از دست دادن چه چیزی مرتكب قتل شده است زیرا او هم با یك انگیزه مرتكب جرم شده و مابه‌ازای جرم چندان تفاوتی ایجاد نمی‌كند.

حتی اگر بر اثر جنون آنی مرتكب قتل شده باشد؟

بله، زیرا در تعالیم دینی ما هم آمده هنگام عصبانیت، به هیچ تصمیم و دستور و تنبیهی قائل نشویم. یك فرد عصبانی نمی‌داند آستانه عصبانیت چه اندازه است و چگونه باید خود را كنترل كند زیرا خشم بر او حكمفرماست و این خشم، نوعی هیجان است.

وضعیت این مجرمان از نظر اختلالات روانی چگونه است؟

از این بابت مشكلی ندارند. البته اعتقاد دارم كه باید در كنار مددكاری اجتماعی، نزاع‌شناسی طب سنتی را هم مد نظر داشته باشیم زیرا اثر انرژی‌های روحی و روانی و كائنات، یكدیگر را تكمیل می‌كند.

یعنی این مجرمان هیچ درصدی از اختلالات روانی ندارند آن هم در حالی كه جامعه ایران عموما با درصدی از اختلالات روانی مواجهند؟

اختلالات روانی به این معناست كه فرد در زمان و مكان مناسب، قادر به واكنش مناسبی از خود نباشد. چنین فردی دچار اختلال روانی است.

این مجرمان چنین ویژگی نداشته‌اند؟

اگر ما در زمان و مكان مناسب، واكنش درستی از خودمان نشان ندهیم، الزاما دچار اختلال روانی نیستیم بلكه فرد سطحی‌نگری هستیم كه یكسری مهارت‌ها را یاد نگرفته‌ایم و به همین علت هم ارزش‌ها و قدرت تصمیم‌گیری ما تا آن حد قدرتمند نبوده كه بتوانیم بین آنچه به دست می‌آوریم و آنچه از دست می‌دهیم، تناسب برقرار كنیم.

تمام مجرمان این ندامتگاه مورد آزمایش قرار گرفته‌اند؟

اگر نیاز باشد تمام‌شان را آزمایش می‌كنیم.

هنوز تمام مجرمان مورد آزمایش و مصاحبه قرار نگرفته‌اند؟

ما جلسات سخنرانی هفتگی برای تمام مجرمان برگزار می‌كنیم اما واقعیت این است كه به بازوهای اهرمی نیاز داریم تا ریشه این مشاوره‌ها محكم شود و هنوز فاقد آن بازوها هستیم.