به گزارش سلامت نیوز به نقل از اعتماد ؛ سوءمصرف ترامادول كه طی سالهای گذشته خود را زیر پرده سهلانگاری مسوولان در برخوردهای قطعی پیشگیرانه با مصرف این داروی مخدر پنهان كرد، امروز به مشكلی تبدیل شده كه شاید در آیندهیی نه چندان دور بتواند هموزن نگرانی از بابت شیوع مصرف مواد محرك، خواب شبانه را بر متولیان مبارزه با مصرف مواد مخدر حرام كند. در حالی كه مراجعی همچون سازمان بهزیستی كشور و وزارت بهداشت، آمار دقیقی از معتادان به ترامادول در اختیار ندارند، دكتر حسین حسنیانمقدم، استاد مسمومیتهای بیمارستان لقمان در گفتوگو با «اعتماد» از افزایش 30 درصدی مسمومیت با ترامادول خبر میدهد و میگوید: «از سالهای 83 و 84 كه ترامادول به بازار ایران وارد شد، فروش در داروخانهها هم افزایش یافت و متاسفانه این دارو در برخی داروخانهها، بدون نسخه و به صورت غیرقانونی فروخته میشود و در پی این افزایش مصرف، ما هر سال شاهد رشد 30 درصدی تعداد مسمومیتهای ناشی از سوءمصرف ترامادول هستیم كه به تناسب این افزایش، مرگ ناشی از سوءمصرف آن هم افزایش یافته است. هر چند كه نمیتوانیم درباره افزایش موارد فوت ناشی از سوءمصرف ترامادول آمار دقیقی داشته باشیم زیرا بسیاری از موارد فوت در منزل اتفاق افتاده و به بیمارستان ارجاع داده نمیشود.»
در حالی كه هشدار این كارشناس و مسوول صرفا مربوط به مسمومیتهای ارجاع شده به بیمارستان لقمان تهران است اما اردیبهشتماه سال جاری، گروه سمشناسی پزشكی دانشگاه علوم پزشكی مشهد هم نسبت به افزایش سوءمصرف ترامادول هشدار داد و نسبت به افزایش تعداد مسمومیتهای ارجاع شده به بیمارستان امام رضا(ع) كه تمام موارد، ناشی از مصرف غیرمتعادل و بدون تجویز قرص ترامادول بود، ابراز نگرانی كرد. مرداد ماه سال جاری هم بیمارستان امام خمینی كرمانشاه كه بیشترین موارد مسمومیت استان را پذیرش میكند اعلام كرد كه عمده مسمومیتهای ارجاع شده به این مركزدرمانی، مربوط به سوءمصرف ترامادول بوده است.
مصرفكنندگانی كه به استقبال خفگی میروند
حسنیان نسبت به افزایش سوءمصرف ترامادول در ایران هشدار داده و تاكید میكند: «با مصرف منظم دارو، وابستگی به آن هم افزایش یافته و معتاد بر اثر مصرف ترامادول دچار احساس سرخوشی كاذب میشود و به همین دلیل هم مصرف را ادامه میدهد و از آنجا كه ترامادول هم یك مخدر با اثرات شبهتریاك است، معتاد بر اثر سوءمصرف آن دچار عوارض ناشی از مصرف مخدرها میشود یعنی باعث مشكلات تنفسی یا تشنج شده و بلع محتویات استفراغ و ورود آنها به ریه منجر به خفگی و فوت میشود.»
حسنیان با اشاره به اینكه مسمومین با ترامادول دچار تمایز سنی نیستند تاكید میكند كه بیشترین گروه سنی مصرفكننده كه دچار مسمومیت شدهاند جوانان 15 تا 25 ساله و اغلب هم مردان هستند زیرا به زعم این پزشك، سوءمصرف مواد مخدر در مردان آمار بالاتری داشته و از مجموع مسمومین ارجاع شده به بیمارستان لقمان كه معتاد به ترامادول بودهاند، 80 درصد را مردان و 20 درصد را زنان تشكیل میدهند.
وی تایید میكند كه موارد خودكشی با ترامادول هم به این بیمارستان ارجاع شده: «تعدادشان هم كم نیست و البته این افراد حتما تجربه سوءمصرف ترامادول را داشتهاند.»
وزارت بهداشت فقط اطلاعیه صادر كرد
نگاهی بر اطلاعیههای معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت طی سالهای 82 تا 90 نشان میدهد كه این وزارتخانه، از همان ابتدای ورود ترامادول به بازار دارویی كشور نسبت به افزایش سوءمصرف آن احساس نگرانی كرده است. نخستین اطلاعیه هم مربوط به مرداد سال 82 است كه مركز ثبت و بررسی عوارض ناخواسته داروها ADR گزارشی درباره بروز عوارض در 67 مصرفكننده تزریقی ترامادول (24 مرد و 43 زن) در فاصله تیرماه 81 تا تیرماه 82 دریافت كرده و تفكیك عوارض، نشانگر بروز 43 مورد تهوع و استفراغ، 17 مورد سرگیجه، 11 مورد كاهش فشار خون، 11 مورد اختلال تنفسی و 2 مورد تشنج بوده است. اطلاعیه شماره 30 این مركز كه در 20 آبان سال 82 منتشر شده اعلام میكند كه تعداد گزارشهای بروز عوارض و مرگ ناشی از مصرف تزریقی ترامادول در فاصله تیر 81 تا پایان مهر 82 به 162 مورد افزایش یافته و این اطلاعیه، مصرف تزریقی ترامادول را برای دردهای خفیف تا متوسط، ممنوع اعلام كرده است. 26 اردیبهشت سال 86 و در پی دریافت گزارشهای موید عوارض ناشی از مصرف این دارو، كمیسیون تشخیص صلاحیت ساخت و ورود دارو و فرآوردههای بیولوژیك، ترامادول را در زمره مواد و داروهای «تحت كنترل» قرار داد و 15 اسفند ماه سال 87 و چند روز پس از برگزاری نخستین سمینار كنترل سوءمصرف ترامادول، مركز ثبت و بررسی عوارض ناخواسته داروها (وابسته به معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت) در اطلاعیه 87 خود، از ثبت 623 گزارش درباره عوارض مصرف این دارو خبر داد كه با این گزارش، عوارض ترامادول، رتبه دوم عوارض دارویی را از آن خود كرد. در این گزارش 390 مورد تهوع و استفراغ، 196 مورد سرگیجه، 70 مورد افت فشار خون، 68 مورد تشنج، 62 مورد اختلالات تنفسی و 6 مرگ مشكوك مرتبط با مصرف دارو ثبت شده بود.
اما از زمان معرفی ترامادول به عنوان «داروی تحت كنترل» تا اجرای ممنوعیت برای توزیع آن سه سال طول كشید چنان كه آذرماه سال 90 بنا بر بخشنامه دكتر محمدرضا شانهساز، معاون داروی سازمان غذا و دارو، اعلام شد كه «بنا بر دستور وزرای بهداشت و كشور و ستاد مبارزه با مواد مخدر، توزیع داروهای تحت كنترل در داروخانههای غیربیمارستانی صرفا بنا بر سهمیههای تعیین شده بوده و در صورت نیاز به تخصیص سهمیه بیشتر، معاونتهای غذا و دارو هماهنگیهای لازم را انجام خواهند داد. بر مبنای این دستور، ترامادول هم در زمره این محدودیت توزیع قرار گرفت و اعلام شد كه سهم ماهانه داروخانههای نیمهوقت از قرص و كپسول ترامادول 50 میلیگرمی، پنج بسته صد عددی، داروخانههای روزانه سه بسته و داروخانههای شبانهروزی پنج بسته خواهد بود كه این سهمیه برای قرص و كپسول صد میلیگرمی ترامادول در داروخانههای نیمه وقت به دو بسته كاهش مییافت اما سهم دو گروه دیگر از قرص صد میلیگرمی ثابت ماند كه بنا بر چنین روند توزیعی، در واقع كل داروخانههای غیر بیمارستانی كشور در طول سال، حدود دو میلیون بسته صد عددی قرص ترامادول دریافت میكردهاند.
در عین حال در بخشنامهیی كه به امضای معاونت غذا و دارو رسیده و ناظر بر چگونگی فروش این دارو در داروخانههای غیربیمارستانی بود، تاكید شده بود كه بیماران برای دریافت ترامادول باید «اصل مدارك مربوط به پاتولوژی یا نظر كمیسیون پزشكی دال بر بیماری، اصل نسخه خوانا و معتبر ممهور به مهر پزشك معالج (موكد بر تعداد، دوز روزانه و طول مدت مصرف دارو)، اصل شناسنامه بیمار، و در صورت سابقه مصرف دارو، پوكه آمپول یا بلیستر قرص را به داروخانه تحویل دهند.»
وجود این بخشنامه كه پیش از تشكیل سازمان غذا و دارو (اسفندماه سال 89) ابلاغ شده، میتواند یك سوال مهم ایجاد كند كه با وجود تاكید بر لزوم ارائه چنین مداركی برای دریافت ترامادول و در حالی كه سهمیه داروخانههای غیربیمارستانی با ارقام مشخص ثبت و اعلام شده، چگونه سوءمصرف ترامادول به یك معضل تبدیل شده آن هم در حالی كه سهمیه 10 هزار داروخانه در سراسر كشور از میزان عددی قرص ترامادول كه مورد سوءمصرف قرار گرفته كمتر است؟ شكاف ورود داروی تولید شده در كارخانجات كشور به بازار سیاه را در كدام نقطه از خط سیر طولانی تولید و توزیع و گردش مالی دارو باید جستوجو كرد؟ در حالی كه شایعات از سودآور بودن فروش غیرقانونی ترامادول برای داروخانههای متخلف خبر میدهد، كدام یك از 10 هزار داروخانه سراسر كشور برای عرضه غیرقانونی سهمیه ماهانه خود باید مورد بازخواست قرار گیرد؟
گزارشها را دریافت كردهایم
دكتر عباسعلی ناصحی، مدیركل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت هم در گفتوگو با «اعتماد» تایید میكند كه گزارشهایی مبنی بر افزایش سوءمصرف ترامادول، مسمومیت و فوت ناشی از مصرف دایمی این ماده مخدر به وزارت بهداشت ارائه شده و اذعان میدارد كه تنها روش درمان موجود برای معتادان به ترامادول، رواندرمانی است.
وی با تاكید بر اینكه تركیبات ترامادول با گروه شبهتریاك مشابهت داشته هشدار میدهد كه: «این دارو اعتیاد آور بوده زیرا یك مسكن مخدر است و در عرصه درمان هم صرفا برای دردهای شدید كه به مسكنهای معمولی پاسخ نداده تجویز میشود اما بهشدت قابلیت سوءمصرف را دارد و متاسفانه اغلب معتادان به ترامادول به عوارض قلبی - عروقی و مغزی و تشنج دچار شده و فوت میكنند.»
وی در پاسخ به ممنوعیتهای قانونی برای عرضه آزاد این دارو در داروخانهها میگوید: «تلاش كردیم كه سوءمصرف این دارو را از طریق محدودیت در توزیع و فروش آزاد به حداقل برسانیم. متاسفانه ما هم گزارشهایی دریافت كردیم كه نشان میداد برخی داروخانهها، این دارو را بدون تجویز پزشك میفروشند. ظرف دو سال گذشته مكاتبات و مذاكراتی با مسوولان سازمان غذا و دارو داشتیم كه در نتیجه این مكاتبات، توزیع ترامادول تزریقی در داروخانههای غیر بیمارستانی ممنوع و توزیع قرص ترامادول هم در داروخانه غیر بیمارستانی بسیار محدود و منوط به نسخه پزشك شد اما مطلع هستیم كه همچنان تخلفات ادامه داشته و این دارو بدون نسخه فروخته میشود.»
داروخانههای زنجیرهیی متخلف هستند
امین عینكچی، صاحب یك داروخانه در مركز شهر تهران در گفتوگو با «اعتماد» ضمن یادآوری اینكه ترامادول یكی از تركیبات ضعیف شده تریاك بوده و صرفا برای مبتلایان به بیماریهای صعبالعلاج همچون سرطان و اماس و تسكین درد آنها تجویز میشود، میگوید: «در بروشور دارو تاكید شده كه ترامادول اعتیادآور است اما متاسفانه معتادان به جهت آنكه مصرف این دارو آنها را از انگ اعتیاد مصون نگاه میدارد، آن را به سایر مخدرها ترجیح میدهند در حالی كه با مصرف منظم ترامادول، مغز و كبد در كوتاهمدت از كار میافتد.»
عینكچی، داروخانههای متخلف در عرضه آزاد و بدون نسخه ترامادول را داروخانههای زنجیرهیی و اجارهیی دانسته علاوه بر آنكه یادآور میشود كه این دارو وارد بازار سیاه هم شده و به همین سبب اختلاف قیمت فاحشی برای دارویی كه صددرصد تولید ایران بوده رقم خورده است: «هر صد عدد قرص با قیمت دولتی 11 هزار تومان است اما داروخانه متخلف یا دلالان ناصرخسرو هر ورق 10 عددی از این قرص را به قیمت پنج الی شش هزار تومان میفروشند.»
مافیای مواد مخدر، خاموش و هوشمند فعال است
طی ماههای گذشته، گزارشهایی مبنی بر افزایش سوءمصرف متادون از طریق عرضه غیرقانونی این داروی مخدر در بازار سیاه دارو در اختیار نهادهای متولی درمان اعتیاد قرار گرفته و بر مبنای همین گزارشها و شایعات مبنی بر توزیع متادون تقلبی وارد شده از كشورهایی همچون هند و پاكستان، شنیده میشود كه برای تشخیص صحت و كیفیت متادونهای موجود در بازار آزاد، آزمایشهایی در مراكز تحقیقات بر خلوص مواد مخدر در حال انجام است كه یك مقام مسوول در سازمان بهزیستی كشور به «اعتماد» میگوید كه بر مبنای نتایج تحقیقات و آزمایشهای اولیه، درصد عمدهیی از قرصهایی كه به نام متادون تقلبی در بازار سیاه و قاچاق دارو به معتادان فروخته شده، ترامادول است اما تا زمان اعلام رسمی نتایج این تحقیقات، نمیتوان در این باره اعلام نظر قطعی داشت.
نظر شما