سلامت نیوز : زمان در ساعت 55:16، روز 21 مردادماه 91 برای صدها نفر آذربایجانی برای همیشه از حرکت ایستاد. دو زلزله 2/6 و 3/6ریشتری شهرستانهای ورزقان، اهر و هریس در آذربایجان شرقی را در نوردید و نزدیک به 138 روستا را تخریب و 10 روستا را با خاک یکسان کرد. زلزلهای که به گفته پرفسور بهرام عکاشه، پدر زلزلهشناسی ایران در هیچ کجای دنیا کشته نمیدهد در آذربایجان به دلیل بافت مسکونی ناپایدار و فرسوده، 300 کشته و بیش از 1800 زخمی بر جای گذاشت و خسارت مالی این فاجعه طبیعی پا را از میلیارد تومان فراتر گذاشت. ساختمانهای بسیاری تخریب شد و سازههایی که باقی ماندند نیز گرچه به ظاهر سالمند اما باید دوباره تخریب و از نو ساخته شوند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از مردم سالاری ؛ در زمان وقوع زلزلههای مهیب و فاجعه باردر کشورما در ساعات اولیه کمکرسانی آغاز میشود و سازمان دولتی و گروههای مردمی در اولین فرصت خود را به محل حادثه میرسانند. این بار نیز در مدت یک ساعت هلالاحمر نخستین گروههای پیش گام خود را به مناطق زلزلهزده فرستاد و تشکلهای مردمی نیز در کمتر یک روز خود را به این نواحی رسانند و خدمت رسانی آغاز شد. اگرچه پوشش خبری رسانه ملی در مورد این فاجعه با 24 ساعت تاخیر آغاز شد و دلیل آن نیز هیچگاه معلوم نشد اما اطلاعرسانی به موقع سایر رسانهها موجب شد تا کم و کاستیهای اولیه ای که در زمان وقوع زلزلههای مخرب گریبانگیر آسیبدیدگان میشود در این زلزله کمتر مشهود باشد و سیل کمکهای مردمی و دولتی تا حدی مشکلات را مرتفع کند. با حضور مسوولان دولتی در مناطق زلزلهزده، اگرچه با تاخیری تامل برانگیز، دادن انواع وعده و وعیدها آغاز شد؛ از قول معاون اول رئیس جمهور برای باز سازی مناطق زلزلهزده در مدت دو ماه و قبل از آغاز شروع فصل سرما گرفته تا وعده دادن انواع وامهای بلاعوض به زلزلهزدگان.
مناطق زلزلهزده در روزهای نخست از همه نوع حمایت دولتی و غیردولتی بهرهمند شدند. امکانات در اختیار آنان قرار داده شد و از خانه نشینی سابق به چادرنشینی روی آوردند تا چارهای برای آنها اندیشیده شود. اما به مروز زمان تب و تاب کمک به زلزلهزدگان خوابید.اهمیت اسکان زلزلهزدگان آذربایجان با وجود شروع زود هنگام فصل سرما ازهمان ابتدا مشخص بود چون سرمای کشنده مناطق زلزلهزده به هیچ عنوان با اسکان در چادر قابل تحمل نیست. کار ساخت و ساز با سر و صدا و تبلیغات بسیار زیاد آغاز و مقرر شد دولت 30 هزار واحد مسکونی را تا نزدیکی فصل سرما برای زلزلهزدگان آماده کند. اقدامی که با وجود سوابق درخشان دولت فعلی دو از ذهن مینمود.
مشکل اصلی در حوادث و بلایای طبیعی همچون زلزله در کشور ما این است که با رخداد چنین حوادثی درساعات و روزهای اولیه سیل کمکها و توجهات به سمت مناطق زلزلهزده معطوف میشود ولی با گذشت حداکثر یک ماه همه چیز به دست فراموشی سپرده میشود و زلزله و زلزلهزدگان غبارگذشت زمان میگیرند. همانگونه که انتظار میرفت در مورد زلزله آذربایجان نیزهمان اتفاقات گذشته تکرار شد. با وجود تاکید و هشدار بسیاری از کارشناسان و نمایندگان مجلس به انجام اقدام عاجل برای اسکان زلزلهزدگان قبل از شروع سرما، پیش بینیها محقق شد و زلزلهزدگان آذربایجان بارش نخستین برف امسال را از درون چادرهایشان به تماشا نشستند. بارشهای پائیز هر ساله که نوید بخش سالی پر باران برای کشاورزان بود و سبب ساز شادی، برای کشاورزان زلزلهزده ورزقانی امسال باران جز زحمت و سرما هیچ نداشت.
اللهوردی دهقانی نماینده مردم ورزقان در مجلس شورای اسلامی با انتقاد از روند کند ساخت و سازها در مناطق زلزلهزده میگوید: با روند فعلی مردم زلزلهزده آذربایجان شرقی تا دو سال دیگر صاحب سقف نخواهند شد.این نماینده مجلس متذکر میشود که تاکنون دولت از 30 هزار واحدی که قرار بود تا نزدیکی فصل سرما برای زلزلهزدگان آماده کند تنها 200 واحد مسکونی اسکلت بندی و فونداسیون و برخی از واحدها دیوارهای آن کشیده شده است ولی تاکنون اقدام دیگری را در این زمینه از سوی دولت مشاهده نکردهایم.به گفته وی دولت برای مردم زلزلهزده ورزقان، اهر و هریس خانههای تک واحدی، سه در چهار متر ساخته است تا اگر ساختمانهایی که قول آن را به مردم زلزلهزده داده آماده بهرهبرداری در موعد مقرر نشوند مردم بتوانند در ساختمانهای تک واحدی اسکان یابند.
دهقانی اعتقاد دارد که ساخت منازل مسکونی برای مناطق زلزلهزده قطعا دو الی سه سال طول خواهد کشید و دولت باید تمهیداتی میاندیشید تا در فصل سرما مردم زلزلهزده استان آذربایجانشرقی با مشکل مواجه نشوند، چرا که این مردم نه تنها خانههای خود را از دست دادهاند بلکه برای نگهداری احشام خود نیز مکانی ندارند. در برخی از روستاهای مناطق زلزلهزده امکانات و مصالح لازم برای ساخت و ساز تامین شده است اما ساخت و ساز با مشکلات زیادی رو به روست و به نظر میرسد برخی از این مشکلات مربوط به پیمانکارانی است که مسوول آمادهسازی خانههای وعده داده شده هستند. قابلنژاد یکی از معلمهای تبریزی که به مناطق زلزلهزده رفت و آمد میکند میگوید که مسکن برای مناطق روستایی حتی در روستاهای دورافتاده در حال ساخت است اما سرعت ساخت و ساز بسیار کند است. وی میافزاید که فعالیت ساختمانی در حد امکانات نیست و اگر همان روزهایی که امکانات و مصالح برای ساخت خانه برای زلزلهزدگان فرستاده شد، کار شروع میشد اکنون میتوانستیم شاهد آماده شدن خانههای بسیاری باشیم.
تنها با گذشت یک ماه از زلزله آذربایجان و شروع بارندگی های پائیزه مشخص شد که به احتمال زیاد احداث واحدهای مسکونی در مدت تعیین شده محقق نمیشود و بنابراین توزیع کانکس برای اسکان موقت در دستور کار دستگاه متولی قرار گرفت.رئیس سازمان امداد و نجات هلال احمر در آن زمان مناطق زلزلهزده را اینگونه توصیف کرد: تغییرات جوی و رگبارهای موسمی موجب شده تا زلزلهزدگان با گل و لای دست و پنجه نرم کنند.سرمای هوا به حدی است که روستائیان زلزلهزده پتوی خود را روی گوسفندان میکشند، زیرا همچنان دامها بدون طویله رها شدهاند.
مظفراستقرار کانکس در روستاها را ضروری خواند و گفت: من نمیدانم چرا بنیاد مسکن که وظیفه تامین کانکس را دارد، آن را تامین نمیکند. جهاد کشاورزی هم دغدغه دامها را ندارد به نحوی که برخی از روستائیان دامهای خود را زیر قیمت، حراج کردهاند.اوضاع بحرانی موجب شد تا مظفر دست به دامان مردم شود و از آنها بخواهد به هر نحوی شده کانکس به مناطق زلزلهزده ارسال کنند.با وجودی که تاکنون یک ماه از شروع فصل بارندگیها در مناطق زلزله گذشته و تاکیدات فراوان بر روند واگذاری کانکسها شده اما به هیچ وجه اقدامات نهادهای متولی این امرقابل دفاع نیست.در حالی که مصطفی نجار وزیر کشور از روند ساخت و ساز در مناطق زلزلهزده به عنوان رکورد نام میبرد و میگوید چنین ساخت و سازی در این زمان محدود در هیچ کجای دنیا سابقه نداشته است اما دهقانی نماینده ورزقان نظر دیگری دارد .
وی میگوید: مشكل اصلی در مناطق زلزلهزده تعلل مسوولان است و در اجرا و مدیریت ضعف وجود دارد چرا که هنوز مردم در چادر زندگی میکنند و ما بارها از مسوولان خواستیم که چادرها را جمع کنند و شرایط اسکان موقت را فراهم کنند.بهروز مهری از فعالان نهادهای مردمی که از ابتدای امدادرسانی تا کنون در کنار زلزلهزدگان به کمکرسانی مشغول بوده دراین مورد میگوید: چادرهای اسکان اضطراری به طور استاندارد تنها برای 72 ساعت در نظر گرفته میشود و پس از آن عملا بلااستفاده است و باید تعویض شود. با این وجود مردمان ورزقان نزدیک به 2ماه است که در این چادرها زندگی میکنند.وی درتشریح وضعیت چادرها در مناطق زلزلهزده میگوید: چادرهای اسکان اضطراری تا قبل از اولین بارشها وضعیت نامطلوبی داشت و باران شرایط را بیش از پیش سخت کرد.چند چادر را سیل برد و آب به داخل بسیاری از چادرها و اسباب و اثاثیه مردم نفوذ کرد و اوضاع به شدت اسفبار شد. سازمان امداد و نجات هلالاحمر نیز در آبگرفتگی چادرهای زلزلهزده زدگان كاری جز تعویض این چادرها از دستش بر نیامد.
مهری با بیان اینکه پس از این بارشها روی چادرها کاورهای نایلونی کشیده شد، ادامه میدهد: این چادرهای کثیف و پاره به هیچ عنوان مکان مناسبی برای در امان ماندن از گزند باد و باران و سرمای استخوانسوز نیست. مردم نمیتوانند از بخاری یا چراغ استفاده کنند چون ممکن است خفه شوند.تنها راه استفاده از بخاری برقی است که آن هم به دلیل عدم ظرفیت شبکه انتقال برق یا منجر به آتشسوزی میشود یا برق قطع میشود.به گفته«مهری» مشکل اصلی مردم ورزقان و سایر مناطق زلزلهزده در حال حاضر هوای سرد غیرقابل تحمل شبها است. باید در این شرایط قرار بگیری تا بفهمی در این سرما زندگی در چادر یعنی چه.
به گفته این عضو تشکل مردم نهاد، کسی از دولت انتظاری نداشت که در این مدت کوتاه برای همه خانه بسازد.کاش از همان روز اول دولت به جای وعده ساخت خانه در فرصت دوماهه که در حد داستانها تخیلی است، تمام تلاش خود را برای تامین کانکس و اسکان موقت زلزلهزدگان به کارمیگرفت تا اوضاع اندکی سامان بگیرد و در فرصت مناسب نسبت به بازسازی خانههای این افراد اقدام کند.اما با مشغول شدن به کار ساخت و ساز که پروسه ای زمان بر است، وقت برای یک اقدام موثر از بین رفت و اوضاع آشفته فعلی رقم خورد.مهری با بیان اینکه قرار بود تا 9 آبان تمام چادرها جمع آوری شده و مردم در کانکسها اسکان داده شوند گفت: به جرات میگویم که تا به حال حداکثر 20درصد کانکسهای مورد نیاز اسکان موقت نیز تامین نشده است و توزیع کانکسها به شدت ناهماهنگ است.مهری میگوید که تاکنون تجربه زندگی در کانکس را نداشته است و نمیداند که آیا کانکسها میتواند در برابر این سرما از زلزلهزدگان محافظت کند یا نه ولی قطع به یقین از چادر خیلی بهتر است.
علاوه بر عدم تحقق وعده دولت در ساخت و ساز واحدهای مسکونی در مناطق زلزلهزده، قولهایی درباره اعطای وام به زلزلهزدگان داده شده بود که آن نیز محقق نشده است. نماینده مردم ورزقان نیز با انتقاد از عدم پرداخت وامهای ضروری به زلزلهزدگان میگوید: دولت وعده داده بود وامهایی را به مردم زلزلهزده برای ساخت و ساز و نوسازی ساختمانها بدهد ولی هنوز این وعده اجرایی نشده است و مردم نیز در این زمینه با مشکل مواجه هستند. دولت به مردم وعده داده که وام مسکن مهر در اختیار آنان قرار گیرد در حالی که مردم به نوسازی خانههای خود اقدام نکردهاند و تا زمانی که مقداری از کار انجام ندهند این وام به آنان تعلق نمیگیرد. وی از مسوولان و دولت درخواست میکند که هر چه سریعتر وامهای مورد نیاز برای ساخت و ساز به زلزلهزدگان را در اختیار آنان قرار دهد.
اما دامنه مشکل بازماندگان زلزله آذربایجان از مسکن و وام فراتر است. واقعیت این است که نبود یک مرکزمدیریت بحران در مناطق آسیب دیده از زلزله مشکلی روی مشکلات است. برای نمونه اکثر ساختمانهای دولتی شهرورزقان در زلزله آسیب جدی دیده است. ساختمان فرمانداری این شهر که در مواقع بحران باید مرکز فرماندهی و کنترل عملیات امداد باشد، در این زلزله تخریب شده که این امر آمادگی نهاد متولی مدیریت بحران را زیر سوال میبرد.
عدم یک مدیریت هماهنگ، مشکلات عدیدهای را موجب شده است ازجمله اینکه علیرغم گذشت 3 ماه از زلزله همچنان مشکل نان داشته باشند و بنا به گفته مهری در برخی روستاها به مدت سه روز نان به مردم نمیرسد که باید برای این مشکل چارهای اندیشده شود. از آنجایی که روستائیان نان روزانه مورد نیاز خود در تنورهای خانگی پخت میکردند، با وجود تخریب خانههای تنوری برای پخت نان باقینمانده است. بنابراین از برخی روستاها که نانواییهایی به طور موقت درآنها برپا شده برای بقیه نان برده میشود اما با توجه به صعبالعبور بودن جادههای ارتباطی انتقال نان به برخی روستاها به موقع انجام نمیشود.به گفته وی در صورت بارش برف و بسته شدن جادههای روستایی در فصل زمستان امکان بروز مشکل کمبود نان برای برخی روستاها بغرنج خواهد شد.با این وجود مهری از ساخت و ساز اتاقهایی درروستا توسط تشکلهای مردمیخبر میدهد که درآن چند تنور تعبیه شده است که میتواند در صورت بروز شرایط سخت از آنها استفاده کنند که روستائیان نیز از آن استقبال کردهاند.
وی با بیان اینکه برخی مسوولان فکر میکنند که زلزلهزدگان بیکار نشسته و تنها منتظر کمکهای آنها هستند میگوید: عمق فاجعه زلزله و از دست رفتن عزیزان و سرمایه زندگی افراد، تاثیر روانی بسیاری بر بازماندگان این حادثه دارد که موجب میشود آنان شوکه شده و از نظر روحی منفعل شوند والا عزت نفس روستائیان در بسیاری از مواقع به آنها اجازه نمیدهد که کمکهایی غیر از نیازهای ضروریشان آن هم در مواقع اضطراری از کسی دریافت کنند.به گفته مهری سخنان برخی مسوولان نشان میدهد که متاسفانه هنوز متولیان مدیریت بحران در کشور درک درستی از ابعاد مختلف یک حادثه غیرمترقبه ندارند.وی به این نکته نیز اشاره میکند که در مناطق زلزلهزده هنوز پسلرزه رخ میدهد، پسلرزههایی که بیش از 4ریشتر است به قول ساکنان مناطق زلزلهزده «مردم خودشان را با این پس لرزهها وفق دادهاند و مشکلی با آن ندارند اما هنوز نتوانستهاند خود را با بیخانمانی وفق دهند.» مهری در پایان خاطرهای را نقل میکند که نشان از نیاز شدید مردمان مناطق زلزلهزده به سرپناهی مطمئن است؛ چندی پیش تصمیم گرفتیم برای بچهها در روستاهای ورزقان کاپشن تهیه کنیم که تا حدی از گزند سرما در امان باشند به همین منظور برای آمارگیری به روستاها سری زدیم. در یکی از این روستاها بچهها از من پرسیدند برای چه تعداد ما را یادداشت میکنید. گفتم میخواهیم برایتان لباس گرم تهیه کنیم. یکی از آنها پاسخ داد؛ «لباس نمیخواهیم، سقفی بالای سرمان میخواهیم.»
نظر شما