سلامت نیوز : تهران، شهر هفتاد و دو ملت است!پایتختی که مردمانی از قومیت ها و خرده فرهنگ‌های متفاوتی در خود جای داده است. هرچند زندگی در پایتخت مزیت های فراوانی دارد اما با مشکلات و آسیب هایی نیز همراه است. از آلودگی هوا و بالا رفتن آمار مصرف کنندگان مواد‌مخدر گرفته تا هشدار درباره مصرف مواد محرک صنعتی و قتل های شیشه ای، این روزها صفحات روزنامه ها را که ورق بزنی تا چشم کار می‌کند، آسیب‌ها و مسائل پایتخت در لابه لای مطالب دیده می‌شود. دکتر سعید خراط‌ها، آسیب شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی، در این باره پژوهشی انجام داده است تا مهم‌ترین مسائل اجتماعی تهرانی ها را کشف کند. او در غرفه تهران امروز در نمایشگاه مطبوعات، با ارائه بخشی از نتایج پژوهشش به پرسش‌های ما پاسخ گفت. او معتقد است:«مسائل اجتماعی با مسائل اقتصادی و فرهنگی در هم تنیده هستند.»

مسئله اجتماعی چیست؟

به گزارش سلامت نیوز به نقل از تهران امروز ؛ مسئله اجتماعی به معنای شرایط رنج آوری است که به اعتقاد بیشترافراد جامعه این شرایط کیفیت زندگی افراد را پایین آورده یا حتی در مواقعی مختل کرده و مهم ترین ارزش‌های عام را به خطر انداخته است. در چنین شرایطی افراد به رغم همه تلاش ها به اهداف و آرمان‌های مشروع خود دست پیدا نمی‌کنند. نکته قابل توجه مسائل اجتماعی، مسائلی نیستند که مربوط به حوزه جامعه شناسی و علوم اجتماعی باشند بلکه هر کدام از مسائلی که فراگیر می‌شوند، مسائل اجتماعی خوانده می شوند. این مسائل می توانند فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی باشند.

روش کار در این پژوهش چه بوده است؟

به هر مسئله ای 1200 شهروند تهرانی از صفر تا 10 امتیاز داده اند. صفر به معنای نبود این مسئله در شهر از نظر پاسخ دهنده و 10 به معنای بیشترین میزان وجود مسئله؛ این پرسشنامه ها اول در اختیار خبرگان قرار گرفته است و سپس شهروندان. بالطبع برای واقعی بودن پاسخ‌ها، این پرسشنامه ها در 22‌منطقه تهران توزیع شده و به علت انتخاب نمونه های معتبر به تمام شهر تهران قابل تعمیم است.

مهم‌ترین مسائل شهر تهران کدام مسائل بوده‌اند؟

بر اساس یافته های این پژوهش مسائل مهم اجتماعی در تهران که هم مورد اشاره مردم و هم خبرگان بوده است همواره و هنوز جرایم مواد‌مخدر است و بعد از آن جرایم مالی مورد توجه قرار دارد. از جمله کلاهبرداری، اختلاس و جعل؛ فرو ریختن سرمایه اجتماعی نیز در دسته سوم مسائل اجتماعی تهران قرار می گیرد که مهم‌ترین آنها نبود اعتماد اجتماعی و رضایتمندی است. پس از اینها می توان به مشکلات ازدواج و افزایش طلاق به عنوان دسته چهارم اشاره کرد. مسائل اجتماعی در حوزه اقتصادی شهر تهران را می توان به 3 گروه طبقه‌بندی کرد. گروه اول فاصله طبقاتی، تورم، گرانی، بیکاری و گرانی مسکن را در بر می گیرد و گروه دوم معطوف به امورات روزمره شهروندان تهرانی از جمله ترافیک و آلودگی هوا و کمبود پارکینگ است.
که البته هر یک از این موضوعات پیامدهای متعددی را در پی دارد مثلا افزایش فشارهای روحی و روانی و عصبی، افزایش تصادفات و بالا رفتن آمار نزاع در جامعه. اما به آن علت که این مسائل راهکارهای اقتصادی دارند در این دسته طبقه بندی می شوند. گروه سوم نیز فساد اداری را در بر می گیرد که شامل پرداخت رشوه، رانت خواری، پارتی بازی و بی عدالتی و تبعیض در اداره ها می شود.

و مسائل فرهنگی؟

فریبکاری مهم‌ترین مسئله در این گروه است و البته این مسئله ریشه بسیاری از مسائل اجتماعی و اقتصادی نیز هست از جمله جرایم مالی و فساد اداری که ارتباط معناداری با فریبکاری و شیوع آن در جامعه دارد. سپس بی تعهدی و بی مسئولیتی و بی‌توجهی به تعهدات است که البته در کنار فریبکاری یکی از مشکلات مهم شهر تهران محسوب می شود. دسته دوم بی قانونی و ناکارآمدی قوانین است. دسته سوم نیز به مسائل فرهنگی و ریشه ای ازدواج است که خود را در مسائلی همچون بالا رفتن سن ازدواج و مسائل مربوط به همسریابی نشان می دهند.

پس از مسائلی که ذکر شد، بحران های هویتی در تهران قابل تامل است. این بحران ها خودشان را در قالب رخدادهایی مثل افسردگی، اضطراب، خودستیزی و خودکشی و حتی فروریختن اخلاق در جامعه نشان می دهند. شرایط و نابسامانی های اخیر در تورم، گرانی و بیکاری در کنار وعده‌های محقق نشده، پیامدهای ناگواری از خود به جا گذاشته است. برای مثال به علت افزایش قیمت مسکن و مشکلات ناشی از آن راهکاری چون مسکن مهر ارائه شده است و متقاضیانی هستند که مدت هاست در انتظار تحویل مسکن خود هستند و برای ادامه زندگی در سکونتگاه های قبلی خود با مشکلات فراوانی روبه رو هستند. به این ترتیب مقوله مسکن، بر مستهلک شدن سرمایه‌های اجتماعی تاثیر دارد.

معمولا از جرایم مواد مخدر به عنوان یک آسیب نام می‌برند اما شما از آن به عنوان یک مسئله نام بردید!

آسیب های اجتماعی خودشان ریشه در مسائل اجتماعی دارند و گاه با فراگیر شدن یک آسیب و ابتلای جمع کثیری به آن، آن آسیب خود به یک مسئله اجتماعی مبدل می شود. واقعیت این است که اکنون جرایم مواد مخدری از یک آسیب اجتماعی مبدل به مسئله اجتماعی شده‌اند. دراین مسئله، علاوه بر شیوع عددی بالا باید پیامدهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن مورد بررسی قرار گیرد. جرایم مواد مخدر شامل وارد کردن، خرید، فروش، تولید، توزیع و مصرف آن می شود. در اشاره به پیامدهای آن می توان به خودکشی، نزاع و درگیری و حتی قتل اشاره کرد. به علاوه بخشی از رخدادهای طلاق و اختلافات خانوادگی، مثلا اختلاف بر سر ارث و میراث، اختلافات مالی و ... نیز از همین مسئله نشأت گرفته اند.

وضع سرمایه های اجتماعی را چطور برآورد کردید؟

سرمایه های اجتماعی سبب حفظ تمامیت جامعه و مانع فروریختن جامعه می شود. همبستگی بالا در میان یک جامعه سبب بالا رفتن نظارت اجتماعی می شود و تخلفات و جرایم به میزان چشمگیری در آن جامعه کاهش می یابد. مثلا فرصت طلبی، گران‌فروشی و احتکار در پی کمرنگ شدن و خدشه دار شدن سرمایه اجتماعی رخ می دهد. اعتماد اجتماعی به عنوان یک شاخص سرمایه اجتماعی موجب استحکام جامعه و حتی روندهای اقتصادی جامعه می شود. مثلا اعتماد به وضع اقتصادی و قیمت ها در بازار؛ وقتی اعتماد به شرایط اقتصادی وجود نداشته باشد، رونق اقتصادی با تاخیر انجام می شود و کسب و کار رشد نمی کند. پیامدهای آن در مشکلات اجتماعی متجلی می شود. مثلا آمار طلاق بالا می رود یا سن ازدواج بالا می رود. که البته در جامعه ما هم وجود دارد و ناشی از بی اعتمادی افراد در وضع اجتماعی موجود است. دکتر خراط‌ها در غرفه تهران امروز: «برگزاری نمایشگاه بین المللی مطبوعات و خبرگزاری ها را به همه مطبوعاتی های ایران و همچنین مردم ایران تبریک می گویم چرا که یکی از شاخص های ارتقای معرفت و دانش در کشورها داشتن مطبوعات بیشتر است و ما در مقایسه با کشورهای منطقه از وضعیت بسیار پیشرفته ای برخورداریم.»