سلامت نیوز : تصمیم تازه وزارت بهداشت که به تایید ستاد مبارزه با مواد مخدر هم رسیده موج تازه‌ای از نگرانی‌ها را در بین معتادانی که دل به ترک با متادون سپرده‌اند ایجاد خواهد کرد. براساس تصمیمی‌که دو روز پیش دو نهاد تاثیرگذار در حوزه مبارزه با مواد مخدر و درمان معتادان کشور گرفته اند، قرار است در روش متادون درمانی، اولویت با تجویز شربت باشد و دیگر مثل قبل از قرص متادون خبری نیست!

به گزارش سلامت نیوز به نقل از آرمان ؛ دکتر عباسعلی ناصحی، مدیر کل دفتر سلامت وزارت بهداشت در حالی این خبر را اعلام کرده که به نظر می‌رسد پیش از بررسی جامعه هدف این نوع دارو و گروه‌های بیمار وابسته به آن تصمیمی‌اینچنین مهم گرفته شده است. او اعلام کرده که از این پس «تولید و توزیع داروی متادون به‌صورت 80 درصد شربت و 20 درصد قرص خواهد بود» و این موضوع می‌تواند نگرانی‌هایی در میان معتادانی که از روش متادون درمانی برای ترک اعتیاد خود استفاده می‌کنند ایجاد کند چرا که استفاده از شربت تریاک عموما بین این افراد خواهان زیادی ندارد.

عدم ثبات سیستم دارویی ترک اعتیاد

متادون درمانی چند سالی است که به‌عنوان یک روش همه گیر در حوزه ترک اعتیاد در کشور دارد جای خود را باز می‌کند. در این روش مواد مخدر با جایگزینی در بدن معتاد جابه‌جا شده و با کاهش دز مصرفی فرد؛ سعی در از بین بردن سم موجود در خون او و جدایی همیشگی‌اش از مواد مخدر می‌کنند. در ایران متادون را به نام شربت تریاک می‌شناسند اما جالب اینجاست که بیش از آن‌که شربت متادون در درمان اعتیاد مصرف داشته باشد، قرص متادون است که مشتری و خواهان دارد. بنابراین تصمیم به کاهش تولید و توزیع این قرص، نخستین پیامدی که خواهد داشت ریزش کسانی است که برای ترک به متادون روی آورده‌اند. مدیر یکی از مراکز ترک اعتیاد که دارای مجوز وزارت بهداشت نیز هست در این باره به آرمان می‌گوید: «بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند ممکن است به شربت یا قرص نیاز داشته باشند چرا که هر کس بنا به نیازش نوع دارویش را انتخاب می‌کند.» او با اشاره به این‌که هر‌گونه تغییر بدون برنامه‌ریزی در این زمینه ممکن است به ریزش کسانی که برای ترک مراجعه کرده‌اند بینجامد می‌گوید: «کسی برای ترک تریاک به مرکز ما مراجعه کرده و ممکن است اگر نتواند از شربت استفاده کند دوباره به سمت اعتیاد و البته از نوع سنگین ترش برود.» به گفته او در حال حاضر کلینیک‌های متادون درمانی بیش از هر چیزی از عدم ثبات سیستم دارویی رنج می‌برند و می‌گوید: «تغییر در سیستم دارویی برای معتادان قطعا به کم شدن تعداد مراجعان ما و احتمالا بازگشت آنها به اعتیاد خواهد انجامید.»

در حال حاضر فعالیت کلینیک‌های ترک اعتیاد به‌گونه‌ای است که ساده‌ترین چالش‌ها ممکن است این نهاد غیردولتی شریک در فرآیند درمان اعتیاد کشور را با مشکل مواجه کند. این کلینیک‌ها نه تنها با مشکلاتی نظیر پیدا کردن مکانی مناسب برای کار، ایجاد ارتباط مطمئن با معتادان و... مواجهند بلکه به‌تازگی و همزمان با تحریم‌ها با مشکل تازه‌ای هم مواجه شده‌اند؛ کمبود دارو! علیرضا.ق مدیر یکی دیگر از این کلینیک‌ها می‌گوید: «از ابتدا روی خوشی به کلینیک‌های خصوصی وجود نداشت. ما همیشه در متاخره الطاف هستیم اما همین که قرار است دستوری اجرایی شود ابتدا از ما آغاز می‌کنند.» او معتقد است که سازمان‌های دولتی کنترل‌کننده در حوزه اعتیاد کشور، این کلینیک‌ها را مقصر اصلی وجود متادون در بازار آزاد می‌دانند در حالی که واقعا این طور نیست: «ما اگر قرص گیر بیاوریم به مشتری‌های خودمان می‌دهیم چرا که اصولا چرخه ورود و مصرف این قرص‌ها در کلینیک‌ها به‌صورتی است که نمی‌توان حتی یک قرص را به بازار آزاد فروخت اما این شک هنوز در ستاد مبارزه با مواد مخدر و وزارت بهداشت وجود دارد.» این مدیر کلینیک ترک اعتیاد چندان هم دور از واقع نمی‌گوید. در اظهارات ناصحی آمده که قرص متادون از این پس به مراکز درمانی که «سابقه تخلف نداشته باشند» اختصاص خواهد یافت.

او گفته است که «مراکزی که پروتکل درمان را به خوبی اجرا نکرده‌اند یا سابقه خروج دارو از مرکز را داشته باشند، قرص دریافت نخواهند کرد.» اما دکتر س. بابایی که پزشک کلینیکی در یوسف‌آباد است خبر می‌دهد که از مهرماه فقط شربت به مراکز متادون درمانی می‌دهند: «طبیعی است که شربت را خیلی‌ها دوست ندارند و اصولا نمی‌توانند آن را به راحتی مصرف کنند، از مهرماه که دیگر قرصی به ما نمی‌دهند ما موظف هستیم که پیش از هر چیز این موضوع را به مراجع‌کننده بگوییم.»

دلایل کاهش تولید و توزیع قرص

نگاهی به اظهارات وزارت بهداشت و ستاد مبارزه با مواد مخدر نشان می‌دهد که دو دلیل مهم در پشت پرده «کاهش تولید و توزیع قرص متادون» وجود دارد: اول تلاش برای جلوگیری از قاچاق این قرص در بازار آزاد است و دوم مقابله اقتصادی با گرانی این قرص به خاطر تحریم‌های حوزه دارویی کشور. قرص‌های سفید رنگ متادون در بازار آزاد یافت می‌شوند. یکی از معتادانی که تا مهرماه امسال برای ترک، مصرف قرص داشته است به آرمان می‌گوید: «شما به راحتی می‌توانید قرص‌های 20 میلی گرمی‌متادون را به قیمت هر عدد تا 3500 تومان از مکان‌های مختلف خریداری کنید.» اگر این قرص‌ها در چرخه درمان کشور (چه به‌صورت مجاز و چه به‌صورت غیر مجاز) مورد استفاده قرار گیرند، چندان اهمیتی ندارد، نگرانی‌ها آنجا آغاز می‌شود که گزارش‌های رسیده به آرمان نشان می‌دهد که به تازگی قاچاق متادون از ایران به کشورهای همسایه هم افزایش داشته، کشورهای عربی و ترکیه اصلی‌ترین مصرف‌کنندگان این تریاک ضعیف شده هستند. اما مدیران کلینیک‌ها یا تمایلی به صحبت در این باره ندارند یا نمی‌خواهند که پایشان به این موضوعات کشیده شود به طوری که علیرضا. ق می‌گوید: «از یک ماه پیش اعلام کرده‌اند که به مراکز خصوصی متادون درمانی قرص نمی‌دهند تا با این روش جلوی قاچاق قرص متادون در بازار آزاد گرفته شود. بیمارانی که به ما مراجعه می‌کنند وقتی که می‌بینند قرص نداریم خیلی زود و به راحتی قرص را از بازار آزاد می‌خرند. پس کلینیک‌ها در قاچاق قرص متادون نقش ندارند اما معلوم نیست که چرا و چطور می‌خواهند سهمیه قرص را تا 20 درصد پایین بیاورند، در آن صورت چند نفر برای ترک به ما مراجعه خواهند کرد؟»

چرا قرص بهتر است؟

قرص متادون را می‌شود توی مهمانی‌ها و جلوی همکارها در محل کار خورد، کسی هم نمی‌پرسد که این قرص چیست و چرا مصرفش می‌کنید. اما اندازه‌گیری دز شربت با بشر و ریختن شربت درون ظرف مورد نظر نه برای همه امکان دارد و نه می‌شود آن را همه‌جا مصرف کرد. دکتر زهرا سپهری که در کلینیکی در پونک فعال است می‌گوید:« من بیمار سرباز دارم که نمی‌تواند شربت متادون به پادگان ببرد، همین طور معتادان سالمند دارم که اصولا قادر نیستند شربت را به اندازه‌ای که لازم است مصرف کنند و اگر قرص نخورند با شربت خودشان را مسموم خواهند کرد. این افراد و افرادی از این دست باید حتما مورد ملاحظاتی قرار بگیرند و قرص مصرف کنند.» البته دکتر ناصحی قول چنین ملاحظاتی را داده و گفته است که « تعدادی از بیماران نیز وجود دارند که از نظر پزشکی قادر به مصرف شربت متادون نیستند. مقرر شد برای این دسته از بیماران قرص متادون تجویز شود» اما مشخص نیست که برای کلینیک‌های دولتی متادون درمانی این اولویت لحاظ می‌شود یا برای همه کلینیک‌ها؟

آیا غلظت شربت از قرص کمتر است؟

قرص متادون تنها در چند ماه اخیر تورمی‌دو تا سه برابری در قیمت داشته. گروهی تحریم‌ها را دلیل گرانی این قرص وطنی می‌دانند و گروهی دیگر کمبود آن را در مراکز متادون درمانی. اما در این میان چند نکته مهم است. مدیر یکی از کلینیک‌های ترک اعتیاد واقع در میدان فردوسی خبر می‌دهد که به تازگی قرص‌های متادون تقلبی را با چشم خود دیده است: «این قرص‌ها گچ‌هایی هستند که به داروی خواب آور آغشته شده‌اند و واقعا باید کشنده باشند. با این حساب اعتماد در خرید و فروش آزادشان اصلا وجود ندارد و نمی‌دانم که بعضی‌ها چطور قبول می‌کنند برای ترک تریاک قرصی را مصرف کنند که ممکن است اعتیادآورتر از تریاک باشد!» در کنار این قرص‌های تقلبی اما چند موضوع ظریف هم هست اول کیفیت این قرص‌ها دربرابر شربت‌های متادون است. علیرضا.ق در این باره مشاهداتی داشته که از بیان نتایج آن کمی‌نگران است: «این موضوعی که می‌گویم نه علمی‌است و نه قابل اثبات. اما من در برخورد با مراجعانی که به کلینیک مراجعه می‌کنند دیده ام که وقتی مصرف فردی از قرص به شربت تغییر می‌کند نیاز فرد به شربت بیشتر می‌شود. مریض‌ها می‌گویند که غلظت قرص‌ها از شربت‌ها بیشتر است. حتی دیده شده که وقتی از قرص به شربت می‌روید، نیاز بیمار تا 10 میلی گرم افزایش پیدا می‌کند حالا نمی‌دانم که این به خاطر اثر تلقینی قرص است یا در فرآیند جذب این دو نوع متادون تفاوت هست یا ناخالصی شربت متادون بیشتر است.»

هر چه که باشد کاهش سهمیه قرص متادون می‌تواند تایید کننده این موضوع باشد که به طور کلی قرص از شربت متادون «خیلی بهتر» است مدیران کلینیک‌هایی که به سوالات این گزارش پاسخ داده‌اند معتقدند که بیش از 90 درصد معتادان ترجیح می‌دهند به خاطر مخفی‌کاری و یا حفظ شخصیت اجتماعی خود از قرص متادون استفاده کنند و البته که در کشوری که یکی از تولیدکنندگان قرص دارویی متادون است چنین حقی برای هر معتادی محفوظ است و مسئولانی که وظیفه درمان معتادان را پذیرفته‌اند نباید در این زمینه محدودیتی ایجاد کنند چرا که نتیجه هر محدودیتی سر در آوردن معتاد از بازار سیاه یا بازگشت او به نقطه آغاز اعتیاد است!