بعد از زلزله دی ماه 82 خیلی ها آمدند و از نزدیک، شهر ویران شده بم را، در خاک و خون غلتیدن عده ای را و آواره شدن بعضی دیگر را دیدند و می دانند وقتی می گوییم غم بم، این غم چه معنایی دارد، فقط آنهایی که بودند و دیدند این را می فهمند... هر چه بود، روزهای تلخی بود. بعد از آن، اگر چه درست از روز بعد از زلزله، عزم ملی برای آباد کردن این شهر جزم شد اما 10 سال زمان کمی است تا بگوییم این روزهای تلخ تمام شده؛ بم هنوز هم هوایش غم دارد. بازسازی شده اما هنوز هم بوی غم دارد. این را که آمار و ارقام نمیتواند بگوید و نمی گوید. باید رفت و از نزدیک دید.

زلزله اجتماعی در بم ادامه دارد

زلزله بم در کنار همه خساراتی که به بار آورد، عده زیادی را از رفتن محروم کرد؛ منظور معلولیت هایی است که با آوار شدن سقف خانه هایی که دور کردن بلا را یاد نداشتند، بر سر عده زیادی از مردم به بار آمد. عده دیگری هم همه اعضای خانواده خود را از دست دادند و گروهی نیز... گروه دیگری هم ...

آیا حال بم خوب است؟

شاید وقتی از زلزله بم حرفی به میان می آید، مثل من، در ذهن خیلی های دیگر هم این سوال نیز پیش بیاید که معلولین ضایعه نخاعی بمی الان که نه سال از آن فاجعه می گذرد، چه حال و روزی دارند و چه می کنند؟ بچه هایی که بی سرپرست شدند کجا هستند؟ مادرانی که بعد از زلزله مجبور شدند سرپرست خانواده خود بشوند، روزگار بر وفق مرادشان هست؟  و اصلا بی خیال آمار و ارقام و عملکردهای بازسازی، آیا حال بم خوب خوب هست؟ باید رفت و از نزدیک دید.

چندی پیش بود عده ای از خبرنگاران در قالب یک تور خبری به بم رفتند.

هرچند اندک، اما فرصت خوبی بود تا احوالی از بم بپرسیم و از یک زاویه دیگر به حال و هوای بم نگاه کنیم؛ از دید مسایل اجتماعی. 

200 معلول ضایعه نخاعی در بم

در جریان این تور یک روزه، اولین چیزی که متوجه شدیم این بود که فاجعه آن صبح جمعه زمستانی بیش از  200 نفر از مردم بم را دچار معلولیت نخاعی کرد؛ 200 نفر معلول ضایعه نخاعی! این فقط یک آمار نیست؛ باید از نزدیک با سختی های زندگی روی صندلی چرخدار آشنا بود تا درک کرد همین یک گوشه کار، این زمین لرزه چه فاجعه ای را به بار آورده.

این افراد از بهزیستی خدماتی را می گیرند و تا حدودی مورد حمایت هستند اما مطمئنا همه نیازشان برآورده نشده.

رفتیم از نزدیک، از مرکز توانبخشی سپهر بازدید کردیم؛ این مرکز را بعد از وقوع زلزله، خیرین ساختند تا بشود مرکز نگهداری معلولین، اما بعد تغییر کاربری داده و شده مرکز توانبخشی معلولین جسمی و حرکتی؛ فائز فرخی، مدیر عامل این بنیاد، گفت که هدف ما اشتغال و خودباوری معلولین ضایعه نخاعی است.

حتما هم برای رسیدن به این هدف بوده که در این بنیاد کارگاه تولید دسته سیم انژکتور پراید را راه اندازی کرده و معلولین بمی، این قطعه از خودروهای کارخانه سایپا را تولید می کردند.

طلب یک میلیاردی معلولین بمی از سایپا

فرخی گفت که  در این کارگاه، شش تا هفت محصول را تولید می کنیم. سال گذشته، 100 هزار دسته سیم انژکتور تولید کردیم.

وی البته از طلب یک میلیارد تومانی خیریه سپهر بم از کارخانه ساپیا هم خبر داد و اظهار داشت که این مسئله مشکلاتی را برای ما ایجاد کرده است. فرخی از طلب 400 میلیونی خیریه سپر بم از کارخانه تراکتورسازی تبریز نیز خبر داد.

ما هم از نزدیک دیدیم که چگونه دستهایی که دسته های ویلچر حایل آن شده، در واحدهای برش، آماده سازی و پرس، مدول سازی و دیگر بخشهای این کارگاه به تولید مشغول هستند. هم زن بودند، هم مرد. هم جوان هم مسن.

تعداد این معلولین در مرکز سپهر اما، 200  نفر نبود، فرخی گفت که 47 نفر اینجا مشغول به کار هستند، اما تاکید داشت که شعار ما این است هیچ معلول ضایعه نخاعی در بم بیکار نباشد.

دکتر یدالله دانشیار، رییس اداره بهزیستی شهرستان بم هم که قبل از این بازدیدها، با بیان دیدگاههای خود مبنی بر اینکه خبرنگاران بازوی توانمند بهزیستی هستند و ضعفها و کاستیها باید گفته شود، خیال میهمانان خود را راحت کرده بود که هرچه سوال دارند، بی پاسخ نمی ماند، در خصوص وضعیت بقیه افراد ضایعه نخاعی که در سپهر نبودند، گفت که آمار معلولین ضایعه نخاعی در بم بالاست؛ عده ای از آنها اینجا مشغول به کار هستند، عده ای هم در بستر بوده و توان کار کردن ندارند، 30،40 نفر هم در همین مرکز توانمند شده اند و وارد بازار کار شده اند.

بم؛ شهری بدون مانع

با این حساب، به جز آن عده ای که در بستر بیماری هستند، به نظر می رسد بقیه معلولین ضایعه نخاعی بم اوضاع خیلی بدی نداشته باشند.

دانشیار البته یک خبر خوب دیگر هم داد و آن اینکه تا پایان امسال، بم می شود شهر بدون مانع. وی گفت که چون ساخت و سازها جدید بوده، اصول مناسب سازی رعایت شده است.

مرکز توانبخشی سپهر اما، فقط ویژه بچه های ضایعه نخاعی نبود؛ بخش دیگری از این مجموعه کارگاه خیاطی بود. حدود 45 نفر از زنان سرپرست خانوار و دختران بی سرپرست از طریق دوخت سفارشهایی که از طریق مناقصه گرفته می شود، چرخ زندگیشان را می چرخانند. به گفته فرخی، افرادی که اینجا می آیند اول آموزشهای لازم را می بینند، بعد از مدتی هم که استادکار شده، می روند بیرون از مجموعه، برای خودشان کاری راه می اندازند؛ گویا تاکنون 60 نفر در این کارگاه دوزندگی توانمند شده اند.

ما هم از نزدیک دیدیم که پشت چهره زنان و دختران جوانی که بعد از آن صبح زمستانی، دیگر خانه دار نبوده و مجبور شده اند پشت چرخهای کارگاه دوزندگی سپهر بنشینند،  غم زلزله جاخوش کرده. اما زندگی آنها جریان داشت و فرخی گفت که درآمدی که دارند در حد یک زندگی آبرومندانه، هست.

بنیاد خیریه سپهر، یک قسمت درمانی مجهز هم داشت شامل کلینیک دندانپزشکی، فیزیوتراپی، گفتاردرمانی، شنوایی سنجی و کاردرمانی.

تعطیلی مجهزترین واحد آب درمانی در بم

واحد هیدروتراپی (آب درمانی) سپهر که مجهزترین مرکز آب درمانی در استان کرمان است، اما دو، سه ماهی هست که تعطیل شده؛ به گفته فرخی، هزینه تامین سوخت این مرکز برای گرم کردن آب خیلی بالا است و  از توان مجموعه خارج.
گوشه ای از  بنیاد سپهر هم خانه ای بود برای سالمندان. 10 بلوک 12 تخته، که 92 سالمند آنجا ساکن شده بودند؛ کلیه امکانات رفاهی هم برای آنها مهیا بود.

بیشترین مراکز شبه خانواده کرمان در بم

بنیاد خیریه سپهر، تابلویی زیبا از احساس همنوع دوستی را در این منطقه زلزله زده به نمایش گذاشته و این بسیار جای خرسندی دارد. اما کاش زلزله بم اینقدر خسارت به بار نیاورده بود که مجبور شویم برای عده ای که تا پیش ازآن صبح زمستانی برای خودشان خانه و شغل و خانواده ای داشتند، شرایطی فراهم کنیم تا... به گفته دانشیار، دو هزار زن سرپرست خانوار در بم زندگی می کنند. 10 مرکز نگهداری کودکان بی سرپرست یا بد سرپرست نیز در این شهرستان هست که 700 کودک بی سرپرست را تحت سرپرستی دارد! بم بیشترین تعداد مراکز شبه خانواده را در استان کرمان دارد.

اما پس از بنیاد سپهر، فرصتی شد تا از بچه های بی سرپرست بم هم احوالی بگیریم. مرکز شبه خانواده شبانه روزی فاطمه الزهرا(س) وابسته به بنیاد خیریه صنعتی.

حمیرا فغفوری مدیر آن بود و گفت که 42 فرزند اینجا داریم؛ از 6 سالگی تا زمان تشکیل خانواده کلیه امکانات زندگی را براشان فراهم می کنیم.

وی از ترخیص 83 نفر هم از این مرکز خبر داد.

به جز سه، چهار نفر، بقیه بچه های این مرکز مدرسه بودند و ما از نزدیک ندیدیم که با غم زلزله چه روزگاری می گذرانند اگر چه امکانات این مجموعه، از خانه های بقیه همکلاسی هایشان که پدر و مادر داشتند، چیزی کم نداشت اما هیچ چیز خانه و خانواده خود آدم نمی شود. این را هم زلزله یادمان داده...

یکی از مهدکودکهای بم نیز در این تور خبری مورد بازدید قرار گرفت و دانشیار از توزیع یک وعده غذای گرم در مهدهای کودک روستایی و حاشیه شهرها در بم خبر داد. بچه های این مهدها خوشبختانه فاجعه دی ماه 82  را ندیده اند اما کاش یادشان بدهند که با زلزله چه کنند!

بعد از این بازدیدها، دانشیار، در جمع خبرنگاران از وضعیت اجتماعی این شهرستان گفت. 

10هزار خدمت بگیر و مددجوی بهزیستی در بم

وی آمار مددجویان و خدمت بگیران بهزیستی بم را پیش از زلزله 700 نفر عنوان کرد؛ به نظر می رسد قبل از آن صبح جمعه زمستانی، خیلی اوضاع بدی در بم نداشتیم.

اما وی گفت: مدتی بعد از زلزله این آمار به بیش از 15 هزار نفر رسیده و هم اکنون نیز 10 هزار نفر از خدمات این نهاد حمایتی بهره می گیرند.

رییس اداره بهزیستی بم همچنین اظهار داشت: باید بین بم و سایر شهرستانهای کرمان تفاوت قائل باشیم نه تبعیض.

دانشیار در توضیح این مطلب گفت: اگر زلزله را هم در نظر نگیریم، شرایط جغرافیایی و موقعیت اجتماعی بم باعث متفاوت بودن آن از سایر شهرستانها می شود؛ تمام این منطقه در مسیر ترانزیت قرار دارد، از آسیب پذیرترین شهرهای استان است و بحث مواد مخدر به دلیل همین شرایطی که دارد، در این منطقه بسیار جدی است.

وی در کنار این مسایل، از مشکل دیگری هم سخن به میان آورد.

دانشیار افزود: بعد از زلزله، مهاجرین زیاید به عنوان نیروی کار و کارگر به بم آمدند، اینجا مقیم شدند و تشکیل خانواده دادند، اما بعد از مدتی خانواده خود را رها کرده و به شهر خودشان رفتند! حالا هم این خانواده های بی سرپرست به خانواده بهزیستی بم اضافه شدند!

لزوم مشارکت خیرین در ساخت مسکن مددجویان بمی

دانشیار اما گفت: با وجود همه این مسایل، در حال حاضر تامین مسکن افراد تحت حمایت بهزیستی در بم بزرگترین مشکل و دغدغه ما است.وی گفت: حمایتهای خوبی  از سوی سازمان بهزیستی کشور و کرمان شده اما پاسخگوی نیاز ما نبوده و بهترین راه این است که خیرین برای تامین مسکن جامعه هدف بهزیستی وارد شوند.آنچه که در این تور خبری دیدیم، همه بم نیست. یک برگ از خاطراتش بود، حتی کمتر. زلزله کاری با بم کرد که بعید است به این زودیها بشود فراموشش کرد؛ اما کاش هر چه زودتر کاری کنیم که دیگر خبر آمدن زلزله، پشت هیچ ایرانی و کرمانی را نلرزاند.