سلامت نیوز : طی سال‌های گذشته كاهش نرخ باروری و رشد جمعیت در ایران همه نهادها و مسوولان را به سمت موضع‌گیری درباره سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت سوق داده است. شورای عالی انقلاب فرهنگی، دولت و شخص رییس‌جمهور، مجلس، وزارت بهداشت، وزارت علوم ، حوزه علمیه و جدیدا نیز وزارت راه، وزارت كشور، وزارت تعاون و رفاه، سازمان تبلیغات اسلامی و همه و همه درگیر بحث افزایش جمعیت شده‌اند تا شاید بتوانند مردمی را كه این روزها چندان تمایلی به ازدواج و بچه‌دار شدن ندارند، به سمت سه یا چهار فرزند و حتی بیشتر سوق دهند. در ادامه این سیاست‎ها طی روزهای گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوبه‌های راهبردی برای افزایش جمعیت تهیه و برای اجرا به نهادها و سازمان‌های مربوط و غیرمربوط ابلاغ كرده است. در این مصوبه خانواده‌های ایرانی با دریافت مشوق‌هایی مانند وام ،سكه طلا، زمین، مسكن، مرخصی ازدواج، سنوات تحصیل و كاهش سربازی به داشتن فرزند بیشتر تشویق شده‌اند.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ؛ با اعلام مصوبه پرتبصره و طولانی شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تشویق افزایش جمعیت سوال اساسی این است كه سیاست‌های قبلی كه طی سال‌های گذشته برای افزایش‌جمعیت تدوین و اجرا شده است، تا چه حد طی این مدت خانواده‌ها را به افزایش جمعیت سوق داده و توانسته نرخ رشد جمعیت و باروری را تغییر دهد.

سیاست‌های افزایش جمعیت به طور جدی از ایده‌ «طرح آتیه فرزندان» از سوی رییس‌جمهور در سال 89 شروع شد و احمدی‌نژاد برای نخستین‌بار از جمعیت 120 میلیونی در سال‌های آغازین دولت نهم سخن گفت. بر اساس طرح آتیه رییس‌جمهور قرار بود به تمام متولدان سال 89 یك میلیون تومان در حسابی كه تا 18 سالگی غیرقابل ‌برداشت بود، ریخته شود؛ هر چند این سیاست اجرایی نشد و در زمان خود حاشیه‌های زیادی را به دنبال داشت؛ چرا كه پول‌های ریخته‌شده به حساب تعدادی از نوزادان توسط خود دولت برداشته شد. طی این سال‌ها وزارت بهداشت به شكل پر‌رنگ‌تری در مقایسه با سایر ارگان‌ها وارد جریان سوق دادن خانواده‌ها به سمت افزایش جمعیت شد. داروخانه‌ها و خانه‌های بهداشت طی سال‌های گذشته به این سمت رفته كه سیاست‌های «تنظیم خانواده» به جای كنترل و كاهش جمعیت به سمت افزایش جمعیت و «نظام سلامت خانواده» سوق پیدا كند. سخت‌گیری در دادن وسایل پیشگیری از بارداری به خانواده‌ها در خانه‌های بهداشت و داروخانه‌ها بخشی از اقداماتی بود كه مسوولان از وزارت بهداشت انتظار داشتند در زمینه كنترل جمعیت بر عهده بگیرد.

هر چند روز گذشته و یك روز بعد از اعلام سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزیر بهداشت در این خصوص موضع‌گیری كرد. او در واكنش به مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی و اقدامات داروخانه‌ها در زمینه جلوگیری از دادن وسایل پیشگیری از بارداری به خانواده‌ها در راستای سیاست‌های افزایش جمعیت این طور گفت: «هیچ كاری را به ضرب و زور نمی‌توان انجام داد. تنظیم خانواده از اول به زور نبود و الان هم افزایش جمعیت به زور به مردم تحمیل نمی‌شود.» به گفته مرضیه وحیددستجردی «منابعی هم كه در اختیار خانه‌های بهداشت قرار می‌گرفت همچنان ادامه دارد و همان وسایل قبلی كه ارائه می‌شد هنوز هم ارائه می‌شود ولی ما كلا مساله تنظیم خانواده را در وزارت بهداشت به سمت سلامت باروری سوق داده‌ایم؛ یعنی فاصله‌گذاری بین فرزندان به طور مناسب، سلامت كودك و مادر، تغذیه مناسب كودك و درمان نازایی جزو سرفصل‌های ما است.»

همزمان با وزارت بهداشت وزارت علوم هم مكلف شد سیاست‌های خود را در این زمینه تغییر دهد. برخی مسوولان در حالی كه سیاست‌های كنترل جمعیت در كشور را توطئه غرب می‌دانستند، خواستار بازنگری در متون كتاب‌های مدارس و دانشگاه‌ها شدند. در همین راستا كتابی تحت عنوان «شكوه همسرداری» جایگزین كتاب «تنظیم خانواده» شد و كتاب‌های تازه با موضوع تشویق جوانان به فرزندآوری در دستور تدوین و كار در دانشگاه‌ها قرار گرفت. در ادامه این سیاست‌ها طی سال‌های گذشته، سقف تعداد سه فرزندی برداشته و بودجه تنظیم خانواده نیز حذف شد. همزمان با دنبال شدن این سیاست‌ها از طریق نهادها و ارگان‌های مختلف، سیاست چندهمسری نیز از سوی نهادهایی همچون صدا و سیما برای افزایش جمعیت، مورد تشویق قرار گرفت و تعدادی از نماینده‌های مجلس هم موضع‌گیری‌های موافقی نسبت به سیاست چندهمسری در قالب لایحه حمایت از خانواده به عنوان راهی برای افزایش جمعیت كردند.

همه این سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت در حالی است كه نتایج سرشماری سال 90 نشان می‌دهد نرخ رشد جمعیت از 62/1درصد در سال 85 به 29/1درصد در سال 90، كاهش داشته است. تحلیل آمارهای جمعیتی همچنین بیانگر این است كه صحبت‌ها و سیاست‌های تدوین‌شده از سوی نهادها و مسوولان مختلف كشور برای افزایش جمعیت طی 5 سال گذشته نه‌تنها تاثیری در تمایل افراد به ازدواج و بچه‌دار شدن نداشته است، بلكه كاهش نرخ رشد جمعیت را هم در پی داشته است. علاوه بر كاهش نرخ ازدواج طی سال‌های اخیر، سرشماری سال 90 بیانگر این بود كه بعد خانوار در این سال نسبت به 5 سال قبل‌تر از آن كاهش 4/0 درصدی داشته است. یعنی در حالی كه بعد خانوار بر اساس سرشماری 90 معادل 6/3 نفر بوده، این نرخ در سال 85، 4 نفر و در سال 75 4/4 نفر بوده است. آمارها همچنین بیانگر این است كه در همین سال‌ها تمایل خانواده‌ها به بدون بچه ‌زندگی كردن بیشتر از سال‌های قبل شده است. بر اساس آخرین سرشماری، خانوارهای دو نفره از 15/3 در سال 85 به 18/4 در سال 90 رسیده است. نسبت ازدواج به طلاق نیز از 3/8 در سال 85 به 1/6 در سال 90 رسیده است. نهایتا با وجود همه سیاست‌های تشویقی برای افزایش جمعیت طی سال‌های گذشته امروز نرخ باروری در كشور به طور متوسط به 5/2 فرزند رسیده و نرخ ازدواج هم كاهش 9/1 درصدی در سال 90 داشته است.

در این میان با وجود اینكه همه این آمارهای جمعیتی نشان می‌دهد سیاست‌های تشویقی افزایش جمعیت تاثیری در تمایل خانواده‌ها به بچه‌دار شدن نداشته است، شورای عالی انقلاب فرهنگی در راستای سیاست‌های تشویقی ، مشوق‌های مالی برای ترغیب خانواده‌ها به افزایش جمعیت تعیین كرد. مطابق مصوبه‌یی كه «در چارچوب تصویب نقشه مهندسی فرهنگی و بر اساس تحلیل وضعیت فرهنگی كشور» در «شورای عالی انقلاب فرهنگی» به تصویب رسیده، دولت «برای فرزند اول والدین زیر ?? سال نیم سكه، فرزند دوم یك سكه، فرزند سوم یك و نیم سكه، فرزند دوم والدین ?? تا ?? ساله نیم سكه، فرزند سوم یك سكه، فرزند چهارم یك و نیم سكه، فرزند سوم والدین ?? تا ?? سال نیم سكه و برای فرزند چهارم یك سكه» هدیه خواهد داد.

دو برابر شدن «حق عائله‌مندی» كارمندان و كارگران، «پرداخت پاداش اولاد به صورت ماهانه»، «اعطای مشوق‌های مالیاتی به خانواده متناسب با تغییرات در بعد خانوار» و «حمایت از طراحی، ساخت و واگذاری مسكن‌های چندنسلی به خانواده‌های گسترده» از مشوق‌های دیگری است كه در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی پیش‌بینی شده است.بر اساس این مصوبه، به خانواده‌هایی كه در آنها سن مادر حداكثر ?? سال باشد، «برای فرزندان سوم تا پنجم» وامی بدون بهره به مبلغ صد میلیون ریال با بازپرداخت 10 ساله و بدون الزام به سپرده‌گذاری پرداخت می‌شود.

همچنین بر اساس این مصوبه، «خانواده‌های كم‌درآمد» دارای ? فرزند و بیشتر «خواهند توانست به میزان دو برابر سقف وام‌های اعطایی بانك مسكن، وام خرید مسكن با «حداقل سود بانكی» بگیرند و طی مدت ?? سال آن را بازپرداخت كنند. این خانواده‌ها همچنین در صورت تمایل می‌توانند به جای استفاده از وام مسكن، در شهرستان محل سكونت خود و در مناطقی جز كلانشهرهای كشور، «یك قطعه زمین مسكونی به مساحت ??? تا ??? مترمربع به شرط ساخت و حداقل ?? سال سكونت در آن» دریافت كنند.

این سیاست‌های تشویقی از بالا در حالی است كه به اعتقاد كارشناسان تمایل به باروری و بچه‌دار شدن تابع علل و عوامل فرهنگی، اقتصادی و اداری متنوعی است كه با آیین‌نامه و سیاست‌های دولتی و اداری تغییر نخواهد كرد. همان‌طور كه مرور سیاست‌های تشویقی جمعیت و روند آماری نرخ باروری، ازدواج و رشد جمعیت طی 5 سال گذشته و همزمان با اجرای این سیاست‌ها بیانگر این موضوع بود.