سلامت نیوز : سال 1384 تعدادی از نمایندگان مجلس وقت به دنبال پیگیری‌های سازمان بهزیستی كشور، در قالب یك طرح، ضرورت وجود قانونی جدید برای سرپرستی کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست را 38 سال پس از تصویب احساس کرده و آن را در مجلس مطرح نمودند. اما به علت عدم اجماع بر پیگیری، موضوع مسکوت ماند، سپس در همان سال سازمان بهزیستی طی پیش‌نویس لایحه‌ای از طریق وزارت رفاه و تأمین اجتماعی موضوع را پیگیری نمود و مدتی هم در کمیسیون‌های دولت بررسی شد و در نهایت تغییرات اندکی در آن ایجاد گردید تا اینکه سال 88 در مجلس اعلام وصول شده و به تصویب مجلس وقت رسید. متعاقب آن با ایرادهای شورای نگهبان مواجه شد و به مجلس اعاده گردید و پس از رفع ایرادها و ارسال مجدد به شورای نگهبان به تازگی نیز با پاره‌ای از ایرادها روبه‌رو شده است. هم‌اكنون نیز کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی در راستای تأمین نظر شورای نگهبان در حال اصلاح لایحه مذكور می‌باشد.

به گزارش سلامت نیوز به نقل از ایران ؛ همان‌گونه كه اشاره شد قانون فعلی مصوب حدود 40 سال پیش است و با توجه به تغییرات اجتماعی دهه‌های گذشته و چالش‌های عملی در اجرای آن ضرورت وجود قانونی جامع‌تر احساس شده است. به همین خاطر لایحه مذكور هم‌اكنون با طرح ایرادها و تذكرهای شورای نگهبان مواجه شده كه برای اصلاح به مجلس شورای اسلامی اعاده شده و اكنون در كمیسیون اجتماعی به عنوان كمیسیون اصلی در حال بررسی مجدد می‌باشد.

ماده یك این لایحه سرپرستی كودكان و نوجوانان فاقد سرپرست را تصریحاً منوط به اذن مقام معظم رهبری نموده و متعاقب آن امور مربوط به سرپرستی كودكان و نوجوانان بی‌سرپرست با سازمان بهزیستی كشور تعیین شده است. مطابق‌ساز و كاری كه در این لایحه تدبیر شده تمامی اتباع ایرانی حائز شرایط می‌توانند سرپرستی كودكان و نوجوانان بی‌سرپرست و فاقد سرپرست را با رعایت یك سری مقررات و ضوابط و البته با حكم دادگاه صالح به عهده گیرند. نكته جدید لایحه این است كه اتباع ایرانی مقیم خارج از كشور نیز می‌توانند درخواست سرپرستی طفل بی‌سرپرستی را از طریق سفارتخانه‌ها و سركنسولگری‌ها و نمایندگی‌های رسمی كشورمان در خارج از كشور نمایند كه خلأ این امر در قانون قبلی كاملاً احساس می‌شد. درخصوص تأمین نیازهای مادی این گروه از كودكان در ماده 14 لایحه مقرر شده كه درخواست‌كننده سرپرستی بخشی از اموال یا حقوق خود را به كودك یا نوجوان تحت سرپرستی تملیك نماید كه البته تشخیص نوع و میزان مال یا حقوق و حتی اخذ تعهد كتبی مبنی بر تملیك بخشی از اموال یا حقوق در آینده با دادگاه است. درخصوص تأمین نیازهای معنوی نیز در این لایحه در مواد مختلفی حتی از آغاز درخواست سرپرستی تدابیری اندیشیده شده است. به عنوان نمونه در ماده 36 این لایحه تصریحاً ایجاد دفتر مشاوره دینی مربوط به امور فرزندخواندگی با همكاری مركز مدیریت حوزه علمیه در سازمان بهزیستی كشور پیش‌بینی شده كه واگذاری سرپرستی كودكان و نوجوانان منوط به تأیید دفتر مشاوره دینی خواهد بود. در مراحل دیگر نیز رعایت اشتراكات دینی متقاضیان و طفل تحت سرپرستی الزامی است.

با این وجود به طور طبیعی پیشنهاد چنین لایحه‌ای برای پركردن خلأهای موجود و در راستای ایفای تعهدات بین‌المللی و نزدیكی به استانداردهای جهانی، البته با رعایت اصول شرعی و قوانین جاری است و سعی و تلاش مجموعه حاكمیت اعم از دولت، مجلس و قوه‌قضائیه كه در این لایحه هر كدام بخشی از وظایف را به عهده دارند تأمین حداقل‌های رفاهی و حقوق بنیادین انسانی برای كودكان و نوجوانان است.

این لایحه ماهیتاً در رابطه با سرپرستی كودكان بدسرپرست و بی‌سرپرست مقرر شده و در هیچ ماده آن درخصوص كودكان كار و خیابانی مشخصاً پرداخته نشده است، بدیهی به نظر می‌رسد در صورتی كه كودكان كار و خیابانی نیز بدسرپرست بوده یا بی‌سرپرست باشند و توسط مرجع قضایی این وضعیت احراز شده و به مراكز سازمان بهزیستی نیز ارجاع شده باشند مشمول مقررات این لایحه خواهند بود.

به همین خاطر كودكان موردنظر این لایحه صرفاً كودكان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرستی هستند كه لزوماً در مراكز سازمان بهزیستی كشور مراقبت و نگهداری می‌شوند.
لازم به ذكر است در لایحه دیگری به نام لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان كه از طرف قوه قضائیه پیشنهاد شده و آن نیز هم‌اكنون در كمیسیون قضایی مجلس در دست بررسی است درخصوص كودكان در معرض خطر هم تدابیر جدیدی اتخاذ شده است.

یكی از پرسش‌های مطرح نیز این است كه: «در برخی از خانواده‌ها یكی از والدین به طور عمده مرد خانواده دارای اعتیاد شدید یا بیماری صعب‌العلاج است كه این معضل مشكلات احتمالی و اقتصادی برای خانواده وی به همراه دارد. به طوری كه فرزند یا فرزندان آن خانواده از لحاظ روحی، روانی بخصوص مسائل مادی با مشكلات فراوان رو به رو می‌شوند به طوری كه برخی از آنها حتی نمی‌توانند به مدرسه بروند و یا اینكه در مدرسه عقب‌تر از مابقی كودكان هستند. به طور قطع دولت و مجلس برای حمایت از این كودكان نیز راهكارهایی اندیشید‌ه‌اند.

اما در حال حاضر چنانچه عدم صلاحیت والدین در تربیت و نگهداری فرزندان برای مرجع قضایی احراز شود در چنین مواردی جایگزینی سرپرست دارای صلاحیت مشمول این لایحه خواهد بود. البته در لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان نیز حمایت‌های خوبی برای كودكان و نوجوانان لحاظ شده به طوری كه در فصل سوم آن برای والدینی كه در انجام تكالیفی از قبیل تأمین نیازهای اساسی و ضروری كودك و نوجوان یا وظایف مربوط به حضانت، ولایت، قیمومت، وصایت، سرپرستی و تربیت آنان توسط هر یك از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی و یا نظارت و مراقبت توسط هر شخصی كه مراقبت از كودك و نوجوان برعهده او است قصور نمایند، مجازات‌های كیفری تعیین شده است، اما در این لایحه صرفاً بحث تعیین سرپرست برای كودكان بدسرپرست و بی‌سرپرست مطرح می‌باشد. بدیهی است دولت و مجلس تكلیف داشته و دارند تا در حمایت از كودكان و نوجوانان آسیب دیده و آسیب‌پذیر در قالب لوایح و طرح‌های مختلف به این مهم بپردازند. به نظر من در لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان به طور ماهیتی به موضوع حمایت از كودكان در معرض آسیب نیز پرداخته شده است.

باید توجه داشت براساس ماده 3 لایحه حمایت از كودك و نوجوان، نیز زندانی شدن هر یك از والدین، اولیا یا سرپرست قانونی و یا اعتیاد زیان‌آور هر یك از آنها به مشروبات الكلی، مواد مخدر و روانگردان از جمله مصادیق وضعیت‌های مخاطره‌آمیز برای كودك و نوجوان محسوب می‌شود كه در صورت عدم مداخله قانونی به منظور حمایت از كودك و نوجوان، موجب بزه‌دیدگی و یا ورود آسیب به سلامت جسمی، روانی، اجتماعی، اخلاقی، امنیت و یا آموزش او خواهد شد. بنابراین در لایحه حمایت از كودكان و نوجوان مداخله فوری قضایی به منظور پیشگیری از بزه‌دیدگی كودكان و نوجوانان در معرض خطر شدید و قریب‌الوقوع و یا جلوگیری از ورود آسیب بیشتر به آنها پیش‌بینی شده و البته ارائه مشاوره و معاضدت‌های حقوقی و تشكیل پرونده وضعیت فردی و اجتماعی كودك و نوجوان در معرض خطر یا بزه‌دیده و یا معرفی آنان به بهزیستی و یا سایر نهادهای مربوط تدبیر شده است.

ولی مفاد لایحه حمایت از كودكان بی‌سرپرست و بدسرپرست اطلاق كلی به كودكان بدسرپرست و بی‌سرپرست دارد بنابراین كودكانی كه والدین آنها به دلایلی محكومیت حبس داشته باشند و دادگاه نیز درخصوص صلاحیت سرپرستی كودكان آنها حكم به عدم صلاحیت داده باشد و در مراكز بهزیستی مراقبت شوند مشمول این لایحه خواهند بود.
در مورد كودكانی كه والدین آنها به هر دلیلی در قید‌حیات نباشند و در مراكز بهزیستی نگهداری شوند نیز مشمول این لایحه خواهند شد. بدیهی است اگر كودكی دچار بیماری صعب‌العلاج باشد و بدسرپرست و یا فاقد سرپرست باشد و در مراكز سازمان بهزیستی نیز مراقبت شود مشمول این لایحه خواهد بود. البته در لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان ناتوانی جسمی یا ذهنی كودك و نوجوان، ابتلای وی به بیماری‌های خاص یا اختلال هویت جنسی و یا اعتیاد وی به موادمخدر، روانگردان یا مشروبات الكلی ازجمله مصادیق وضعیت‌های مخاطره‌آمیز برای كودك و نوجوان محسوب می‌شود كه تدابیر لازم برای مداخله قانونی دولت تعیین شده است. البته بخش مهمی از لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان به موضوع حمایت از كودكان و نوجوانان آسیب دیده و آسیب‌پذیر پرداخته است و‌ساز و كارهای حمایت از چنین كودكانی به تفصیل بیان شده است.

به‌عنوان مثال اعتیاد زیان‌آور هر یك از والدین، اولیا یا سرپرستان قانونی آنها به مشروبات الكلی، موادمخدر، روانگردان یا قمار یا خلاف‌هایی مانند قوادی و یا دایر و اداره كردن مراكز فساد و فحشا توسط هر یك از والدین اولیا یا سرپرستان قانونی و یا اشتهار آنها به فساد اخلاقی و فحشا از جمله مصادیق وضعیت‌های مخاطره‌آمیز برای كودك و نوجوان محسوب می‌شود و همانطور كه اشاره گردید تدابیر لازم برای مداخله قانونی دولت و حمایت‌های لازم در لایحه حمایت از كودكان و نوجوانان تعیین شده است.